Ooglidkanker: symptomen bultje of gezwel op of onder ooglid

Huidkanker komt vooral voor op gebieden van de huid die veelvuldig aan de zon zijn blootgesteld, zoals de handrug, nek en het gelaat, waaronder de oogleden. Behandeling van huidkanker op of nabij de oogleden omvat de volledige verwijdering van de kanker. Na verwijdering van de tumor zal het ooglid zo nodig worden gereconstrueerd. Dit is niet alleen nodig om de oogleden er weer normaal te laten uitzien, maar ook om ze weer normaal te laten functioneren. De omgeving van de oogleden is een gebied met ingewikkelde structuren die onder het huidoppervlak liggen, zoals traanbuizen, spiertjes, pezen en structuren van de oogleden. Het doel van chirurgische reconstructie is om de functie van het ooglid te bewaren, om het oog te beschermen en om het best mogelijke cosmetische resultaat te verkrijgen

• Huidkanker
• Soorten ooglidkanker
• Basaalcelcarcinoom
• Talgkliercarcinoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Melanoom
• Risicofactoren
• Blootstelling aan UV-straling
• Lichte huid
• Leeftijd
• Zonnebrand en kwetsbare huid
• Individuele voorgeschiedenis
• Eerder huidkanker gehad
• Voorstadia van kanker
• Ooglidkanker symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling van kanker aan het ooglid
• Chirurgische ingreep
• Reconstructieve chirurgie
• Verwijdering van het oog
• Overige
• Complicaties
• Preventie

Huidkanker

Huidkanker kan overal op de huid voorkomen, maar meestal manifesteert het zich op delen van de huid die veelvuldig aan de zon zijn blootgesteld. Het gezicht, waaronder de oogleden, is zo'n plek waar huidkanker kan voorkomen. Te veel blootstelling aan zonlicht is de meest voorkomende oorzaak en mensen met een lichte huid ontwikkelen vaker huidkanker dan mensen met een donkere huid. Er kan ook een erfelijke component aanwezig zijn. Huidkanker verschijnt meestal als een pijnloos knobbeltje of gezwelletje, en af ​​en toe zijn de wimpers vervormd of ontbreken ze. De plek kan zweren, bloeden en er kan korstvorming optreden. Vaak kan de kanker zich voordoen als een goedaardig gezwelletje. Mensen stellen dan de gang naar de huisarts uit. Dit leidt vaak tot onnodige vertraging bij de diagnose en behandeling. Het is verstandig alert te zijn op verdachte gebieden, zoals laesies die niet overgaan binnen 6 tot 8 weken en/of heel erg onrustig zijn. Een biopsie (weefselonderzoek) kan de aanwezigheid van huidkanker bevestigen.

Soorten ooglidkanker

Ooglidkanker is een algemene term voor kanker die optreedt op of in het ooglid. Het wordt algemeen ingedeeld als een epitheliale tumor, die op de buitenkant van de huid voorkomt. Een ooglidtumor kan beginnen vanuit talg-, zweet- of apocrine klieren. De meest voorkomende vormen van kanker die zich op het ooglid bevinden, zijn:

Basaalcelcarcinoom

Een basaalcelcarcinoom komt voort uit basale cellen; kleine ronde cellen in de onderste laag van de epidermis (opperhuid). Deze vorm van huidkanker neemt meestal de vorm aan van een huidkleurig bultje. Soms ziet het er wat glazig-glanzend of parelmoerachtig uit en zijn er kleine bloedvaatjes op te zien. De laesie kan echter ook gaan zweren. Ongeveer 80-85% van huidkanker ontstaan ​​uit deze laag in de huid, en ze zijn direct gerelateerd aan veelvuldige blootstelling aan de zon. Basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van kanker aan het ooglid. Het verschijnt meestal op het onderste ooglid en komt het meest voor bij mensen met een lichte huid.

Talgkliercarcinoom

Talgklierkanker is een zeldzame en tegelijk agressieve vorm van huidkanker, welke ontstaat uit de epitheelcellen van de talgklier. Talgklieren treft men aan in de huid en in de ooglidranden. Meestal treedt deze vorm van huidkanker op bij oudere mensen. Talgkliercarcinoom is de tweede meest voorkomende vorm van ooglidkanker. Het kan gaan om de klieren van Meibom, die een olieachtige substantie aanmaken dat de vetlaag van de traanfilm —de microlaag die het oogoppervlak bedekt en uit drie lagen bestaat— vormt. Bij niet of onvoldoende functioneren van deze kliertjes kun je last krijgen van droge ogen. Minder vaak begint de kanker in de klieren van Zeis, de talgklieren bij de basis van de wimpers.

Sebaceous carcinoom is een agressieve kanker die zich doorgaans manifesteert op het bovenste ooglid en het wordt geassocieerd met blootstelling aan straling, ziekte van Bowen en het Muir-Torre syndroom. Een grote sebaceous carcinoom of een die terugkeert na de behandeling, kan operatieve verwijdering van het oog vereisen.

Plaveiselcelcarcinoom

Plaveiselcellen maken het grootste deel uit van de bovenste laag van de opperhuid. Ongeveer 10% tot 30% van huidkanker begint in deze laag. Deze vorm van huidkanker ontstaat ​​meestal door overmatige blootstelling aan zonlicht. Plaveiselcelcarcinoom komt veel minder vaak voor dan basaalcelcarcinoom, maar het gedraagt ​​zich agressiever en het kan zich gemakkelijker verspreiden naar nabijgelegen weefsels.

Melanoom

De diepste laag van de epidermis bevat onder meer cellen genaamd melanocyten, pigmentcellen die zorgen voor de pigmentvorming in de huid. Melanoom begint in de melanocyten, en het is de meest ernstige van de drie soorten huidkanker.

Risicofactoren

De volgende factoren vergroten het risico op het ontwikkelen van kanker aan het ooglid:

Blootstelling aan UV-straling

Overmatige blootstelling aan de zon is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van huidkanker. Maar óók UV-straling uit zonnebanken wordt beschouwd als gevaarlijk.

Lichte huid

Minder melanine (pigment) in de huid biedt minder bescherming tegen UV-straling.

Leeftijd

De meeste basaalcelcarcinomen en plaveiselcelcarcinomen verschijnen na de leeftijd van 50, maar huidkanker komt ook steeds vaker voor bij jongeren. Dit komt omdat zij vaker frequent zonnen.

Zonnebrand en kwetsbare huid

Een voorgeschiedenis van zonnebrand of gevoelige huid. Een huid die is verbrand door de zon of anderszins is verbrand, of verwond is door een ziekte, heeft een hoger risico op huidkanker.

Individuele voorgeschiedenis

Wie een verzwakt immuunsysteem heeft, kán vatbaarder zijn voor sommig huidkanker. Mensen met een zeldzame, predisponerende genetische aandoening, zoals xeroderma pigmentosum, basocellulairenaevussyndroom of albinisme hebben een veel hoger risico op ooglidkanker.

Eerder huidkanker gehad

Mensen die eerder huidkanker hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van alle andere typen huidkankers die ontstaan door overmatige zonblootstelling. Zo zal bijvoorbeeld ongeveer 35% tot 50% van de personen die behandeld is voor basaalcelcarcinoom, binnen vijf jaar opnieuw kanker ontwikkelen. Mensen die eerder huidkanker hebben gehad, wordt sterk geadviseerd hun huid blijvend te controleren.

Voorstadia van kanker

Twee typen laesies kunnen verband houden met de ontwikkeling van plaveiselcelcarcinoom bij sommige mensen. Actinische keratosen worden gekenmerkt door ruwe, rode of bruinbruine of schilferige vlekken op de huid. De ziekte van Bowen wordt gekenmerkt door een helder rode of roze, schilferige vlekken op aan de zon blootgestelde huid.

Ooglidkanker symptomen

Mensen met ooglidkanker kunnen de volgende symptomen of klachten krijgen:

• Een verandering in het uiterlijk van de huid van het ooglid;
• Zwelling van het ooglid;
• Verdikking van het ooglid;
• Chronische infectie van het ooglid;
• Een zweertje op het ooglid dat niet geneest;
• Een groter wordende, gekleurde laesie op het ooglid.

Diagnose en onderzoek

Bij vermoeden van ooglidkanker krijg je een volledig oogonderzoek. Een biopsie, waarbij een stukje weefsel onder de microscoop wordt onderzocht, bevestigt de diagnose. Uitgesloten moet worden dat er sprake is van een andere (goedaardige of kwaadaardige) aandoening, zoals:

• actinische keratose (zonnescherm van de huid);
  Blefaritis / Bron: Clubtable, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• blefaritis (ontsteking van de ooglidranden);
• chalazion (een pijnloos klein knobbeltje, bultje of zwelling aan de binnenkant of binnenzijde van het bovenste of onderste ooglid, wat meestal wordt veroorzaakt doordat een talgklier in het ooglid verstopt raakt);
• cyste (een met vocht gevulde holte);
• nasofaryngeaal angiofibroom (goedaardig bloedvatgezwel van de neus en de keel);
• lymfoom (een vorm van kanker uitgaande van de lymfocyten);
• moedervlek;
• molluscum contagiosum (waterwratjes);
• ouderdomswrat;
• psoriasis (chronische huidaandoening);
  Chalazion op het ooglid / Bron: Kotek1986, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• squameus papilloom (een wrat die gekenmerkt wordt door een onregelmatig oppervlak, een vingervormig uitstulpsel of een vlakke laesie, gelobd met een centraal bloedvaatje)
• wrat;
• xanthelasma (onschuldige huidaandoening, waarbij zich duidelijk herkenbare gele, fluweelachtige papels en vlakke plaques voordoen op beide oogleden, zowel op de onderoogleden als bovenoogleden);
• ziekte van Bowen (een langzaam groeiend voorstadium van het plaveiselcelcarcinoom).

Behandeling van kanker aan het ooglid

Chirurgische ingreep

Een chirurgische ingreep is nodig om de tumor en een deel van het omringende gezonde weefsel te verwijderen. Oogchirurgie wordt meestal uitgevoerd door een oogarts. Verschillende soorten chirurgische procedures worden gebruikt, afhankelijk van de grootte en de locatie van de tumor. Een uitgebreide operatie kan leiden tot littekenvorming, misvorming van het ooglid of andere problemen aan het oog. De behandelend arts zal je voor de operatie informeren over de mogelijke bijwerkingen van de operatie. De tumor en een klein deel van de omringende gezonde huid kan weggesneden worden. Cryochirurgie, ook wel cryotherapie of cryoablation genoemd, is en andere behandelmethode die toegepast kan worden. Cryochirurgie maakt gebruik van vloeibare stikstof om de afwijkende delen te bevriezen en te doden.

Reconstructieve chirurgie

Veel patiënten met kanker aan het ooglid hebben reconstructieve chirurgie nodig. Reconstructieve chirurgie verschilt van cosmetische chirurgie doordat het uitgevoerd wordt om de oogfunctie te verbeteren, hoewel het ook kan worden gedaan om een ​​normaal uiterlijk te benaderen. Vaak moeten meerdere operaties worden uitgevoerd, verspreid over een langere periode. Cosmetische chirurgie wordt uitgevoerd op normale structuren ten behoeve van het uiterlijk. Een chirurg kan huidtransplantaten gebruiken om het ooglid volledig te reconstrueren en patiënten een normaal uiterlijk te geven.

Verwijdering van het oog

In zeldzame gevallen is het medisch noodzakelijk om een oog te verwijderen. Vanwege dit verlies van gezichtsvermogen, kan een persoon met een oog moeite met dieptezicht hebben. Veel mensen maken zich zorgen over hoe ze eruit zullen zien wanneer een oog bij hen verwijderd wordt. Cosmetische chirurgie levert meestal goede cosmetische resultaten op. Je krijgt een prothese (kunstmatige oog). De prothese ziet er bijna hetzelfde uit als je natuurlijke oog. Zo zal het kunstmatige oog meebewegen met het andere oog, ofschoon het niet zo veel beweegt als een natuurlijk oog. Maar dit valt nauwelijks op.

Overige

Af en toe is radiotherapie en/of chemotherapie nodig. Radiotherapie kan worden gebruikt bij en tumor die is moeilijk is te behandelen met chirurgie. Meerdere behandelingen kunnen nodig zijn

Bij een relatief kleine tumor, kan behandeling met topische crème (aangebracht op het ooglid) voldoende zijn.

Complicaties

Soms zaait de kanker uit naar andere lichaamsdelen.

Preventie

Het risico op ooglidkanker kun je verminderen, idoor maatregelen te treffen om de oogleden te beschermen tegen blootstelling aan schadelijke UV-straling.

Lees verder

• Ooglidtumoren: tumoren, gezwellen en bultjes op ooglid
• Oogaandoeningen: soorten oogaandoeningen en symptomen
• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Bultje op ooglid (of bij wimper): oorzaken en symptomen