Ooglidtumoren: tumoren, gezwellen en bultjes op ooglid

Een tumor of gezwel komt relatief vaak voor op of rond de oogleden. Het kan hierbij gaan om zowel goedaardige als kwaadaardige afwijkingen. Bij ieder nieuw plekje of knobbeltje, of dat nu rood is, zweert of schilfert, is het verstandig om dit te laten beoordelen door de huisarts als het niet binnen twee maanden vanzelf is weggetrokken. Als je kortom een bultje op het ooglid hebt of een ander plekje dat maar niet weggaat, dan is het belangrijk dit door de huisarts te laten onderzoeken. De huisarts kan het plekje of knobbeltje op het ooglid beoordelen en je eventueel verwijzen naar en specialist. Deze kan de afwijking nader onderzoeken en er eventueel een biopt van nemen. Dat is het wegnemen van en stukje weefsel voor onderzoek onder de microscoop. Aldus kan de aard (en de ernst) van de afwijking beoordeeld worden. De meeste ooglidtumoren of -gezwellen zijn goedaardig.

• Tumor of gezwel op het ooglid
• Goedaardige ooglidtumoren
• Seborroïsche keratose of ouderdomswrat
• Verruca vulgaris of wrat
• Xanthelasma
• Milia of gerstekorrels
• Comedonen of mee-eters
• Chalazion
• Hordeolum of strontje
• Naevus of moedervlek
• Capillair hemangioom
• Premaligne ooglidtumoren
• Actinische keratosen
• Keratoacanthoom
• Lentigo maligna
• Xeroderma pigmentosum
• Kwaadaardige ooglidtumoren
• Basaalcelcarcinoom (BCC)
• Plaveiselcelcarcinoom (PCC)
• Melanoom
• Talgkliercarcinoom

Tumor of gezwel op het ooglid

Tumoren of gezwellen van het ooglid kunnen ingedeeld worden in grofweg drie groepen:

• Goedaardige of benigne ooglidtumoren;
• Premaligne ooglidtumoren, een voorstadium van kanker; en
• Kwaadaardige of maligne ooglidtumoren.

Goedaardige ooglidtumoren

Seborroïsche keratose of ouderdomswrat

Een seborroïsche keratose staat ook wel bekend als verruca seborrhoica of gewoonweg 'ouderdomswrat'. Een seborroïsche keratose is een bij oudere mensen veelgeziene huidafwijking. Des te ouder je wordt, des te meer ouderdomswratten je krijgt. Ze komen zelden voor onder de leeftijd van 20 jaar. Er wordt geschat dat meer dan 90% van de volwassenen ouder dan 60 jaar er één of meer hebben. Ze komen bij mannen en vrouwen van alle etnische achtergronden voor. Vandaar dat het in de volksmond 'ouderdomswrat' wordt genoemd. De ene krijgt ze sneller dan een ander. Ouderdomswratten zijn aanvankelijk vaak huidkleurig, geelbruin of grijsbruin. In de loop van de tijd wordt het plekje groter en dikker en gaat het meer op een soort wrat lijken. De gemiddelde grootte is een 0,5 tot 1 cm, maar ze ook groter worden. Deze huidafwijkingen kunnen overal op het lichaam opduiken, behalve op de handpalmen en voetzolen en de lippen. Voorkeurslocaties van ouderdomswratten zijn de borst, de rug, het gelaat en de nek.

Verruca vulgaris of wrat

Verruca vulgaris is de medische benaming voor wrat. Een wratje is een harde, eeltachtige vergroeiing van de opperhuid. En wrat neemt de vorm aan van een bloemkoolvormig knobbeltje. De boosdoener van deze huidafwijking is een virus uit de familie humaan papillomavirus (HPV), waar meer dan honderd soorten van bestaan. Sommige typen worden vooral gezien in het gelaat. Zo ook de spitse of draadvormige wrat verruca filliformis. Deze lastpak komt vooral in het gezicht voor, bijvoorbeeld op de neus, op of rond de oogleden, of op en rond de lippen.

Xanthelasma

Xanthelasmata zijn gele, licht verheven, ontsierende vetstapelingstumoren in de ooglidhuid. De laesies kunnen enkele millimeters beslaan tot vrijwel het gehele ooglid. Vaak treedt de aandoening op aan beide oogleden. Xanthelasma kan voorkomen zonder dat er sprake is van een vetstapelingsziekte, maar kan ook optreden bij familiaire hyperlipoproteïnemie type IIa. De huidafwijkingen treden vooral op rond de ooghoek bij de neus. De tumoren kunnen vanaf deze locatie uitwaaieren naar de rest van het ooglid.

Milia of gerstekorrels

Milia of gerstekorrels zien eruit als piepkleine, witte korreltjes in of onder de huid. Ze zijn vaak niet groter dan een speldenknop. Gerstekorrels komen vaak voor in het gelaat. Voorkeursplekken zijn het ooglid, op het voorhoofd, de neus, de wangen en bovenlip. Deze laesies kunnen op alle leeftijden voorkomen en zijn volkomen onschuldig. Wel kunnen milia als cosmetisch storend worden ervaren.

Comedonen of mee-eters

Comedonen, ook wel weinig flatteus aangeduid als mee-eters, zijn kleine zwarte bultjes op de huid die ontstaan zijn als gevolg van verstopte poriën (haarzakjes). Vaak worden ze gezien bij de huidaandoening acne vulgaris. Rug (schouders), nek en gezicht (bijvoorbeeld op of rond de oogleden) zijn voorkeursplekken.

Chalazion

Een chalazion of hagelkorreltje is een verstopte talgklier aan de binnenkant van het ooglid. Het gaat hierbij om een ontsteking van een kliertje in het ooglid, het zogeheten kliertje van Meibom. Het knobbeltje kan pijn doen, maar kan geen kwaad.

Hordeolum of strontje

Een hordeolum, in de volksmond 'strontje' genoemd, is een rode, soms pijnlijke zwelling aan het ooglid, welke ontstaat als gevolg van een ontsteking van een zweetklier of een talgklier in het ooglid. De zwelling kan zich voordoen aan zowel de binnen- als de buitenzijde. Vaak evolueert een strontje in een pijnlijk puistje met een ontsierend puskopje, maar de pijn trekt weg zodra het puistje doorbreekt. Daarna droogt het strontje in en treedt genezing op. Je moet niet in een hordeolum knijpen of eraan krabben.

Naevus of moedervlek

Een naevus of moedervlek duidt op een opeenhoping van pigmentvormende cellen in de huid. Het is een normaal en goedaardige verschijnsel; iedereen heeft wel een of meerdere moedervlekken die licht tot donker gekleurd zijn. Moedervlekken kunnen verworven en aangeboren zijn. Moedervlekken die reeds bestaan bij de geboorte, zijn de congenitale moedervlekken. De meeste moedervlekken zijn verworven en ontstaan tussen het 3e en 40e levensjaar.

Capillair hemangioom

Een capillair hemangioom is een goedaardig bloedvatgezwel, dat ontstaat door vermeerdering van kleine bloedvaatjes; deze worden 'capillairen' genoemd. Deze bloedvaatjes zijn onrijp en vormen een kluwen of ophoping, waar het bloed vrij traag doorheen stroomt. Hemangiomen ontstaan meestal in de periode direct na de geboorte. Het hemangioom wordt in de volksmond aardbeivlek genoemd vanwege het karakteristiek uiterlijk.

Premaligne ooglidtumoren

Actinische keratosen

Actinische keratosen zijn kleine, ruw aanvoelende, vaak lichtbruine plekjes op de huid. Het gaat om huidbeschadigingen als gevolg van jarenlange blootstelling aan te veel zon. Voorkeursplekken van deze huidafwijkingen zijn de aan zonlicht blootgestelde delen van het lichaam en dan vooral in het gelaat (waaronder de oogleden) en op de handruggen. Actinische keratosen worden vooral bij oudere mensen en mensen die veel buiten zijn (geweest), bijvoorbeeld vanwege hun beroep (bouwvakker, agrariër, enz.). De huidlaesies worden beschouwd als een mogelijk voorstadium van huidkanker.

Keratoacanthoom

Keratoacanthoom is een goedaardige, snelgroeiende (half)bolvormige huidtumor die vrij vaak voorkomt. De tumor is normaal gesproken huidkleurig, en in het middel is vaak een krater zichtbaar met een hoornpropje erin. De afwijking varieert in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters.

Lentigo maligna

Lentigo maligna (melanosis praecancerosa, morbus Dubreuilh) is in feite een beginnend melanoom (zie onder).

Xeroderma pigmentosum

Xeroderma pigmentosum is een ernstige, zeldzame, autosomaal recessieve stoornis in het DNA reparatiemechanisme, waarbij je meerdere huidtumoren vormt in zonbeschenen huid, vooral in het gezicht.

Kwaadaardige ooglidtumoren

Basaalcelcarcinoom (BCC)

Het basaalcelcarcinoom (BCC) is een vorm van huidkanker, die het meest vaak voorkomt en het minst kwaadaardig is; het is een langzaam groeiende vorm van huidkanker die bijna nooit metasteert of uitzaait. BCC ontstaat uit de cellen van de opperhuid. Voorkeursplekken van een basaalcelcarcinoom zijn in het gelaat (zoals op en rond de oogleden) en op het (kale) hoofd. Het komt het meeste voor bij mensen tussen de 50 en 80 jaar. Het ziet eruit als een ronde, glazige zwelling op de ooglidrand, met in een midden soms een zweertje die gemakkelijk bloedt.

Plaveiselcelcarcinoom (PCC)

Het plaveiselcelcarcinoom is een vorm van huidkanker, welke ontstaat uit cellen in de opperhuid (zogeheten keratinocyten), de bovenste laag van de huid. Bij een vroege opsporing en behandeling is de prognose gunstig. Onhehandeld kan deze kanker dieper in de huid groeien en deze infiltratie kan onderliggende weefsels beschadigen. Ook kan een plaveiselcelcarcinoom van de huid uitzaaien naar de lokale lymfeklieren en andere organen elders in het lichaam. Deze vorm van huidkanker manifesteert zich als een langzaam groeiend wratachtig knobbeltje, dat pijn kan doen maar niet jeukt.

Melanoom

Een melanoom is een vorm van huidkanker. Een melanoom wordt zelden gezien op het ooglid. Deze vorm van huidkanker ontstaat uit de pigmentcellen van de huid (de zogeheten melanocyten), waar een bruin pigment wordt aangemaakt dat de kleur geeft aan de huid. Een melanoom is een gevaarlijke vorm van kanker. Deze vorm van huidkanker kan de diepte ingroeien. Ook kan het metasteren naar de regionale lymfeklieren en andere organen.

Talgkliercarcinoom

Het talgkliercarcinoom kan overal op de huid voorkomen, uitgezonderd de binnenkant van de handen en de voetzolen. Talgklierkanker wordt het meeste gezien op de oogleden, in het bijzonder op het bovenooglid. Het openbaart zich vaak als een gelig, pijnloos knobbeltje of rode zwelling of verhevenheid op of vlakbij de ooglidrand.

Lees verder

• Ooglidkanker: symptomen bultje of gezwel op of onder ooglid
• Oogaandoeningen: soorten oogaandoeningen en symptomen
• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Bultje op ooglid (of bij wimper): oorzaken en symptomen
• Kleine witte puntjes of gele bultjes rond de ogen & oogleden