Oogaandoeningen: soorten oogaandoeningen en symptomen

Je hebt meer kans om last te krijgen van een oogaandoening naarmate je ouder wordt, maar in principe kan iedereen –van jong tot oud– last krijgen van zijn ogen. Er zijn vele soorten oogaandoeningen. Onder oogaandoeningen verstaat men zowel brekingsafwijkingen, zoals bijziendheid en verziendheid, als ziekten van de oogleden, het traanapparaat, de oogkas en de oogbol, verlammingen van de oogspieren, scheelzien, aandoeningen van het hoornvlies (de cornea), lens, netvlies (deze ligt binnen en achter in het oog), vaatvlies of chorioides (zorgt voor aan- en afvoer van stoffen voor het oog), oogzenuw en letsels als gevolg van geweld van buitenaf.¹ Er zijn ook 'oogaandoeningen' waarbij bultjes optreden of zwelling ontstaat. Een chalazion, in de volksmond gerstekorrel genoemd. is een pijnloze zwelling of bultje die ontstaat aan het bovenste of onderste ooglid. En met blefaritis zijn de oogleden rood en opgezwollen en heb je last van jeuk. Er zijn ook vele zeldzame oogaandoeningen.

Oogaandoeningen bij de mens

• Soorten oogaandoeningen en hun symptomen
• Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD)
• Amblyopie of een lui oog
• Astigmatisme
• Blefaritis (oograndontsteking)
• Cataract of staar
• Chalazion of gerstekorrel
• Conjunctivitis of bindvliesontsteking
• Diabetische retinopathie (DRP): oogaandoening door diabetes
• Oogaandoeningen: droge ogen
• Glaucoom
• Hypermetropie of verziendheid
• Iritis
• Mouches volantes
• Myopie of bijziendheid
• Presbyopie
• Retinitis pigmentosa (RP)
• Strabisme
• Trachoom
• Uveïtis: oogaandoeningen door inwendige ontsteking in het oog
• Uveïtis anterior
• Intermediaire uveïtis
• Uveïtis posterior
• Onderzoek en diagnose van oogaandoeningen
• Gezonde voeding voor de ogen en je gezichtsvermogen

Soorten oogaandoeningen en hun symptomen

De meeste mensen hebben wel eens problemen met hun ogen. Sommige problemen of oogaandoeningen zijn niet ernstig en verdwijnen vanzelf of zijn eenvoudig te behandelen met zelfzorgmiddelen. Sommige oogproblemen vereisen echter specialistische zorg. Het is verstandig om altijd contact op te nemen met een arts als je flinke klachten hebt, als de klachten verergeren of niet binnen een paar dagen zijn verdwenen.

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD)

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie, afgekort als LMD, is de afbraak, slijtage of degeneratie van het netvlies, de macula lutea, of gele vlek. Aangezien het vrijwel alleen voorkomt bij mensen ouder dan vijftig jaar, heet het leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Vaak is de oorzaak van maculadegeneratie onduidelijk, alhoewel er een aantal risicofactoren zijn die de kans erop vergroten:

• Leeftijd: het komt vrijwel alleen voor bij mensen ouder dan vijftig jaar.
• Erfelijkheid: mensen die een familielid hebben met maculadegeneratie, hebben een grotere kans om het zelf ook te krijgen.
• Roken: indien je meer dan één pakje per dag rookt, heb je vijf keer meer kans op maculadegeneratie. Roken breekt antioxidanten af en deze beschermen o.a. het netvlies.
• Overmatig zonlicht.
• Hoog cholesterolgehalte.
• Alcoholgebruik.
• Afname van het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen (na de overgang).
• Oog- en huidskleur: mensen met een blanke huid en blauwe ogen hebben meer kans op deze oogaandoening.

Amblyopie of een lui oog

Amblyopie is een afwijking van het oog, welke wordt gekenmerkt door verminderd of wazig zicht in één van de ogen. Een lui oog kan ontstaan in de baby-, peuter- en kinderleeftijd, maar niet meer na de basisschoolleeftijd. Een kind met een lui oog kan moeilijker diepte zien en vaal loenst het ook, of kijkt het scheel. De meest doeltreffende behandeling is het afplakken van het goede oog. Des te eerder de behandeling aanvangt, des te beter de prognose. Het afplakken van het oog helpt alleen bij kinderen tot en met 7 jaar.

Astigmatisme

Astigmatisme is een oogaandoening waarbij het hoornvlies een afwijking (aberratie) heeft. De aandoening leidt tot een aantasting van het gezichtsvermogen, waarbij symptomen kunnen optreden als onscherp of wazig zien, verziendheid of bijziendheid, concentratieproblemen door verminderde focus van de ogen, hoofdpijn en vermoeide ogen.

Blefaritis (oograndontsteking)

Blefaritis is een ontsteking van de randen van de oogleden en het kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen. Het kan onder meer worden veroorzaakt door een infectie met de staphylococcen bacterie. Je krijgt bij een oograndontsteking last van jeuk en irritatie van de oogleden en er kunnen branderige of tranende ogen ontstaan. Door de ontsteking kunnen de talgkliertjes minder goed functioneren, waardoor de traanfilm niet optimaal is. Het gevolg kan dan zijn dat er een zandkorrelgevoel ontstaat. Vermoeide ogen en lichtschuwheid kunnen ook optreden.

Cataract of staar

Staar is een toestand waarbij er een vertroebeling van de ooglens optreedt, waardoor er langzaamaan vermindering van de oogfunctie optreedt, soms aanvankelijk eenzijdig. Zogeheten 'ouderdomsstaar' is de meest voorkomende vorm van staar. De ouderdomsstaar is een courante klacht bij mensen vanaf ongeveer 65 jaar.

Chalazion of gerstekorrel

Een chalazion of gerstekorrel is een pijnloze zwelling of bultje die ontstaat aan het bovenste of onderste ooglid. Het gaat hierbij om een ontstoken kliertje van Meybom. Deze smeerkliertjes houden de ooglidrand vettig. Het knobbeltje is pijnloos en kan geen kwaad. Als het gaat ontsteken, kan wel pijn ontstaan. Je kunt een chalazion gerust laten zitten of eventueel laten verwijderen. Dit gebeurt vaak om schoonheidsredenen.

Conjunctivitis of bindvliesontsteking

Conjunctivitis is de benaming voor ontstoken slijmvlies (conjunctiva) van de ogen. Deze aandoening is de meest voorkomende oorzaak van een rood oog. Vaak is er een virusinfectie in het spel, welke zeer besmettelijk is. Bacteriën kunnen ook de boosdoeners zijn. Virale conjunctivitis gaat meestal gepaard met slijmvorming en waterige afscheiding. Symptomen van bacteriële conjunctivitis zijn juist een branderig of prikkend gevoel in het oog.

Diabetische retinopathie (DRP): oogaandoening door diabetes

DRP is de benaming voor oogklachten die worden veroorzaakt door (slecht behandelde) diabetes; het is een complicatie van diabetes. Het netvlies kan beschadigd raken door hoge bloedglucoses. In het uiterste geval leidt DRP tot blindheid.

Oogaandoeningen: droge ogen

Droge ogen is een oogaandoening die wordt veroorzaakt door een te geringe traanproductie, een achteruitgang in kwaliteit van de traanfilm, of een te spaarzame lidslag.

Glaucoom

Glaucoom is een chronische oogaandoening, waarbij er een verhoogde druk in één of beide ogen aanwezig is die vaak wordt veroorzaakt doordat de vochtstroom uit het oog belemmerd wordt. In de oogbol heerst normaal een vloeistofspanning die ligt tussen 12 en 22 millimeter Kwik (mm Hg). Wanneer de druk hoger is dan 22 mm HG, dan wordt deze toestand glaucoom genoemd. Deze oogaandoening veroorzaakt een degeneratie van de oogzenuw wat onvermijdelijk tot blindheid leidt, tenzij de oogziekte tijdig wordt herkend en adequaat wordt behandeld.

Hypermetropie of verziendheid

Verziendheid is een oogafwijking waardoor men moeite heeft om van dichtbij scherp te zien. Deze oogaandoening kan gecorrigeerd worden met positieve lenzen of brillenglazen.

Iritis

Iritis is een aandoening waarbij de iris (regenboogvlies) ontstoken is. Iritis ontwikkelt zich meestal snel en is over het algemeen van invloed op slechts één oog. Symptomen kunnen bestaan uit:

• pijn aan het oog of pijn in het voorhoofd;
• de pijn aan het oog wordt erger wordt erger wanneer deze wordt blootgesteld aan fel licht;
• een rood oog (vooral nabij de iris);
• kleine pupil;
• wazig zicht; en
• hoofdpijn.

Soms treedt iritis op als complicatie van rosacea.

Mouches volantes

Mouches volantes zijn vlekjes of donkere vormsels die voor het oog lijken te zweven, waarvan de herkomst niet altijd duidelijk is. Met het voortschrijden der jaren kunnen er een soort klontjes in het glasvocht van het oog ontstaan, welke worden waargenomen als zwevende, zwarte vlekjes. Het is een vervelende aandoening, maar het kan meestal geen kwaad.

Myopie of bijziendheid

Dit is een fout in het optische systeem waardoor men onscherp of wazig ziet in de verte. Nabije voorwerpen worden wel scherp waargenomen. Deze oogaandoening kan worden gecorrigeerd met negatieve brillenglazen en lezen.

Presbyopie

Ouderdomsverziendheid (presbyopie), of kortweg oudziendheid, is een natuurlijk proces waarbij men dichtbij slechter kan zien en dat te maken heeft met het feit dat de ooglens haar soepelheid verliest.

Retinitis pigmentosa (RP)

Retinitis pigmentosa (RP) is een verzamelnaam van een groep van erfelijke aandoeningen van het netvlies. Bij retinitis pigmentosa gaan de lichtgevoelige cellen van het netvlies –de staafjes en de kegeltjes– kapot. Deze staafjes en kegeltjes zetten beelden om in elektrische signalen, welke vervolgens naar de hersenen worden verzonden. De eerste klacht is meestal nachtblindheid en daarna wordt je gezichtsveld steeds kleiner. Vaak valt de buitenkant van het gezichtsveld weg. Daarna wordt de overgebleven koker steeds kleiner. Dit fenomeen wordt 'kokervisus' genoemd.

Strabisme

Strabisme of scheelzien is een afwijking van de stand van de ogen, waarbij de ogen niet op hetzelfde fixatiepunt gericht kunnen worden. Scheelzien komt bij ongeveer 3% van de bevolking voor.

Trachoom

Trachoom is een ernstige, hardnekkige oogontsteking, die wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis. Het is een sluipende ziekte die meestal beide ogen aantast. De bindvliezen gaan ontsteken en worden rood en geïrriteerd. De ogen scheiden veel vocht af. Je kunt ook gevoelig zijn voor fel licht.

Uveïtis: oogaandoeningen door inwendige ontsteking in het oog

Uveïtis is de verzamelnaam voor alle inwendige ontstekingen in het oog en het wordt meestal veroorzaakt door een auto-immuunstoornis. De symptomen van uveïtis zijn afhankelijk van welke type je hebt:

Uveïtis anterior

Meestal één oog met oogpijn, roodheid van je oog en fotofobie (slecht tegen helder licht kunnen oftewel lichtgevoeligheid), soms ook wazig zicht of zelfs verlies van zicht (vaak tijdelijk). Daarnaast kun je hoofdpijn ervaren en het kan zijn dat je iris een iets andere kleur heeft. Waterige ogen kunnen ook voorkomen.

Intermediaire uveïtis

Pijnloos wazig zien staat bij deze variant voorop. Troebeling komt ook vaak voor. Je ziet donkere vormen, met name wanneer je naar een helder verlichte achtergrond kijkt. Vaak zijn beide ogen aangedaan.

Uveïtis posterior

Kenmerkt zich vaak door een pijnloos wazig zien. Soms kan er ook ernstig verlies van zicht optreden. Je kunt hierbij ook last hebben van troebelingen (zie boven). Daarnaast kun je scotomen ontwikkelen: kleine gebieden in je gezichtsveld waar minder of geen zicht aanwezig is. Meestal treedt dit symptoom eenzijdig op.

Onderzoek en diagnose van oogaandoeningen

Oogaandoeningen kunnen variëren van de mild tot de ernstige, elk met hun eigen diagnoseproces. Hier volgt een overzicht van hoe deze aandoeningen meestal worden onderzocht en gediagnosticeerd:

• Leeftijdsgebonden Maculadegeneratie (LMD): Een bezoek aan de oogarts omvat vaak een fundoscopie om de netvliesstructuur te inspecteren en het zicht te beoordelen. Ook kan een OCT (optische coherentie-tomografie) worden ingezet om gedetailleerde beelden van de macula te verkrijgen.
• Amblyopie of Lui Oog: De diagnose wordt vaak gesteld door middel van een visusonderzoek en een test van de oogspieren. Oogartsen kunnen ook de scherpte van het zicht in elk oog afzonderlijk controleren om te zien of een van de ogen slechter presteert dan de andere.
• Astigmatisme: Dit wordt doorgaans vastgesteld via een refractieonderzoek, waarbij de mate van lensafwijking gemeten wordt. Een keratometrie kan ook helpen bij het bepalen van de kromming van het hoornvlies.
• Blefaritis (Oograndontsteking): Bij deze aandoening zal de arts de oogleden inspecteren op roodheid, zwelling en schilfering. Een cultuur kan ook worden uitgevoerd om de aanwezigheid van bacteriën te bevestigen.
• Cataract of Staar: Een oogarts kan staar diagnosticeren door een visueel onderzoek en een schemertest, waarbij wordt gekeken naar de helderheid van de lens en het vermogen om scherp te zien.
• Chalazion of Gerstekorrel: Het diagnostische proces omvat meestal een visueel onderzoek van de oogleden en een inspectie van de gezwollen plek. Soms wordt ook een punctie gedaan om de inhoud van de zwelling te onderzoeken.
• Conjunctivitis of Bindvliesontsteking: De arts zal de conjunctiva inspecteren op roodheid en afscheiding. Vaak is een cultuur van de afscheiding nodig om de oorzaak, of dit nu bacterieel, viraal of allergisch is, vast te stellen.
• Diabetische Retinopathie (DRP): Een gedetailleerde fundoscopie en een fluoresceïne-angiografie worden vaak uitgevoerd om de toestand van de bloedvaten in het netvlies te beoordelen en de mate van schade te bepalen.
• Droge Ogen: De diagnose kan gesteld worden met een Schirmer-test om de traanproductie te meten, en door een beoordeling van de symptomen en het oogoppervlak om de ernst van de droogte te bepalen.
• Glaucoom: Een oogdrukmeting met behulp van tonometrie is gebruikelijk om glaucoom te diagnosticeren, samen met een inspectie van de oogzenuw voor tekenen van schade.
• Hypermetropie of Verziendheid: Een refractieonderzoek helpt bij het vaststellen van verziendheid door het meten van de mate waarin het oog lichtstralen buigt en of een bril of contactlenzen nodig zijn.
• Iritis: De diagnose van iritis omvat meestal een oogonderzoek waarbij de oogarts de ontsteking in de iris inspecteert en mogelijk ook een oogdrukmeting uitvoert.
• Mouches Volantes: Een onderzoek kan bestaan uit een uitgebreide fundoscopie om te controleren op eventuele veranderingen in het netvlies die kunnen wijzen op ernstige aandoeningen.
• Myopie of Bijziendheid: Bijziendheid wordt vastgesteld via een refractieonderzoek, waarbij de mate van bijziendheid wordt gemeten en de noodzaak voor correctieve lenzen wordt bepaald.
• Presbyopie: Deze aandoening wordt vaak vastgesteld door een visuele test die de verminderde flexibiliteit van de lens bij het scherpstellen op nabijgelegen objecten identificeert.
• Retinitis Pigmentosa (RP): Diagnose kan omvatten een fundoscopie en elektrofysiologisch onderzoek om de activiteit van het netvlies en de fotoreceptoren te meten.
• Strabisme: Een visueel onderzoek en een test van de oogbewegingen worden gebruikt om strabisme te identificeren, samen met een beoordeling van hoe goed elk oog afzonderlijk functioneert.
• Trachoom: De diagnose wordt vaak gesteld door het inspecteren van de conjunctiva op tekenen van chronische ontsteking en littekenvorming, vaak ondersteund door een oogledenonderzoek.
• Uveïtis (inclusief Uveïtis Anterior, Intermediaire Uveïtis en Uveïtis Posterior): De diagnose omvat meestal een gedetailleerd oogonderzoek, inclusief een beoordeling van de iris, het vaatvlies en de achterkant van het oog, vaak geholpen door OCT of fluoresceïne-angiografie.

Gezonde voeding voor de ogen en je gezichtsvermogen

Er zijn ook voedingsmiddelen die in het bijzonder goed zijn voor je gezichtsvermogen. Voorbeelden van heilzaam voedsel voor de ogen zijn donkere bladgroeten, oranje paprika, zalm, zwarte bessen en bosbessen. De carotenoïden luteïne en zeaxanthine, beide belangrijke voedingsstoffen voor de gezondheid van het oog, zijn voornamelijk te vinden in groene bladgroenten, waarbij boerenkool en spinazie bovenaan de lijst staan van luteïne-rijke voedingsmiddelen. Andere gezonde opties zijn snijbiet, broccoli en spruitjes.

Noot:

1. Prof. dr. D.H. Ford, prof. dr. J.P. Schadé, dr. J. Tomson (hoofdredactie). Het grote medische handboek. Rebo Productions, Lisse, 2009, p. 654.

Lees verder

• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Oogmigraine: symptomen, oorzaak en behandeling oogmigraine
• Tranende ogen: oorzaken en symptomen van een tranend oog
• Pijn aan de ogen of oogpijn: oorzaken van pijnlijke ogen
• Staar aan de ogen: symptomen, operatie & nastaar laseren