Temporomandibulaire dysfunctie (TMD): oorzaak en behandeling

Temporomandibulaire dysfunctie (TMD) is een verzamelnaam voor een groep van stoornissen aan het bewegingsapparaat van het kauworgaan. Klachten die ermee geassocieerd worden zijn onder andere pijn en vermoeidheid van de kauwspieren of het kaakgewricht, krakende geluiden in de kaak en moeite met het openen of sluiten van de mond. De oorzaak moet vaak gezocht worden in een overbelasting door het uitvoeren van één of meer parafuncties zoals tandenknarsen of klemmen met de kaken. De behandeling moet worden afgestemd op de oorzaak.

Temporomandibulaire dysfunctie (TMD)

• Wat is temporomandibulaire dysfunctie (TMD)?
• Oorzaak: verkeerd of overmatig gebruik van de kauwspieren
• Behandeling
• Gebruik van palmitoylethanolamide (PEA Pure)
• Bitje tegen tandenknarsen

Wat is temporomandibulaire dysfunctie (TMD)?

Temporomandibulaire dysfunctie, ook wel gespeld als temporo mandibulaire dysfunctie en afgekort als TMD is een verzamelnaam voor een groep van stoornissen aan het bewegingsapparaat van het kauworgaan waarbij de scharnierende verbinding tussen de onder- en bovenkaak niet goed functioneert. Het moet dan ook niet worden omschreven als ziekte of aandoening maar eerder als een symptomencomplex. Er wordt ook wel gesproken van het Syndroom van Costen, naar de KNO-arts James B. Costen die veel heeft gepubliceerd over de symptomen.

Bij TMD concentreren de klachten zich rondom het kauworgaan. Het kauworgaan bestaat uit het gebit, het kaakgewricht, de kauwspieren en de vaten en zenuwen die hierbij betrokken zijn. De klachten aan dit orgaan die we scharen onder temporomandibulaire dysfunctie zijn vooral de volgende:

• Pijn of vermoeidheid van de kauwspieren of het kaakgewricht
• Het niet goed kunnen sluiten of openen van de mond
• Het regelmatig 'op slot' schieten van de kaak (trismus)
• Hinderlijke krakende geluiden in de kaak bij het kauwen of praten
• Slijtage aan het gebit
• Vanuit de kaken uitstralende hoofd-, oor- of kiespijn

Oorzaak: verkeerd of overmatig gebruik van de kauwspieren

De kauwspieren gebruik je niet alleen bij het kauwen maar ook bij onder andere slikken, praten, lachen, zoenen en het maken van grimassen. Zouden we deze spieren alleen voor dit soort zaken gebruiken dan moet dat niet tot al te veel problemen leiden. Klachten ontstaan echter vaak wanneer de spieren - al dan niet bewust - overmatig worden ingezet voor niet-essentiële bewegingen en daarmee worden overbelast. De zogeheten parafuncties of gewoonten die kunnen leiden tot TMD-klachten zijn onder andere de volgenden:

• Tandenknarsen (bruxisme)
• Klemmen met de kaken
• Veel kauwgom kauwen
• Nagelbijten of bijten op bepaalde voorwerpen
• Veel met de tong spelen

Veel van deze parafuncties worden bewust ondernomen. Kauw je de hele dag lang kauwgom of bijt je veel op pennen of andere voorwerpen, dan heb je waarschijnlijk zelf al wel door dat je hierin de oorzaak van je klachten moet zoeken. Iets als tandenknarsen kan echter ook in de slaap gebeuren. Je bent je hier dan vaak niet van bewust en de oorzaak van je klachten blijft dan soms lang een raadsel. TMD kan ook ontstaan als gevolg van een whiplash. Een arts kan onderzoeken of je klachten wellicht een symptoom zijn van een degeneratieve gewrichtsaandoening als reuma of artrose.

Behandeling

Omdat diverse klachten onder TMD geschaard worden en de oorzaken hiervan ook uiteenlopend kunnen zijn is er niet één behandelplan voor deze aandoening. Wordt het probleem veroorzaakt door het niet goed op elkaar passen van de tanden of kiezen dan kan de tandarts wellicht helpen door bijvoorbeeld het aanmeten van een splint. Is er een verband met nekklachten dan kan oefentherapie bij een fysiotherapeut het kaakprobleem wellicht verhelpen.

In veel gevallen is er een link tussen TMD en stress. Naast tandenknarsen kan ook veel heen en weer bewegen met de tong, drukken met de tong tegen de tanden en klemmen met de kaken veroorzaakt worden door stress. Met behulp van een psycholoog kan gezocht worden naar de oorzaak van de stress en kunnen methoden aangereikt worden om hier beter mee om te gaan. Ook alternatieve behandelmethoden zoals meditatietraining en acupunctuur kunnen helpen bij het omgaan met stress.

Wanneer er sprake is van veel pijnklachten dan kan een arts pijnstillers voorschrijven. Bij een abnormaal hoge spierspanning kunnen tijdelijk spierverslappers worden voorgeschreven.

Gebruik van palmitoylethanolamide (PEA Pure)

Italiaanse onderzoekers hebben in 2010 een dubbel-blind onderzoek gedaan naar de meest effectieve pijnbestrijding bij TMD. Een deel van de proefpersonen in het onderzoek werd daarbij behandeld met reguliere pijnstillers terwijl een ander deel werd behandeld met palmitoylethanolamide, ook wel bekend onder de naam PEA Pure. Palmitoylethanolamide is een stof die van nature in het lichaam voorkomt maar ook extra als supplement kan worden ingenomen. Het heeft een pijnstillende en ontstekingsremmende werking die werkt via biologische modulatie van membraanreceptoren. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat de patiënten in de groep die behandeld werden met PEA Pure binnen twee weken minder pijnklachten hadden dan de patiënten die reguliere pijnmedicatie gebruikten. Tevens was er sprake van een verbetering in de kaakfunctie bij de groep die PEA Pure gebruikte (Guida, c.s., 2010). Een bijkomend voordeel van het gebruik van palmitoylethanolamide is dat het geen belasting is voor de maag en darmen, waar dit bij veel reguliere pijnstillers als ibuprofen en diclofenac wel het geval is.

Bitje tegen tandenknarsen

Worden je kaakklachten veroorzaakt door nachtelijk tandenknarsen dan kun je proberen hier iets aan te doen met een anti-tandenknarsbitje. Van verschillende merken zijn bitjes verkrijgbaar die je zelf op maat kunt maken door ze in kokend water zacht te maken en er vervolgens in te happen. De gebitsbeschermer wordt zo naar je gebit gevormd. Doe deze 's nachts in en het beschermt je gebit tegen knarsen.