Ooglidkanker: Soorten en behandeling van kanker in ooglid

Ooglidkanker duidt op kanker op of in het ooglid. De meeste ooglidkankers zijn vormen van huidkanker. Vier bekende soorten ooglidkanker zijn mogelijk, namelijk een basaalcelcarcinoom, een melanoom, een talgkliercarcinoom en een plaveiselcelcarcinoom. In de meeste gevallen is de blootstelling aan schadelijke ultraviolette stralen (UV-straling) de oorzaak van de kanker in of op het ooglid, al zijn ook andere risicofactoren bekend. Een gewijzigd uiterlijk van de ooglidhuid, een verlies van wimpers en een zwelling of verdikking van de huid van het ooglid zijn enkele symptomen van kwaadaardige tumor aan het ooglid. De arts verwijdert bij voorkeur de tumor via een operatie, al zijn ook andere (combinaties van) behandelingen mogelijk.

• Epidemiologie
• Soorten ooglidkanker
• Basaalcelcarcinoom
• Melanoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Talgkliercarcinoom
• Oorzaken van kanker in ooglid
• Risicofactoren van huidkanker die ooglid treft
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Palliatieve zorgen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van kwaadaardige tumor in ooglid

Epidemiologie

Ooglidkanker is relatief zeldzaam maar komt vaker voor bij oudere volwassenen. Het wordt vaak geassocieerd met langdurige blootstelling aan zonlicht en andere risicofactoren.

Soorten ooglidkanker

Basaalcelcarcinoom

Bij circa negen op de tien patiënten met ooglidkanker, is sprake van een basaalcelcarcinoom. Onder de plaveiselcellen (platte cellen) in de onderste laag van de opperhuid (epidermis) bevinden zich ronde cellen (basale cellen). Dit type huidkanker is direct gerelateerd aan een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht. Meestal zijn patiënten met een blanke of lichte huidskleur aangetast. De symptomen van deze meest voorkomende vorm van ooglidkanker presenteren zich bij de meeste patiënten in het onderste ooglid. Dit type kanker verspreidt zich zelden naar andere lichaamsdelen.

Melanoom

In de diepste laag van de opperhuid bevinden zich melanocyten. Deze cellen produceren melanine, hetgeen nodig is voor de huidskleur. Bij patiënten met een melanoom start de kanker in de melanocyten.

Plaveiselcelcarcinoom

Het grootste deel van de bovenste laag van de opperhuid bestaat uit plaveiselcellen. Een plaveiselcelcarcinoom komt meestal tot stand meestal door een overmatige blootstelling aan de zon. Dit type huidkanker komt veel minder vaak voor dan een basaalcelcarcinoom, maar de kanker is wel agressiever van aard en verspreidt zich tevens gemakkelijker naar nabijgelegen weefsels.

Talgkliercarcinoom

Deze kanker treft meestal patiënten van middelbare leeftijd en ouderen. De kanker start aan de klieren van Meibom (klieren van de oogleden die een vetafscheiding afgeven die de oogleden smeert). Sporadisch begint de kanker bij de klieren van Zeis, de talgklieren aan de wimperbasis.

Oorzaken van kanker in ooglid

Ooglidkanker wordt vaak veroorzaakt door langdurige blootstelling aan ultraviolet licht, wat leidt tot DNA-schade in de huidcellen van de oogleden. Andere oorzaken kunnen genetische factoren en een geschiedenis van huidkanker zijn.

Risicofactoren van huidkanker die ooglid treft

Enkele risicofactoren zijn bekend voor ooglidkanker:

• de blootstelling aan uv-straling van zonlicht, zonnebanken, …: Omdat de huid in het ooglidgebied erg dun is, ontstaat snel schade door blootstelling aan de zon. Dit beschadigt het DNA van de huid, waardoor de cellen ongecontroleerd kunnen gaan groeien en een tumor ontstaat.
• een eerdere vorm van huidkanker
• een geschiedenis van zonnebrand of een fragiele huid
• een lichte huidskleur (biedt minder bescherming tegen UV-stralen)
• een zwak immuunsysteem
• genetische aandoeningen zoals xeroderma pigmentosum (aandoening met symptomen aan huid, ogen en hersenen), het verstoord basaalcelcarcinoomsyndroom of albinisme (afwijkingen aan ogen, huid en haar)
• geslacht. blanke mannen zijn vaker aangetast
• het gebruik van bepaalde medicijnen
• leeftijd: De meeste basaalcelcarcinomen en plaveiselcelcarcinomen verschijnen bij vijftigplussers, maar soms treft de kanker van het ooglid ook jongeren omdat ze vaak zonnebaden.
• precancereuze huidaandoeningen (voorstadia van huidkanker) zoals actinische keratose (huidletsels door blootstelling aan de zon) en de ziekte van Bowen

Symptomen

Huidkanker komt meestal voor op het onderste ooglid, maar de kwaadaardige tumoren ontwikkelen zich soms ook op het bovenste ooglid, de wenkbrauw of in de ooghoeken. Ooglidtumoren zijn niet altijd vlot te herkennen omdat ze mogelijk jaren onder de huid groeien voordat ze op het oppervlak verschijnen. Er zijn echter enkele waarschuwingssignalen zoals:

• een bloedend bultje dat niet verdwijnt
• een chronische infectie van het ooglid
• een jeukend ooglid
• een niet-genezende zweer op het ooglid
• een ontsteking of aanhoudende rode ogen die niet reageren op medicatie
• een verandering in het uiterlijk van de ooglidhuid
• een verlies van wimpers (madarose)
• een zich verspreidend, gekleurd (rood, bruin of zwart) gezwel op het ooglid
• een zwelling of verdikking van de ooglidhuid

Sommige patiënten met ooglidkanker hebben echter geen van deze symptomen, of soms zijn de tekenen te wijten aan een andere aandoening die geen verband houdt met kanker.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van ooglidkanker kunnen onder meer veranderingen in de huid van het ooglid, zoals een pijnloze massa, zweren die niet genezen, en veranderingen in de huidstructuur omvatten. Er kunnen ook problemen met het oog of zicht optreden.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts controleert het uiterlijk van het ooglid, en zet volgende mogelijke onderzoeken in om ooglidkanker te diagnosticeren:

• een biopsie
• een CT-scan
• een echografie
• een MRI-scan
• een PET-scan

Dankzij deze onderzoeken is het mogelijk om het kankerstadium te bepalen, wat nuttig is voor het opstellen van een behandelplan. Daarnaast zijn deze onderzoeken nuttig voor het helpen voorstellen van de prognose.

Behandeling

Hoe eerder een oogarts ooglidkanker diagnosticeert, hoe gemakkelijker het is om de kanker succesvol te behandelen. De behandelingsopties van ooglidkanker zijn afhankelijk van verschillende factoren, waaronder het type en het stadium van kanker, mogelijke bijwerkingen en de voorkeuren en algemene gezondheid van de patiënt.

Chirurgie

Mogelijk verwijdert de arts de tumor. Vaak volgt dan reconstructieve chirurgie om het beschadigde gebied te repareren en de oogfunctie te verbeteren. Af en toe is het medisch noodzakelijk om het oog te verwijderen (enucleatie). De patiënt krijgt hierna een oogprothese.

Radiotherapie

Radiotherapie is een andere behandelingsoptie die vooral wordt gebruikt voor kanker die moeilijk te behandelen is met een operatie. Bijwerkingen van de behandeling bestaan uit een huiduitslag, een droge of verkleurde huid, vermoeidheid / kankervermoeidheid, milde huidreacties, maagklachten of diarree. De meeste bijwerkingen verdwijnen snel nadat de behandeling is beëindigd. Andere bijwerkingen treden later op zoals cataract, een verlies van wimpers, droge ogen, een verandering in de ooglidpositie en stralingskeratopathie (ziekte van het hoornvlies van het oog door radiotherapie), rode ogen, tranende ogen en een overgevoeligheid voor licht.

Chemotherapie

Verder is chemotherapie inzetbaar voor de behandeling van ooglidkanker. Pijn, een branderig gevoel, jeuk, droogheid, irritatie of zwelling van het ooglid zijn enkele symptomen. Soms ervaren patiënten een overgevoeligheid voor zonlicht en littekens of een verkleuring van de huid. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal zodra de behandeling is voltooid.

Palliatieve zorgen

Sommige patiënten hebben palliatieve zorgen nodig om de symptomen te verminderen, de levenskwaliteit te verbeteren en de patiënt en zijn familie te ondersteunen. Palliatieve behandelingen bestaan uit bijvoorbeeld medicatie, voedingsveranderingen, ontspanningstechnieken, emotionele ondersteuning en andere therapieën.

Prognose

De prognose voor ooglidkanker hangt af van de grootte, het stadium, en de mate van verwijdering van de tumor. Vroege detectie en behandeling bieden meestal een goede prognose, hoewel regelmatige follow-up belangrijk is.

Complicaties

De oogkanker zaait mogelijk uit (metastaseer) naar andere locaties in het lichaam (metastasen). Zelden verspreidt een melanoom, een plaveiselcelcarcinoom of een talgkliercarcinoom zich naar andere lichaamsdelen. De behandeling van uitgezaaide ooglidkanker bestaat uit een combinatie van chemotherapie, immunotherapie, gerichte therapie en/of radiotherapie. Af en toe ontstaat ook een herhaling van de kanker.

Preventie van kwaadaardige tumor in ooglid

De beste manier om het risico op ooglidkanker te verminderen, is om maatregelen te treffen om de oogleden te beschermen tegen blootstelling aan schadelijke UV-straling. Dit is mogelijk door het dragen van een breedgerande hoed en een UV-blokkerende zonnebril op zonnige dagen en het dagelijks gebruik van een zonnebrandmiddel met zonbeschermingsfactor 30+. Andere maatregelen zijn het vermijden van het gebruik van zonnebanken en het voorkomen van zonnebrand, vooral bij kinderen.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden
• Oogkanker: Soorten en symptomen van kwaadaardige oogtumoren
• Oogtumoren: Retinoblastoom, melanoom, lymfoom aan ogen
• Basaalcelcarcinoom in het ooglid: Vorm van huidkanker
• Gezwollen ogen & oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling