Oogkanker: Soorten en symptomen van kwaadaardige oogtumoren

Wanneer gezonde cellen in het oog ongecontroleerd en snel beginnen te groeien, vormt zich een tumor. Oogkanker kan ontstaan in het oog zelf, wat wordt aangeduid als primaire oogkanker. Secundaire oogkanker daarentegen ontstaat wanneer kanker uit andere delen van het lichaam naar het oog uitzaait. Symptomen van oogkanker kunnen onder andere verminderd gezichtsvermogen, rode ogen, oogpijn en witte pupillen omvatten. De behandeling kan bestaan uit chirurgie, radiotherapie, chemotherapie of een combinatie daarvan. De prognose varieert sterk, van volledig herstel tot overlijden. Hoe vroeger de diagnose wordt gesteld, des te beter zijn de vooruitzichten doorgaans.

• Primaire oogkanker
• Conjunctivaal melanoom
• Intraoculair lymfoom
• Ooglidkanker
• Retinoblastoom
• Traanklierkanker
• Uveaal maligne oogmelanoom
• Secundaire oogkanker
• Symptomen
• Gezichtsvermogen
• Tekenen
• Uiterlijk
• Diagnose en onderzoeken
• Oogonderzoeken
• Beeldvorming
• Biopsie
• Behandeling
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Immunotherapie
• Hyperthermie
• Lasertherapie
• Cryotherapie
• Observatie en opvolging
• Prognose en overleving

Primaire oogkanker

Oogkanker kan de buitenste delen van het oog aantasten, zoals het ooglid, dat bestaat uit huid, spieren en zenuwen. Wanneer de kanker zich in de oogbol ontwikkelt, wordt dit aangeduid als 'intraoculaire kanker'. De meest voorkomende intraoculaire kankers bij volwassenen zijn het oogmelanoom en het lymfoom. Bij kinderen is de meest voorkomende vorm van oogkanker het retinoblastoom, dat ontstaat in de cellen van het netvlies (retina). Kanker kan ook vanuit andere lichaamsdelen naar het oog uitzaaien (metastasen).

Conjunctivaal melanoom

Het oogbindvlies (conjunctiva) bedekt de buitenkant van de oogbol en het binnenste van het ooglid. Bij een conjunctivaal melanoom groeit een kwaadaardige tumor in deze bekleding. Dit kan zich uiten in donkere vlekken in het oog. Zonder behandeling kan de kanker via het lymfestelsel naar andere delen van het lichaam verspreiden.

Intraoculair lymfoom

Het lymfestelsel bestaat uit lymfeklieren, die helpen afvalstoffen en bacteriën uit het lichaam te verwijderen en deel uitmaken van het immuunsysteem. Een ooglymfoom (intraoculair lymfoom) is een zeldzame vorm van oogkanker die begint in deze lymfeklieren. Het kan moeilijk te diagnosticeren zijn, omdat de symptomen van patiënt tot patiënt kunnen variëren.

Ooglidkanker

Ooglidkanker betreft huidkanker die zich op of in het ooglid ontwikkelt. De meest voorkomende vorm is het basaalcelcarcinoom, dat meestal op het onderste ooglid ontstaat. Langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht (gevaren van UV-straling) is een belangrijke risicofactor voor deze vorm van kanker. Personen met een lichte huid zijn extra kwetsbaar. Ooglidkanker kan vaak succesvol behandeld worden, vooral wanneer het vroeg wordt ontdekt.

Retinoblastoom

Een retinoblastoom is de meest voorkomende vorm van oogkanker bij kinderen en ontstaat meestal vóór de leeftijd van vijf jaar. Deze kwaadaardige oogtumor ontwikkelt zich in de cellen van het netvlies (retina) en kan al in de baarmoeder beginnen te groeien. Vaak wordt het retinoblastoom opgemerkt door een afwijkend uiterlijk van de pupil op foto's.

Traanklierkanker

Traanklierkanker is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de traanklieren, die onder het bovenste ooglid van elk oog zitten. Dit type tumor komt vaker voor bij mensen in hun dertiger jaren.

Uveaal maligne oogmelanoom

Een uveaal maligne oogmelanoom is de meest voorkomende vorm van primaire oogkanker. Deze kanker ontstaat in de uvea, die bestaat uit drie delen: de iris, het straallichaam en het vaatvlies. De tumor ontwikkelt zich vaak in één van deze delen en kan zich naar andere delen van het oog verspreiden.

Secundaire oogkanker

Secundaire oogkanker ontstaat wanneer kankercellen vanuit andere lichaamsdelen naar het oog uitzaaien. Kankers zoals longkanker, borstkanker, huidkanker, dikkedarmkanker en schildklierkanker kunnen zich naar het oog verspreiden.

Symptomen

Gezichtsvermogen

Oogkanker kan het gezichtsvermogen beïnvloeden. Symptomen kunnen zijn:

• blinde vlekken in het gezichtsveld (scotoom)
• floaters (vlekken of drijvers) of sterretjes zien (floaters)
• dubbelzien (diplopie)
• verhoogde druk in het oog (glaucoom), wat kan leiden tot schade aan de oogzenuw en verlies van gezichtsvermogen
• afgenomen perifeer gezichtsvermogen (verlies van perifeer gezichtsvermogen)
• vermindering van gezichtsscherpte
• wazig gezichtsvermogen
• zanderig gevoel in het oog
• geïrriteerde ogen
• gezichtsvelddefecten
• lichtflitsen zien (fotopsie)
• plotse blindheid
• scheelzien (strabisme)

Tekenen

Tevens kunnen de volgende tekenen wijzen op oogkanker:

• brandende ogen
• overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• hoofdpijn
• oogkaspijn
• oogpijn (sommige patiënten ervaren echter geen pijn)
• rode ogen
• waterige ogen

Oogkanker veroorzaakt niet altijd symptomen, vooral niet in een vroeg stadium.

Uiterlijk

De aanwezigheid van oogkanker kan ook het uiterlijk van het oog beïnvloeden:

• bolling van één oog (proptosis)
• verandering in het uiterlijk van het oog en/of omliggende weefsels
• groeiende bult op het ooglid of in het oog
• hangend ooglid
• vergroting van de oogbol(len) en pupil(len)
• gezwollen ogen of gezwollen oogleden
• ogen die in verschillende richtingen kijken
• oogvlekken
• verschillende oogkleuren
• wiebelige ogen (nystagmus)
• witte pupillen (leukocorie)

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoeken

De oogarts begint met het afnemen van een medische anamnese en onderzoekt de symptomen van de patiënt. Vervolgens worden de oogbewegingen gecontroleerd en wordt het gezichtsvermogen getest door middel van een uitgebreid oogonderzoek, gezichtsscherptemeting en slitlamponderzoek.

Beeldvorming

Om oogkanker te diagnosticeren, kunnen beeldvormende technieken zoals echografie, CT-scan, MRI-scan of fluorescentieangiografie worden gebruikt. Deze onderzoeken helpen de grootte, locatie en aard van de tumor te bepalen en kunnen uitzaaiingen opsporen.

Biopsie

Een biopsie kan worden uitgevoerd om een definitieve diagnose te stellen door een monster van het weefsel te onderzoeken. In sommige gevallen kan een vitrectomie nodig zijn, waarbij een deel van de oogvloeistof en de tumor worden verwijderd om te worden onderzocht.

Behandeling

De behandeling van oogkanker hangt af van het type en stadium van de kanker. Opties kunnen zijn:

Chirurgie

Chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn om de tumor of het aangetaste deel van het oog te verwijderen. Dit kan variëren van een plaatselijke verwijdering tot een enucleatie (verwijdering van het gehele oog).

Radiotherapie

Radiotherapie kan worden gebruikt om kankercellen te doden door middel van gerichte straling. Dit kan extern worden toegediend of door een brachytherapie (interne straling).

Chemotherapie

Chemotherapie kan worden toegepast, vooral bij kankers die zich naar andere delen van het lichaam hebben verspreid. Dit kan oraal worden ingenomen of intraveneus worden toegediend.

Immunotherapie

Immunotherapie kan het immuunsysteem van de patiënt stimuleren om kankercellen te bestrijden. Dit kan vooral nuttig zijn bij bepaalde typen oogkanker.

Hyperthermie

Hyperthermie omvat het gebruik van hoge temperaturen om kankercellen te doden. Het wordt soms gebruikt in combinatie met andere behandelingen.

Lasertherapie

Lasertherapie kan worden toegepast om tumoren te verkleinen of te vernietigen door gebruik te maken van geconcentreerd licht.

Cryotherapie

Cryotherapie maakt gebruik van extreme kou om kankercellen te vernietigen.

Observatie en opvolging

Na de behandeling is regelmatige follow-up noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de kanker niet terugkeert en om eventuele bijwerkingen te beheersen. Dit kan bestaan uit periodieke oogonderzoeken en beeldvorming om de gezondheid van het oog te controleren.

Prognose en overleving

De prognose voor oogkanker hangt af van verschillende factoren, zoals het type kanker, de grootte en locatie van de tumor, en hoe vroeg de kanker is ontdekt. Vroegtijdige opsporing en behandeling verbeteren doorgaans de overlevingskansen. Het kan echter ook invloed hebben op de visuele functie en het uiterlijk van het oog.

Lees verder

• Oogtumoren: Retinoblastoom, melanoom, lymfoom aan ogen
• Ooglidkanker: Soorten en behandeling van kanker in ooglid
• Ooglymfoom (intraoculair lymfoom): Kanker in oog of ogen
• Oogmelanoom (uveaal maligne melanoom): Kanker in het oog
• Retinoblastoom: Netvlieskanker (vorm van oogkanker)