Zware benen: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Zware benen is een onaangename sensatie in de benen, waarbij je benen zwaar en vermoeid aanvoelen. Deze klacht treft zeker niet alleen ouderen. Jonge mensen kunnen ook last hebben van zware benen. Je kunt zware hebben ervaren na het sporten, hardlopen, (langdurig) wandelen of fietsen. Bijvoorbeeld na een dag winkelen of intensieve sportroutine. Je kunt er ook last van hebben in het kader van griep. Meestal zijn zware benen een tijdelijke klacht die vanzelf weer overgaat. Zware benen kunnen ook een regelmatige terugkerende klacht of een permanente plaag zijn. In dat geval is het belangrijk een afspraak te maken met je huisarts zodat uitgezocht kan worden wat de oorzaak is van het ervaren van zware benen. De huisarts kan op basis van zijn onderzoek een behandeling inzetten.

• Symptomen van zware benen
• Oorzaken van vermoeide en zware benen
• Inactiviteit
• Eenzijdig belasting
• Spataderen
• Perifere arteriële aandoening (PAD)
• Overtrainingssyndroom (OTS)
• Lumbale spinale stenose
• Rusteloze benen syndroom
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Complicaties
• Behandeling van zwaar aanvoelende benen
• Veranderingen van leefstijl en werkplek
• Oefeningen
• Onderliggende oorzaak aanpakken
• Compressiekousen
• Preventie

Symptomen van zware benen

Zware benen is een klacht die gepaard kan gaan met andere symptomen. Het hebben van zware benen wordt vaak beschreven als het hebben van de benen die naar beneden trekken, waardoor je ze met moeite kunt optillen en je kunt daarnaast de ervaring hebben dat je benen van lood zijn. Zware benen veroorzaken snel vermoeidheid, zodat je tijdens het lopen vaker moet rusten dan normaal. Zelfs tijdens rustperioden kunnen zware benen ongemak veroorzaken. Af en toe kan het normaal zijn om zware benen te hebben wanneer je flinke inspanningen hebt geleverd, bijvoorbeeld na het sporten. Als zware benen een permanent verschijnsel wordt, is het verstandig om je huisarts in te schakelen.

Oorzaken van vermoeide en zware benen

Inactiviteit

Zware benen die moe aanvoelen, worden vaak niet veroorzaakt door overmatig gebruik of overbelasting. Heel vaak komen zware benen voor vanwege het tegenovergestelde, een gebrek aan beweging. Gebrek aan beenactiviteit veroorzaakt onvoldoende spierwerking, wat belangrijk is om de functie van de beenaderen te ondersteunen. De aderen van de benen worden versterkt door spieren om het zuurstofarme bloed naar het hart te kunnen transporteren. Als de beenaders en spieren te zwak zijn, zal het bloed in de onderste ledematen 'verzakken', wat op zijn beurt zware benen kan veroorzaken. Dit komt dus doordat de beenspieren niet langer sterk of vaak genoeg samentrekken om het bloed omhoog te stuwen. Het bloed verzamelt zich in de beenaderen, wat een gevoel van zwaarte kan geven.

Eenzijdig belasting

Zware benen kunnen ook het gevolg van eenzijdig of onjuiste belasting van de benen of door het dragen van verkeerd schoeisel. Een eenzijdige of onjuiste belasting van de benen als oorzaak van zware benen ontstaat bijvoorbeeld door een permanent zittende positie op kantoor, in de auto of in het vliegtuig. Zwakte van de aderen (door perifeer arterieel vaatlijden) wordt ook beschouwd als een mogelijke oorzaak van zware benen.

Spataderen

Zware, vermoeide en vaak warme benen kunnen ook komen door spataderen. Dit zijn aderen, meestal in de benen en voeten, die vergroot worden en een hobbelig, geknoopt uiterlijk krijgen. Spataderen verschijnen vaak:

• bij het ouder worden
• tijdens de zwangerschap (dankzij hormonale schommelingen en de toenemende druk van de baarmoeder)
• tijdens andere hormonale gebeurtenissen, zoals de overgang of menopauze
• bij degenen die overgewicht hebben
• bij degenen die een familiegeschiedenis van de aandoening hebben
• bij mensen die beroepen hebben waarbij ze veel moeten staan ​​of juist zitten, wat de bloedsomloop beïnvloedt

De aderen worden vergroot wanneer ze elasticiteit beginnen te verliezen en kleppen worden verzwakt, waardoor bloed dat door het lichaam moet circuleren zich in de benen ophoopt. Hierdoor kunnen je benen zwaar en moe aanvoelen.

Perifere arteriële aandoening (PAD)

Dit is eigenlijk een vorm van hart- en vaatziekte die optreedt wanneer vetafzettingen zich ophopen in de wanden van je bloedvaten en deze vernauwen. Dit proces staat bekend als atherosclerose. Hoewel PAD overal kan voorkomen, treft het meestal de benen. Zonder voldoende bloedcirculatie kunnen je benen moe, krampend en pijnlijk aanvoelen. Deze symptomen zijn een van de eerste tekenen van PAD.

Dezelfde factoren die vettige ophoping in je andere slagaders veroorzaken, veroorzaken ze ook in je benen. Hoog cholesterol, roken, diabetes en hoge bloeddruk zijn belangrijke risicofactoren.

Overtrainingssyndroom (OTS)

Veel sporters streven er voortdurend naar om hun prestaties te verbeteren. Maar als ze overmatig trainen zonder het lichaam de tijd te geven om te herstellen, kunnen ze een aantal gezondheidsproblemen krijgen, waaronder zware benen. Wanneer je elke dag het uiterste vraagt van je lichaam, hebben je spieren geen tijd om te herstellen. Zware benen zijn een veel voorkomende klacht bij atleten, met name hardlopers en wielrenners.

Lumbale spinale stenose

Dit verwijst naar een vernauwing van de wervelkolom. Wanneer deze vernauwing optreedt, kunnen wervels (de botten van de wervelkolom) en tussenwervelschijven (de schokdempers van je wervelkolom) het wervelkanaal beknellen en pijn veroorzaken. Hoewel die pijn de onderrug kan beïnvloeden, kan het ook in de benen optreden, waardoor je zwakte, gevoelloosheid en zwaarte ervaart.

Sommige risicofactoren zijn onder meer:

• roken (verbindingen in tabak kunnen bloedvaten beschadigen en de werking ervan beperken)
• leeftijd (vernauwing van de wervelkolom kan optreden door het verouderingsproces)
• zwaarlijvigheid (overgewicht belast het hele lichaam, inclusief de wervelkolom)

Rusteloze benen syndroom

Het rusteloze benen syndroom wordt gekenmerkt door een ongemakkelijk gevoel in de benen, vaak beschreven als pijnlijk, kloppend en kruipend, dat optreedt tijdens het rusten. De klachten worden opgeheven door beweging. De oorzaak is anno 2024 niet bekend, maar men veronderstelt dat er een genetische component is en er een disfunctie is in hoe de hersenen bewegingssignalen verwerken.

Mensen die het meeste risico lopen zijn degenen die:

• roken en alcohol drinken
• bepaalde medicijnen nemen die chemische stoffen in de hersenen veranderen
• zwanger zijn
• zenuwschade hebben

Er lijkt ook een sterke associatie te zijn tussen fibromyalgie, een aandoening die chronische spierpijn en vermoeidheid en rusteloze benen veroorzaakt.

Huisarts raadplegen

Voor zware benen hoef je niet per se je huisarts te raadplegen. In de meeste gevallen verdwijnt het symptoom vanzelf en veroorzaakt het geen verdere complicaties. Meestal worden de zware benen veroorzaakt door overbelasting of juist door inactiviteit. Overbelasting komt vaak door zware of intensieve sportactiviteiten en het uitoefenen van zware lichamelijke arbeid. Hierdoor kunnen je benen zwaar aanvoelen en pijn doen na het sporten of een lange dag op het werk. Als het symptoom na een paar dagen verdwijnt, is er geen arts nodig.

Je doet er verstandig aan om je huisarts te raadplegen als de zware benen permanent zijn en gepaard gaan met ernstige pijn in de benen. Ook is een behandeling door de arts noodzakelijk als de zware benen zonder en met slechts geringe fysieke belasting optreden en een permanent symptoom zijn. In dit geval moet de onderliggende oorzaak opgehelderd worden.

Onderzoek en diagnose

Voor het stellen van een diagnose zal de huisarts je medische geschiedenis doornemen, vragen stellen over je klachten en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Soms is er aanvullend diagnostisch onderzoek nodig, bijvoorbeeld in de vorm van beeldvormingsonderzoek zoals doppler-echografie en flebografie. Bij doppler-echografie combineert de arts twee technieken: doppler en echografisch onderzoek. Middels echografie wordt een bloedvat in beeld gebracht en met de doppler-methode wordt de stroomsnelheid van het bloed in dit bloedvat bepaald, waardoor afwijkingen in het bloedvat kunnen worden opgespoord. Flebografie is onderzoek met contrastvloeistof. Hierbij worden de bloedvaten in beeld gebracht, waardoor er eventuele vernauwingen of verwijdingen zichtbaar worden.

Complicaties

Zware benen leiden niet noodzakelijkerwijs tot ernstige complicaties. Als het symptoom vooral na zware inspanning optreedt, is het een veelvoorkomend en onschadelijk symptoom. Geef je benen de gelegenheid om uit te rusten en aan te sterken. De meeste gevallen van zware benen verdwijnen na een paar dagen zonder verdere klachten. Als de zware benen echter langer aanhouden, kunnen ernstige complicaties optreden. Deze bestaan uit spataderen of trombose. De spataderen kunnen ontstoken raken en dit kan leiden tot aderontsteking, trombosebeen, bloedingen in je been en een grijsblauwe verkleuring van je enkels. Vanwege de verminderde bloedstroom wordt de genezing in dit geval sterk vertraagd.

Behandeling van zwaar aanvoelende benen

Veranderingen van leefstijl en werkplek

Niet alle oorzaken van zware benen behoeven een medische behandeling. Vaak zijn een verandering in de individuele leefstijl, een toename van lichamelijke activiteit en het gebruik van ergonomische hulpmiddelen (bijvoorbeeld een zit-sta bureau en vaker pauzes inlassen en dan gaan lopen) voldoende om zware benen te bestrijden. In het bijzonder werkt het hoger leggen van de benen zeer snel tegen zware benen en is het eenvoudig toe te passen in je dagelijkse leven.

Oefeningen

Je kunt ook oefeningen doen om je benen en de aderen erin te versterken. Dit verlicht het ongemak dat zware benen met zich meebrengen. Een fysiotherapeut kan je hierbij helpen.

Onderliggende oorzaak aanpakken

Als vaststaat dat een zwakte van de aderen of hartfalen (waarbij het hart niet genoeg bloed rondpompt) zware benen veroorzaken, moet de onderliggende oorzaak (medicamenteus of anderszins) worden aangepakt en zijn leefstijlaanpassingen van belang. Door een gezonde leefstijl is kans op succes van de behandeling bij hartfalen groter. Dit betekent concreet niet roken, voldoende bewegen, gezond eten en goed omgaan met stress en spanningen.

Compressiekousen

Compressiekousen kunnen zo nodig worden gebruikt tegen zware benen om de progressie van verdere trombosevorming te voorkomen. Sportcompressiekousen, ontwikkeld vanuit de loopsport, worden door veel (top)sporters gebruikt die de benen intensief belasten.

Preventie

Ter voorkoming van zware benen is het belangrijk om veel te bewegen (lopen of fietsen), te stoppen met roken ten behoeve van een betere doorbloeding en ervoor te zorgen dat je gemakkelijke, platte schoenen draagt waar je goed op kunt lopen. Het dragen van compressiekousen resulteert in compressie op de beenaders, wat helpt om zware benen te voorkomen. Deze kousen helpen niet alleen ouderen tegen zware benen. Mensen die veel moeten staan of intensief sporten, kunnen ook compressiekousen dragen om zware benen en andere klachten te voorkomen.

Lees verder

• Vermoeide benen: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose
• Zware benen, duizelig, vermoeid, hoofdpijn: ijzertekort
• Tintelende benen: oorzaken van tintelende of prikkende benen
• Brandende benen: oorzaken van een branderig gevoel in been