Radiotherapie (bestraling) bij kanker in het oog

Radiotherapie voor het behandelen van een oogtumor is mogelijk via inwendige of uitwendige bestraling. Dit hangt af van de soort, de grootte en de positie van de oogtumor. Bij brachytherapie geven chirurgisch geïmplanteerde plaatjes radioactieve straling af. Protonentherapie is een pijnloze vorm van bestralingstherapie bij de behandeling van oogkanker die gebruikmaakt van protonen, geladen subatomaire deeltjes. Naburig gelegen weefsels blijven bij deze radiotherapievorm gezond. Voorts biedt radiochirurgie één enkele grote stralingsdosis in het oog. Voor deze behandelingen zijn vaak veel voorbereidingen vereist alvorens deze doorgaan bij de patiënt. De meest voorkomende bijwerking bij het bestralen van oogtumoren is het (gedeeltelijk) verlies van het gezichtsvermogen, al zijn tal van oogproblemen mogelijk. Enkele tips helpen bij het comfort en herstel van de ogen tijdens en na de bestralingsbehandeling.

• Doelstellingen van radiotherapie bij oogkanker
• Behandeling van uveamelanoom met radiotherapie
• Retinoblastoom: Bestraling bij kinderen
• Inwendige behandeling via bestraling: Brachytherapie in het oog
• Uitwendige behandeling van de tumor: Protonentherapie
• Wat is protonentherapie?
• Indicatie behandeling met protonen: Niet uitgezaaide tumoren
• Radiotherapie versus protonentherapie bij de behandeling van kanker in het oog
• Voorbereiding behandeling via bestraling
• Tijdens de bestralingsbehandeling
• Na de protonenbehandeling
• Uitwendige behandeling van de tumoren: Radiochirurgie
• Langetermijneffecten van radiotherapie bij oogkanker
• Risico’s op visuele beperkingen
• Impact op omliggende structuren
• Mogelijke bijwerkingen van bestraling
• Tips voor het herstel en comfort van de ogen
• Innovatieve technieken bij radiotherapie voor oogtumoren
• Beeldgestuurde radiotherapie voor oogtumoren
• Gebruik van adaptieve radiotherapie
• Extra informatie over bestralingstherapie bij oogtumoren
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met radiotherapie (bestraling) bij kanker in het oog
• Zorg goed voor je ogen
• Neem je tijd om te herstellen
• Houd contact met je zorgteam
• Pas je dagelijkse routine aan indien nodig
• Zorg voor je geestelijke gezondheid
• Misvattingen rond radiotherapie (bestraling) bij kanker in het oog
• Radiotherapie is altijd pijnlijk
• Radiotherapie is de meest gebruikte behandelingsmethode bij oogkanker
• Radiotherapie kan volledig genezen bij kanker in het oog
• Radiotherapie heeft ernstige langetermijneffecten
• Radiotherapie wordt niet gebruikt bij jonge patiënten
• Radiotherapie is alleen effectief als de tumor groter is
• Radiotherapie kan de oogfunctie volledig uitschakelen

Doelstellingen van radiotherapie bij oogkanker

Radiotherapie bij oogkanker heeft als primair doel het vernietigen van kankercellen en het voorkomen van verdere verspreiding, terwijl gezonde oogstructuren zoveel mogelijk behouden blijven. Deze behandeling biedt een kans om de tumor effectief aan te pakken zonder chirurgische verwijdering van het oog, wat in sommige gevallen essentieel is om zowel de esthetiek als functionele aspecten van het oog te behouden. Radiotherapie wordt vaak gekozen voor tumoren zoals uveamelanoom of retinoblastoom.

Behandeling van uveamelanoom met radiotherapie

Bij uveamelanoom, een van de meest voorkomende vormen van oogkanker bij volwassenen, speelt radiotherapie een belangrijke rol in de behandelingsstrategie. Zowel brachytherapie als protonentherapie worden vaak gebruikt, afhankelijk van de grootte en locatie van de tumor. Doelgerichte straling zorgt voor minimale schade aan de omliggende structuren, zoals de lens en de retina, waardoor visuele functies zo veel mogelijk behouden blijven.

Retinoblastoom: Bestraling bij kinderen

Retinoblastoom, een zeldzame vorm van oogkanker bij kinderen, vereist een zorgvuldige aanpak waarbij de gezondheid en ontwikkeling van het kind vooropstaan. Radiotherapie wordt vaak gebruikt wanneer chemotherapie of chirurgische ingrepen niet volledig effectief zijn. Geavanceerde technieken, zoals stereotactische radiotherapie, maken een precieze behandeling mogelijk die gericht is op het behoud van de oogfunctie en het minimaliseren van lange termijn bijwerkingen.

Inwendige behandeling via bestraling: Brachytherapie in het oog

Brachytherapie is veelal inzetbaar bij oogkanker die zich nog niet heeft verspreid naar de oogzenuw. Artsen gebruiken deze vaak bij kleine of middelgrote oogmelanomen, maar niet bij grote tumoren. De straling bereikt dan immers niet de gehele tumor. De patiënt krijgt hierbij eerst een kleine operatie onder volledige narcose. De arts naait plaques (speciale plaatjes) naast de oogtumor. De plaatjes zijn bekleed met radioactief materiaal en blijven gewoonlijk één week zitten, afhankelijk van de grootte van de tumor. De plaatjes geven tijdens deze periode voortdurend een hoge stralingsdosis af die direct naar de tumor in het oog gaat. De plaatjes geven wel radioactieve straling af, waardoor de patiënt in het ziekenhuis moet verblijven. Bezoekers mogen hierdoor niet lang aanwezig blijven, en voor zwangere vrouwen en kinderen is een bezoekverbod geldig. De arts verwijdert na de behandeling de radioactieve plaatjes via een operatie die gewoonlijk minder dan één uur in beslag neemt. Het volledige effect van de straling op de tumor is tot slot pas zichtbaar na drie tot zes maanden.

Uitwendige behandeling van de tumor: Protonentherapie

Wat is protonentherapie?

Protonentherapie is een pijnloze vorm van bestraling die protonen in plaats van röntgenstralen gebruikt om kanker te behandelen. Een proton is een positief geladen deeltje. Bij hoge energie vernietigen protonen kankercellen (tumoren). Artsen gebruiken protonentherapie alleen of in combinatie met standaard bestralingstherapie, chirurgie, chemotherapie en/of immunotherapie. Protonentherapie is net als standaard bestraling een vorm van uitwendige bestraling, in tegenstelling tot brachytherapie (inwendige bestraling). Het protonenapparaat is gekend als een synchrotron of een cyclotron. Nadat de protonen de gewenste plaats in het lichaam hebben bereikt, deponeren ze een specifieke stralingsdosis in de tumor. In tegenstelling tot bij de klassieke radiotherapie via röntgenstraling, komt de stralingsdosis enkel maar vrij in de tumor. Protonentherapie is met andere woorden onschadelijk voor de omgevende gezonde weefsels, wat resulteert in weinig tot geen bijwerkingen.

Indicatie behandeling met protonen: Niet uitgezaaide tumoren

Protonentherapie is nuttig voor het behandelen van tumoren die niet zijn uitgezaaid en tumoren die gelegen zijn nabij belangrijke lichaamsdelen, zoals bij een oog, de hersenen en het ruggenmerg. Protonentherapie wordt eveneens ingezet bij de behandeling van een tumor bij kinderen, omdat hierdoor de kans op schade aan de ontwikkeling van gezond weefsel vermindert. Kinderen krijgen protonentherapie voor tumoren in de hersenen, het ruggenmerg en de ogen.

Radiotherapie versus protonentherapie bij de behandeling van kanker in het oog

Klassieke radiotherapie is veelal niet inzetbaar bij de behandeling van een oogtumor, omdat de hoeveelheid straling die de patiënt nodig heeft, te veel is voor de rest van het oog. Een grote dosis radiotherapie betekent immers een verlies van het gezichtsvermogen in dat oog, zodat het resultaat niet beter is dan het verwijderen van het oog met een operatie. Radiotherapie leidt eveneens tot andere problemen, zoals een toename van de druk in het oog, wat in medische termen gekend is als "glaucoom". Dankzij protonentherapie, waarbij het gezonde omliggend weefsel niet in het gedrang komt, zijn oogtumoren zoals retinoblastoom, een orbitaal rhabdomyosarcoom en een oogmelanoom wel te behandelen. Bij deze bestralingsvorm komen krachtige stralingsdoses enkel bij de tumor en niet bij het omliggende oogweefsel terecht. De behandeling is eveneens effectief om de tumorgroei tegen te gaan. Op deze manier is de patiënt in staat om zijn natuurlijke oog te behouden en is het verwijderen van een oog met een kunstoog als gevolg, niet nodig.

Voorbereiding behandeling via bestraling

De patiënt krijgt eerst een gesprek met een radiotherapeut die gespecialiseerd is in het behandelen van een oogmelanoom met protonentherapie. Hij voert een grondig medisch onderzoek uit bij de patiënt en neemt de medische geschiedenis door met de patiënt. De arts beschrijft aan de patiënt het verloop van protonentherapie, met inbegrip van de risico's en voordelen, en beantwoordt eventuele vragen. Vervolgens is radiografisch onderzoek (röntgenfoto's) nodig. Ook ontwerpt een arts een speciaal immobilisatiemasker zodat de patiënt in dezelfde positie ligt tijdens de behandeling en zijn gezicht beschermd is. Het aantal behandelingen is afhankelijk van het type en het stadium van de kanker. De arts levert veelal één tot vijf protonbehandelingen, waarbij hij vaak grotere dagelijkse stralingsdoses inzet.

Tijdens de bestralingsbehandeling

De behandeling zelf gebeurt meestal één keer per dag gedurende vier dagen, en kent telkens een tijdsduur van twee tot drie minuten. De behandeling gaat poliklinisch door, waarbij de patiënt na de behandeling weer naar huis mag. De patiënt ervaart hierbij geen pijn. De patiënt zit tijdens de protonentherapie rechtop en draagt het immobilisatiemasker zodat hij in exact dezelfde positie blijft zitten. De patiënt richt tijdens de bestraling zijn oog op een klein rood licht, dat de oogbewegingen volgt.

Na de protonenbehandeling

De patiënt is in staat om na de behandeling zijn normale dagelijkse activiteiten te hervatten.

Uitwendige behandeling van de tumoren: Radiochirurgie

Soms krijgt de patiënt ook één enkele grote stralingsdosis, wat in medische termen gekend is als "stereotactische radiochirurgie". Het hoofd zit hierbij in een hoofdframe. Hiervoor is een MRI-scan nodig om de tumor te lokaliseren.

Langetermijneffecten van radiotherapie bij oogkanker

Radiotherapie kan op de lange termijn gevolgen hebben voor zowel het gezichtsvermogen als de algehele ooggezondheid. Hoewel de moderne technieken de bijwerkingen aanzienlijk hebben verminderd, is het belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van mogelijke risico’s en regelmatig gecontroleerd worden om complicaties vroegtijdig te signaleren.

Risico’s op visuele beperkingen

Een van de belangrijkste langetermijneffecten van radiotherapie bij oogkanker is het risico op visuele beperkingen. Dit varieert van milde wazigheid tot ernstig verlies van gezichtsvermogen, afhankelijk van de locatie en grootte van de tumor en de gebruikte bestralingstechniek. Preventieve maatregelen en regelmatige opvolging kunnen helpen bij het beperken van deze effecten.

Impact op omliggende structuren

Naast de tumor kan radiotherapie ook invloed hebben op omliggende oogstructuren, zoals het hoornvlies, de lens en de oogzenuw. Dit kan leiden tot complicaties zoals cataractvorming, droge ogen of optische neuropathie. Tijdige behandeling van deze complicaties is essentieel om de levenskwaliteit van de patiënt te waarborgen.

Mogelijke bijwerkingen van bestraling

De belangrijkste bijwerking van bestralingstherapie aan het oog is schade aan delen van het oog. Dit kan leiden tot oogproblemen zoals cataract, netvliesloslating, glaucoom (verhoogde druk in het oog) of een bloeding in het oog. Deze resulteren in een gedeeltelijk of volledig verlies van het gezichtsvermogen. Het risico is afhankelijk van de grootte en de locatie van de tumor. Normaal gesproken loopt enkel het te bestralen oog risico op bijwerkingen. Andere bijwerkingen omvatten een verlies van wimpers (dit is gekend als 'madarose') (die wel teruggroeien na de behandeling) en vermoeidheid / kankervermoeidheid.

Tips voor het herstel en comfort van de ogen

De patiënt wast de oogleden met milde zeep en lauw water en dept deze dan droog. Het is belangrijk om het getroffen oog niet bloot te stellen aan extreme temperaturen zoals bijvoorbeeld een warme douche, koudekompressen of warmtekompressen. Voorts wrijft of krabt de patiënt niet in het ooglid. Soms veroorzaakt de bestraling de ooglidontsteking blefaritis. Deze behandelt hij met silvadine zalf.

Innovatieve technieken bij radiotherapie voor oogtumoren

Moderne radiotherapietechnieken bieden verbeterde behandelingsmogelijkheden voor oogkanker, waarbij precisie en effectiviteit centraal staan. De introductie van nieuwe technologieën heeft de prognose en kwaliteit van leven voor veel patiënten aanzienlijk verbeterd.

Beeldgestuurde radiotherapie voor oogtumoren

Beeldgestuurde radiotherapie (IGRT) wordt steeds vaker ingezet bij de behandeling van oogkanker. Deze techniek maakt gebruik van gedetailleerde beeldvorming voorafgaand aan elke bestraling, waardoor een nauwkeurige lokalisatie van de tumor mogelijk is. Dit minimaliseert de blootstelling van omliggende weefsels aan straling en verhoogt de effectiviteit van de behandeling.

Gebruik van adaptieve radiotherapie

Adaptieve radiotherapie biedt de mogelijkheid om de behandeling dynamisch aan te passen aan veranderingen in de tumor of omliggende structuren gedurende het behandelingsproces. Dit is vooral nuttig bij oogtumoren, waarbij anatomische veranderingen, zoals oedeem of beweging van het oog, van invloed kunnen zijn op de stralingsdosis en het doelgebied.

Extra informatie over bestralingstherapie bij oogtumoren

Epidemiologie

Oogtumoren komen relatief zelden voor, maar als ze zich voordoen, kunnen ze ernstige gevolgen hebben voor het gezichtsvermogen. Melanoom van het oog is een van de meest voorkomende primaire oogtumoren bij volwassenen. Bij kinderen komen retinoblastomen voor, wat de meest voorkomende intraoculaire tumor bij kinderen is.

Oorzaken

De exacte oorzaken van oogtumoren zijn vaak onbekend, maar genetische factoren spelen een rol. Bij retinoblastoom wordt vaak een genetische mutatie aangetroffen die betrokken is bij de tumorvorming.

Risicofactoren

• Familiegeschiedenis: Er is een verhoogd risico als er een familiegeschiedenis van oogtumoren is.
• Genetische predispositie: Bepaalde genetische syndromen zoals het retinoblastoomsyndroom verhogen het risico.
• Huidtype: Mensen met een lichte huid hebben een hoger risico op het ontwikkelen van oogmelanoom.

Symptomen

Symptomen van oogtumoren kunnen variëren, maar vaak voorkomende zijn:

• Verlies van gezichtsvermogen: Veranderingen in het gezichtsvermogen of zichtproblemen.
• Oogpijn: Pijn in of rondom het oog.
• Oogirritatie: Rode of gezwollen ogen, soms met afscheiding.
• Veranderingen in de oogstructuur: Opmerkelijke veranderingen in de vorm of grootte van het oog.

Alarmsymptomen

• Plotseling verlies van gezichtsvermogen: Dit kan wijzen op een voortschrijdende tumor die druk op het oog uitoefent.
• Aanzienlijke oogpijn of ongemak: Dit kan duiden op een ernstige complicatie van de tumor.
• Zichtbare veranderingen in het oog: Zoals een opgezette of asymmetrische pupil.

Diagnose en onderzoeken

• Oogonderzoek: Grondig onderzoek door een oogarts om afwijkingen op te sporen.
• Oogschaling: Gebruik van specialiseerde apparatuur zoals een OCT (Optical Coherence Tomography).
• Beeldvorming: MRI- of CT-scans om de locatie en omvang van de tumor te bepalen.
• Biopsie: In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn om de aard van de tumor te bevestigen.

Behandeling

Behandelopties kunnen variëren op basis van het type en de grootte van de tumor en kunnen onder meer bestaan uit:

• Chirurgie: Verwijdering van de tumor of een deel van het oog.
• Radiotherapie: Zoals brachytherapie of protonentherapie zoals hierboven beschreven.
• Chemotherapie: Voor tumoren die zijn uitgezaaid of bij kinderen.
• Immunotherapie: Een opkomende behandelingsoptie voor sommige soorten oogtumoren.

Prognose

De prognose hangt sterk af van het type tumor, de grootte, de locatie, en of de tumor is uitgezaaid. Vroegtijdige detectie en behandeling verbeteren doorgaans de prognose.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met radiotherapie (bestraling) bij kanker in het oog

Zorg goed voor je ogen

Als je radiotherapie hebt ondergaan voor kanker in het oog, is het belangrijk om goed voor je ogen te zorgen. Na de behandeling kan je oog gevoeliger worden, en kun je droge ogen of ontstekingen ervaren. Zorg ervoor dat je regelmatig oogdruppels gebruikt om je ogen gehydrateerd te houden. Als je arts specifieke oogdruppels heeft voorgeschreven, gebruik deze dan zoals aangegeven. Vermijd ook felle lichten en gebruik een zonnebril om je ogen tegen fel zonlicht te beschermen, vooral als je gevoelig bent voor licht na de behandeling. Zorg ervoor dat je je ogen regelmatig controleert op tekenen van irritatie of roodheid, en neem contact op met je arts als je veranderingen merkt.

Neem je tijd om te herstellen

Na de behandeling kan het even duren voordat je lichaam volledig herstelt. Het is normaal om vermoeidheid te ervaren, dus luister goed naar je lichaam en geef jezelf de tijd om uit te rusten. Zorg ervoor dat je voldoende slaapt en neem pauzes wanneer je dat nodig hebt. Vermijd zware fysieke activiteiten als je je moe voelt, en probeer een routine te vinden die je helpt om je energie op peil te houden. Een goed evenwichtig voedingspatroon kan ook helpen om je energie te herstellen en je lichaam te ondersteunen in het herstelproces. Overleg met je arts of diëtist voor eventuele voedingsaanpassingen die je kunnen helpen tijdens dit herstelproces.

Houd contact met je zorgteam

Het is belangrijk om tijdens je herstelperiode in contact te blijven met je arts en zorgteam. Zorg ervoor dat je alle controleafspraken bijwoont, zodat je arts je voortgang kan volgen en eventuele complicaties op tijd kan opsporen. Bij deze afspraken kunnen ook beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd om te controleren of de bestraling effectief was en of er geen nieuwe problemen zijn. Als je bijwerkingen ervaart, zoals pijn of veranderingen in je gezichtsvermogen, geef dit dan onmiddellijk aan je arts door. Door open communicatie te hebben, kun je samen zorgen voor het beste herstel.

Pas je dagelijkse routine aan indien nodig

Na radiotherapie kun je gemerkt hebben dat je gezichtsvermogen tijdelijk verandert. Het is mogelijk dat je moeite hebt met scherpstellen of dat je gevoeliger bent voor licht. Dit kan invloed hebben op je dagelijkse activiteiten, zoals lezen, autorijden of het gebruik van een computer. Probeer je activiteiten aan te passen door bijvoorbeeld extra verlichting te gebruiken of grotere lettertypen op schermen in te stellen. Zorg er ook voor dat je je omgeving veilig houdt door obstakels te verwijderen die je zou kunnen raken, en vraag eventueel om hulp bij activiteiten die extra focus vereisen.

Zorg voor je geestelijke gezondheid

Het omgaan met kanker en de behandelingen kan mentaal belastend zijn. Het is belangrijk om goed voor je geestelijke gezondheid te zorgen. Praat met je partner, vrienden of familieleden over je gevoelens, en wees niet bang om om steun te vragen als je het nodig hebt. Overweeg ook om met een psycholoog of therapeut te praten als je merkt dat je emoties moeilijk te verwerken zijn. Het behouden van een gezonde geest kan je helpen om beter om te gaan met de fysieke effecten van de behandeling en het herstelproces.

Misvattingen rond radiotherapie (bestraling) bij kanker in het oog

Radiotherapie (bestraling) wordt soms gebruikt bij de behandeling van kanker in het oog, maar er bestaan verschillende misvattingen over deze behandelmethode en de effectiviteit ervan.

Radiotherapie is altijd pijnlijk

Er wordt vaak gedacht dat radiotherapie altijd gepaard gaat met aanzienlijke pijn. In werkelijkheid is bestraling meestal pijnloos, omdat het geen zenuwstructuren beïnvloedt. De bijwerkingen die kunnen optreden, zoals vermoeidheid of huidreacties, worden vaak beter verdragen dan verwacht. In sommige gevallen kunnen patiënten na behandeling wel wat ongemak ervaren, maar de pijn is meestal niet intens.

Radiotherapie is de meest gebruikte behandelingsmethode bij oogkanker

Er bestaat de misvatting dat radiotherapie de voorkeursbehandeling is voor alle gevallen van kanker in het oog. Hoewel bestraling effectief kan zijn voor bepaalde soorten oogkanker, zoals kanker van het netvlies of het vaatvlies, wordt de behandeling vaak gecombineerd met andere therapieën zoals chirurgie of cryotherapie. De keuze voor bestraling hangt af van het type en de locatie van de kanker.

Radiotherapie kan volledig genezen bij kanker in het oog

Een veelvoorkomende misvatting is dat bestraling altijd leidt tot volledige genezing van oogkanker. Hoewel radiotherapie effectief kan zijn in het verkleinen of zelfs vernietigen van tumoren, is het niet gegarandeerd dat het leidt tot volledig herstel van het gezichtsvermogen. Het is mogelijk dat de behandeling slechts de tumor aanpakt zonder volledig herstel van het visuele vermogen. Dit hangt af van de tumorlocatie en het stadium van de kanker, evenals de aanwezigheid van andere gezondheidsfactoren zoals bloeddruk.

Radiotherapie heeft ernstige langetermijneffecten

Veel patiënten denken dat radiotherapie ernstige en langdurige bijwerkingen heeft. Hoewel bestraling kan leiden tot tijdelijke bijwerkingen, zoals vermoeidheid, droge ogen of veranderingen in de huid, zijn de langetermijneffecten over het algemeen beheersbaar. In sommige gevallen kunnen er langdurige bijwerkingen optreden, zoals cataractvorming, maar dit gebeurt niet altijd.

Radiotherapie wordt niet gebruikt bij jonge patiënten

Er is de misvatting dat radiotherapie niet geschikt is voor jonge patiënten, omdat het schadelijk kan zijn voor hun groei en ontwikkeling. In werkelijkheid wordt bestraling bij jongere patiënten zorgvuldig afgewogen. Artsen kiezen vaak voor andere behandelingsopties wanneer dit mogelijk is, maar in gevallen waar bestraling noodzakelijk is, wordt het zorgvuldig gedoseerd om schade te minimaliseren, vooral aan kritieke organen zoals hersenen.

Radiotherapie is alleen effectief als de tumor groter is

Sommige mensen denken dat radiotherapie alleen effectief is bij grotere tumoren. Dit is niet waar. Radiotherapie kan ook effectief zijn bij kleinere tumoren, vooral wanneer deze moeilijk bereikbaar zijn met chirurgische ingrepen. De effectiviteit van bestraling hangt meer af van het type tumor en de locatie dan van de grootte van de tumor zelf.

Radiotherapie kan de oogfunctie volledig uitschakelen

Er bestaat de misvatting dat radiotherapie altijd de oogfunctie volledig uitschakelt. Hoewel bestraling het risico op gezichtsverlies kan verhogen, is het niet altijd zo dat het zicht volledig verloren gaat. In sommige gevallen kan de oogfunctie behouden blijven, vooral als de tumor vroegtijdig wordt ontdekt en goed reageert op de behandeling. De artsen richten de bestraling zo specifiek mogelijk om gezonde weefsels te sparen, zoals de gezicht en de oogspieren.

Lees verder

• Oogtumoren: Retinoblastoom, melanoom, lymfoom aan ogen
• Oogmelanoom (uveaal maligne melanoom): Kanker in het oog
• Ooglymfoom (intraoculair lymfoom): Kanker in oog of ogen
• Oogkanker: Soorten en symptomen van kwaadaardige oogtumoren
• Retinoblastoom: Netvlieskanker (vorm van oogkanker)