Basaalcelcarcinoom in het ooglid: Vorm van huidkanker

Een basaalcelcarcinoom is een veelvoorkomende vorm van huidkanker die ontstaat uit de basale cellen in de onderste laag van de epidermis (opperhuid). Dit type huidkanker komt vaak voor op het hoofd, gezicht (met name de neus), nek, romp, ledematen en genitaliën. Het kan ook voorkomen op het ooglid. Bij patiënten met een basaalcelcarcinoom op het ooglid zien we vaak een rode knobbel, en patiënten kunnen ook wimpers verliezen. Over het algemeen zaaien basaalcelcarcinomen niet uit en kunnen ze effectief worden verwijderd door middel van chirurgie. De vooruitzichten voor patiënten met deze aandoening zijn doorgaans uitstekend.

• Synoniemen basaalcelcarcinoom
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Blootstelling aan zonlicht
• Risicofactoren voor huidkanker in het ooglid
• Risicogroepen
• Symptomen: Knobbel op ooglid met verlies van wimpers
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van kwaadaardige tumoren

Synoniemen basaalcelcarcinoom

Een basaalcelcarcinoom (BCC) staat ook bekend als:

• een basalioom
• een basocellulair carcinoom (kanker van huid, slijmvliezen en organen)

Epidemiologie

Mensen met een licht huidtype, rood of blond haar, sproeten, en een huid die snel verbrandt zonder goed te bruinen, hebben een verhoogd risico op basaalcelcarcinoom. Ook mensen met blauwe ogen (oogkleur) hebben een verhoogd risico. Personen met Keltische voorouders hebben het hoogste risico op het ontwikkelen van basaalcelcarcinoom. De incidentie is lager bij mensen met een zwarte huidskleur, Aziaten en Iberiërs. Mannen worden tweemaal zo vaak getroffen als vrouwen, waarschijnlijk omdat zij vaker aan zonlicht worden blootgesteld, een belangrijke risicofactor voor dit type huidkanker. De aandoening komt vooral voor bij mensen tussen de vijftig en tachtig jaar. Bovendien is het basaalcelcarcinoom de meest voorkomende kwaadaardige tumor van het ooglid (ooglidkanker).

Mechanisme

Basaalcelcarcinoom ontstaat uit de basale cellen in de onderste laag van de epidermis. Het mechanisme van de tumorontwikkeling is sterk gerelateerd aan langdurige blootstelling aan ultraviolet (UV)-licht, wat leidt tot DNA-schade in de cellen.

UV-straling en DNA-schade

Langdurige blootstelling aan zonlicht veroorzaakt DNA-schade door ultraviolet B (UVB) straling. Deze schade leidt tot mutaties in de p53-genen, die normaal verantwoordelijk zijn voor het onderdrukken van tumorvorming. Wanneer deze genen beschadigd raken, kunnen de cellen ongecontroleerd gaan delen en zich ontwikkelen tot een tumor.

Mutaties in de Hedgehog-pathway

BCC’s zijn vaak geassocieerd met mutaties in de Hedgehog-signaleringsroute, een pathway die essentieel is voor de regulatie van celgroei en differentiatie. Deze mutaties kunnen de normale regulatie van celgroei verstoren, wat resulteert in tumorontwikkeling.

Gegeneraliseerde tumorprogressie

Hoewel BCC vaak goed gedefinieerd is en lokaal blijft, kan het in zeldzame gevallen doorgroeien naar omliggende structuren, waaronder het kraakbeen, de botten en het oog zelf. Tumoren in het ooglid kunnen de oogbol en het traanapparaat aantasten, wat kan leiden tot gezichtsverlies of zelfs gezichtsbeperkingen.

Oorzaken: Blootstelling aan zonlicht

Ultraviolet (UV) licht beschadigt de epidermis (opperhuid), wat kan leiden tot de ontwikkeling van een basaalcelcarcinoom. Bij sommige mensen spelen genetische factoren ook een rol. Defecten in het PTCH-gen op chromosoom 9q22.3 zijn bijvoorbeeld geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van basaalcelcarcinoom.

Risicofactoren voor huidkanker in het ooglid

Basaalcelcarcinomen ontstaan vaak op blootgestelde delen van de huid bij licht gepigmenteerde mensen. Andere risicofactoren zijn:

• Radiotherapie (bestraling)
• Een verzwakt immuunsysteem
• Vorige littekens
• Erfelijke syndromen zoals xeroderma pigmentosum (een aandoening die leidt tot huid- en oogproblemen door blootstelling aan zonlicht)

Risicogroepen

De risicogroepen voor basaalcelcarcinoom in het ooglid omvatten mensen met een verhoogde blootstelling aan UV-straling, genetische aanleg voor huidkanker en een voorgeschiedenis van BCC.

Ouderen

Ouderen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van BCC vanwege hun langdurige blootstelling aan zonlicht gedurende hun leven. De meeste gevallen van BCC in het ooglid worden gediagnosticeerd bij mensen boven de 60 jaar.

Patiënten met een voorgeschiedenis van huidkanker

Mensen die eerder basaalcelcarcinoom of andere vormen van huidkanker hebben gehad, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van nieuwe tumoren, inclusief BCC in het ooglid.

Genetische syndromen

Mensen met genetische syndromen zoals het Gorlin-syndroom (nevoid basaalcelcarcinoomsyndroom) hebben een aanzienlijk verhoogd risico op het ontwikkelen van meerdere BCC’s op jonge leeftijd, inclusief in het ooglid.

Symptomen: Knobbel op ooglid met verlies van wimpers

Basaalcelcarcinomen hebben een voorkeur voor het onderste ooglid, de mediale ooghoek (dicht bij de neus), en soms het bovenste ooglid. Patiënten merken vaak een rode knobbel op het ooglid die langzaam groeit. Andere symptomen kunnen zijn:

• Tintelingen of een verdoofd gevoel rond de tumor
• Verlies van wimpers (medische term: 'madarose')
• Huidletsel met korstvorming dat niet geneest
• Zweren en bloedingen kunnen ook voorkomen
• Sommige patiënten zijn volledig asymptomatisch

Alarmsymptomen

Basaalcelcarcinoom in het ooglid kan zich manifesteren door verschillende symptomen die kunnen wijzen op een tumorgroei. Alarmsymptomen zijn belangrijk om op te merken voor een vroege diagnose.

Zweren of bloedingen

Een veelvoorkomend symptoom van BCC in het ooglid is een pijnloze zweer die niet geneest of herhaaldelijk bloedt. Dit kan wijzen op de aanwezigheid van een tumor die groeit en weefsel aanvalt.

Verandering in het uiterlijk van het ooglid

Basaalcelcarcinoom kan het uiterlijk van het ooglid veranderen, zoals het ontstaan van een verharde knobbel, verandering van kleur (meestal een lichte, doorschijnende of roze tint) of een verdikking van de huid.

Bloeien of tranenvloed

Wanneer de tumor zich ontwikkelt in het ooglid, kan het leiden tot bloeden of overmatige tranenvloed, doordat de tumor druk uitoefent op de traanbuis of andere structuren van het oog.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De patiënt ondergaat een volledig oogonderzoek, waarbij de oogarts de oogbewegingen en het gevoel in het gezicht controleert. Tijdens het onderzoek van het letsel let de arts op:

• De aanwezigheid van huidzweren
• Vervorming van de ooglidstructuur of een afwijkende positie van het ooglid
• Het algemene voorkomen en de omvang van het letsel en de huid van het oog
• Madarose (verlies van wimpers en/of wenkbrauwen)
• Teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten in de huid)

Diagnostisch onderzoek

Een biopsie van het ooglid bevestigt de diagnose van basaalcelcarcinoom.

Differentiële diagnose

Bij de differentiële diagnose worden alle mogelijke goedaardige en kwaadaardige aandoeningen van de ooglidhuid overwogen:

Goedaardig

• Actinische keratose (huidletsels door zonblootstelling)
• Blefaritis (ontsteking van de ooglidranden)
• Chalazion (onschuldig hard bultje in de ooglidrand)
• Cyste (abnormale vochtgevulde blaas in het lichaam)
• Nasofaryngeaal angiofibroom (goedaardig bloedvatgezwel van neus en keel)
• Neus (moedervlek)
• Ouderdomswrat (goedaardig, pijnloos gezwel op de huid)
• Squameus papilloom (goedaardig schilferend epitheelgezwel)
• Wrat
• Molluscum contagiosum (besmettelijk wratachtig gezwel met witte brijachtige massa)
• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• Xanthelasma (gele bulten rond de ogen)

Kwaadaardig

• Ziekte van Bowen (voorstadium van huidkanker, lijkend op eczeem)
• Lymfoom (kwaadaardige woekering in lymfatisch weefsel)
• Maligne melanoom (kwaadaardige huidtumor uit melanocyten)
• Merkel celtumor (zeer kwaadaardige, zeldzame tumoren die snel uitzaaien)
• Plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker)
• Talgkliercarcinoom
• Metastasen (uitzaaiingen van andere tumoren)

Behandeling via operatie

Een basaalcelcarcinoom is meestal lokaal invasief. De behandeling bestaat uit een chirurgische ingreep waarbij de tumor volledig wordt verwijderd, vaak met een ruime marge om herhaling te voorkomen. Indien nodig kan aanvullende chemotherapie of radiotherapie worden toegepast. Bij kleinere tumoren kan een behandeling met topische crème (crème aangebracht op het ooglid) effectief zijn.

Prognose

De prognose van BCC in het ooglid is over het algemeen goed, vooral als de tumor in een vroeg stadium wordt gedetecteerd en behandeld. Aangezien BCC zelden uitzaait, is de overleving meestal hoog.

Behandelingsopties en herstel

BCC wordt vaak succesvol behandeld met chirurgische verwijdering, zoals een Mohs-chirurgie, waarbij laag voor laag weefsel wordt verwijderd totdat alle kankercellen zijn verwijderd. Na behandeling kunnen patiënten volledig herstellen, hoewel cosmetische ingrepen mogelijk nodig zijn voor esthetisch herstel van het ooglid.

Kans op recidief

Ondanks succesvolle behandeling kan BCC lokaal terugkeren, vooral als de tumor niet volledig is verwijderd. Patiënten moeten regelmatig worden gecontroleerd op terugkeer van de tumor, vooral in de eerste jaren na de behandeling.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een basaalcelcarcinoom zijn onder andere:

• Herhaling van de tumor, hoewel dit zeldzaam is
• Verspreiding van de tumor naar andere lichaamsdelen, wat zeldzaam is
• Onbehandelde tumoren kunnen zich uitbreiden naar het oog, de oogkas, sinussen en zelfs de hersenen

Preventie van kwaadaardige tumoren

Preventie van BCC in het ooglid is gericht op het verminderen van blootstelling aan UV-straling en het regelmatig controleren van de huid op verdachte letsels.

Zonbescherming

Een van de meest effectieve preventieve maatregelen is het gebruik van zonnebrandcrème, beschermende kleding en een hoed bij langdurige blootstelling aan de zon. Het vermijden van zonnebanken is ook cruciaal om het risico op huidkanker te verminderen.

Regelmatige huidcontrole

Regelmatige zelfcontrole van de huid en oogleden kan helpen bij het vroegtijdig detecteren van verdachte letsels. Patiënten met een verhoogd risico moeten regelmatig een dermatoloog raadplegen voor screening.

Genetisch advies

Voor mensen met een genetische predispositie voor BCC kan genetisch advies nuttig zijn om het risico op de aandoening te begrijpen en preventieve maatregelen te nemen.

Lees verder

• Oogtumoren: Retinoblastoom, melanoom, lymfoom aan ogen
• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren
• Basaalcelcarcinoom: Langzaam groeiende vorm van huidkanker
• Perioculaire huidkanker: Soorten van kanker rond het oog
• Ooglidkanker: Soorten en behandeling van kanker in ooglid