Wratten: Soorten wratjes en behandelingen van wrat op huid

Een wrat is een klein huidgezwel dat overal op het lichaam kan voorkomen. Wratten ontstaan door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV), een virusfamilie die verschillende soorten wratten kan veroorzaken. De meest bekende wratten verschijnen op de voetzolen of handen, maar er zijn ook andere soorten die elders op het lichaam kunnen optreden. Hoewel de meeste wratten vanzelf verdwijnen, kan medische behandeling nodig zijn als ze pijn of ongemak veroorzaken. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar om wratten te verwijderen. De aandoening is zelden ernstig, maar bepaalde typen HPV-virussen die genitale wratten veroorzaken, kunnen leiden tot kanker. Met enkele eenvoudige maatregelen kan het risico op wratten worden verminderd.

• Synoniemen
• Epidemiologie van verrucae
• Oorzaken van wratjes op de huid
• Risicofactoren
• Soorten wratten
• Draadvormige wratten (verruca filiformis)
• Genitale wratten
• Gewone wratten (verruca vulgaris)
• Mozaïekwratten
• Plantaire wratten
• Vlakke wratten (platte wratten)
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen van wratten
• Candida-antigeeninjecties
• Cantharidine
• Chirurgie
• Cryotherapie
• Laserbehandeling
• Salicylzuur
• Andere behandelingen
• Prognose van huidgezwelletjes
• Complicaties van wratten
• Preventie van gezwellen op de huid
• Nieuwe inzichten en ontwikkelingen in wratbehandeling

Synoniemen

Verruca is de medische term voor een wrat. Het meervoud van verruca is ‘verrucae’.

Epidemiologie van verrucae

Anno augustus 2024 krijgt ongeveer één op de drie kinderen en tieners te maken met wratten. Ongeveer één op de twintig tot één op de dertig volwassenen heeft ooit last van wratten. Dit komt waarschijnlijk doordat het immuunsysteem van volwassenen vaak beter ontwikkeld is, waardoor het beter in staat is om wratvorming te voorkomen.

Oorzaken van wratjes op de huid

Wratten zijn gezwellen op de huid die ontstaan door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV, wratvirus). HPV veroorzaakt een overmatige en snelle groei van keratine, een hard eiwit in de bovenste huidlaag. Verschillende HPV-stammen veroorzaken verschillende soorten wratten. Het wratveroorzakende virus verspreidt zich door direct contact tussen huid en huid of door contact met persoonlijke voorwerpen zoals handdoeken of schoenen. Het virus kan zich ook verspreiden naar andere delen van het lichaam door bijvoorbeeld aan een wrat te krabben, op de vingers te zuigen (vingerzuigen), nagels te bijten (vooral wanneer wratten rond de nagels aanwezig zijn) of door te scheren.

Risicofactoren

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij hiv/aids, gebruik van immunosuppressiva of na een orgaantransplantatie, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van wratten. Ook mensen met een natte of beschadigde huid lopen meer risico, vooral als ze in contact komen met ruwe oppervlakken. Bijvoorbeeld, iemand met een wondje op de voetzool kan sneller een wrat ontwikkelen als hij of zij met blote voeten in een openbaar zwembad loopt. Daarnaast hebben mensen die in contact komen met rauw vlees, zoals slagers en slachtarbeiders, ook een verhoogd risico. Patiënten met eczeem, een chronische huidziekte die gepaard gaat met een droge huid en jeukende huid, hebben ook vaker last van wratten.

Soorten wratten

Draadvormige wratten (verruca filiformis)

Draadvormige wratten zijn lang en dun van vorm. Ze groeien vaak snel op de oogleden (oogwratten), de nek en de oksels.

Genitale wratten

Een HPV-infectie is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening. Sommige stammen van HPV veroorzaken wratten op, in of rond de geslachtsorganen, bekend als genitale wratten. Ze zien eruit als kleine vleeskleurige, roze of rode gezwellen, die soms lijken op de kleine delen van een bloemkool. Deze wratten verschijnen vaak in clusters van drie of vier en kunnen zich snel verspreiden naar andere gebieden. Hoewel genitale wratten meestal niet pijnlijk zijn, kunnen ze milde pijn, bloeding en jeuk veroorzaken. Ze zijn potentieel ernstig omdat ze bij vrouwen kunnen leiden tot baarmoederhalskanker, anuskanker of vulvovaginale kanker. Bij mannen kunnen ze anuskanker en peniskanker veroorzaken. Patiënten met genitale wratten moeten altijd een arts raadplegen voor een grondige beoordeling.

Gewone wratten (verruca vulgaris)

Gewone wratten zijn de meest voorkomende vorm van wratten. Ze verschijnen vaak op de knokkels, vingers, ellebogen, knieën en op gebieden met een gebarsten huid, maar kunnen overal op het lichaam voorkomen. Ze hebben een stevig, verheven, ruw oppervlak en een bloemkoolachtig uiterlijk. Kleine donkere stippen, ook wel 'zaadwratten' genoemd, zijn gestolde bloedvaten die vaak zichtbaar zijn in gewone wratten.

Mozaïekwratten

Mozaïekwratten zijn clusters van voetwratten die zich vormen op de voetzolen. In tegenstelling tot moedervlekken hebben wratten dezelfde kleur als de omliggende huid en bevatten ze geen pus, tenzij ze geïnfecteerd raken. Bij een infectie is een behandeling met antibiotica noodzakelijk.

Plantaire wratten

Voetwratten (plantaire verrucae) verschijnen op de voetzolen, hielen en tenen. Deze wratten zijn vleeskleurig of lichtbruin en groeien meestal naar binnen, omdat het lichaamsgewicht op de voetzool drukt. Ze hebben vaak een zwarte punt in het midden, omgeven door hard, wit weefsel. Plantaire wratten zijn meestal moeilijk te verwijderen.

Vlakke wratten (platte wratten)

Vlakke wratten zijn ronde, platte en gladde wratten die een gelige, bruinachtige of huidkleurige tint hebben. Ze verschijnen meestal op in de zon blootgestelde gebieden zoals het gezicht en de handen. Ze komen ook vaak voor op plaatsen die vaak worden geschoren. Vlakke wratten verschijnen vaak in grote aantallen, soms wel twintig tot honderd tegelijk. Platte wratten verdwijnen meestal vanzelf zonder behandeling. Kinderen en tieners zijn vaker door dit type wrat aangetast dan volwassenen.

Symptomen

Een wrat is een plaatselijke verdikking van de opperhuid, vaak met een ruwe textuur en het verschijnen van papillen (tepeltjes). Het uiterlijk van een wrat varieert afhankelijk van de locatie en de dikte van de huid. Wratten kunnen eruitzien als stevige blaren of kleine bloemkolen. Zwarte stippen in de wrat zijn gestolde bloedvaten die soms kunnen bloeden. Wratten kunnen afzonderlijk of in groepen voorkomen en zijn soms pijnlijk.

Diagnose en onderzoeken

Een arts kan meestal een wrat diagnosticeren door deze visueel te onderzoeken. In zeldzame gevallen kan een biopsie nodig zijn om de diagnose te bevestigen en andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandelingen van wratten

Een behandeling voor wratten is aangewezen in de volgende situaties:

• Bij cosmetische zorgen, bijvoorbeeld wanneer wratten ontsierend zijn.
• Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij mensen met HIV of na een orgaantransplantatie.
• Bij tekenen van een infectie, zoals pusvorming, korstvorming, of een ontsteking.
• Bij grote wratten die pijnlijk zijn of ongemak veroorzaken, vooral bij beweging.
• Bij meerdere wratten die zich snel verspreiden.
• Bij wratten op gevoelige of ongemakkelijke plekken, zoals de geslachtsorganen, mond, of neusgaten.
• Bij wratten die veranderingen in kleur of vorm vertonen, wat mogelijk wijst op een ernstiger probleem.

Candida-antigeeninjecties

Het immuunsysteem herkent wratten vaak niet, waardoor ze onbehandeld kunnen blijven. Candida-antigeeninjecties stimuleren het immuunsysteem lokaal, waardoor immuuncellen de wrat kunnen herkennen en vernietigen. Deze behandeling is niet geschikt voor zwangere vrouwen. De procedure leidt doorgaans niet tot littekenvorming en is vooral effectief bij hardnekkige wratten.

Cantharidine

Cantharidine is een stof die wordt gewonnen uit de blaarkever en wordt gebruikt voor de behandeling van wratten. Na aanbrengen bedekt de arts het behandelde gebied met een verband. Dit veroorzaakt een pijnloze blaar die wel ongemakkelijk kan aanvoelen. De blaar zorgt ervoor dat de wrat uit de huid wordt geduwd, waarna de arts enkele dagen later het dode wratweefsel kan verwijderen. Deze behandeling is veilig, maar kan niet op alle locaties worden toegepast.

Chirurgie

Chirurgische verwijdering van wratten wordt zelden toegepast, alleen als andere behandelingen niet effectief blijken. De arts kan de wrat afschrapen met een chirurgisch scheermes onder lokale verdoving. Na de ingreep kan het nodig zijn om een topische crème aan te brengen om ervoor te zorgen dat de wrat volledig verdwijnt. Helaas kunnen na de operatie littekens ontstaan die blijvend zijn.

Cryotherapie

Bij cryotherapie bevriest de arts de wrat met vloeibare stikstof, wat de cellen vernietigt. Na de behandeling ontstaat er een blaar, gevolgd door korstvorming. Deze valt na ongeveer een week van de huid. Bij grotere wratten kan het nodig zijn om de procedure te herhalen en een lokaal verdovingsmiddel te gebruiken. Voor zelfbehandeling zijn er producten met dimethylether of propaanspray verkrijgbaar, maar deze zijn doorgaans minder effectief dan de cryotherapie die door een arts wordt uitgevoerd. Zelftoepassing op het gezicht wordt afgeraden vanwege de gevoeligheid van de huid.

Laserbehandeling

Bij een laserbehandeling wordt een gerichte laserstraal gebruikt om het wratweefsel te vernietigen. Deze behandeling is precies en effectief, vooral voor wratten die niet reageren op andere therapieën. Laserbehandeling kan echter pijnlijk zijn en littekens veroorzaken, en is daarom meestal een laatste redmiddel.

Salicylzuur

Salicylzuur is een veelgebruikte behandeling voor wratten, verkrijgbaar in crèmes, gels en medicinale pleisters. Het zuur werkt als een exfoliant, die de wrat langzaam afbreekt. Voor het aanbrengen is het belangrijk om de omliggende gezonde huid te beschermen met vaseline of een likdoornpleister, om te voorkomen dat deze wordt aangetast. Het is aanbevolen om de wrat wekelijks met een puimsteen of nagelvijl te bewerken om dode huid te verwijderen en de werking van het salicylzuur te verbeteren. De behandeling kan drie maanden duren en moet worden gestopt als de huid pijnlijk wordt. Gebruik van salicylzuur op het gezicht wordt afgeraden vanwege de gevoeligheid van de huid daar.

Andere behandelingen

Wanneer standaardbehandelingen niet effectief zijn, kan de arts andere technieken inzetten om wratten te verwijderen:

• Bleomycine: Dit medicijn wordt in de wrat geïnjecteerd om het virus te doden. Bleomycine wordt ook gebruikt bij de behandeling van sommige soorten kanker.
• Ducttape: De wrat kan worden bedekt met ducttape, wat helpt bij het afsterven van het wratweefsel.
• Elektrocauterisatie: Hierbij wordt de wrat met elektriciteit weggebrand.
• Fotodynamische therapie: Dit combineert een lichtgevoelige stof met een lichtbron om de wrat te vernietigen.
• Immunotherapie: Hierbij wordt het immuunsysteem gestimuleerd om de wratten aan te vallen en te vernietigen.
• Retinoïden: Afgeleiden van vitamine A die de groei van huidcellen verstoren, waardoor de wrat verdwijnt.

Prognose van huidgezwelletjes

Bij kinderen verdwijnen wratten vaak vanzelf binnen enkele weken tot vijf jaar, afhankelijk van de locatie en het aantal. Bij volwassenen kunnen wratten langer blijven zitten en zijn ze vaak hardnekkiger. Chemische behandelingen zijn over het algemeen effectief, maar wratten rond de vingernagels en teennagels zijn vaak moeilijk volledig te verwijderen. Als het virus in het lichaam aanwezig blijft, kunnen wratten terugkeren, zelfs na een succesvolle behandeling.

Complicaties van wratten

Complicaties zijn zeldzaam, maar kunnen optreden als wratten niet adequaat worden behandeld. Voorbeelden van complicaties zijn:

• Infecties: Wratten kunnen geïnfecteerd raken, vooral als ze beschadigd zijn of als er aan wordt gekrabd.
• Littekens: Sommige behandelingen kunnen littekens achterlaten.
• Pijn: Wratten, vooral op de voetzolen, kunnen pijn veroorzaken bij het lopen.
• Kanker: Bepaalde soorten HPV, met name die welke genitale wratten veroorzaken, kunnen kanker veroorzaken. De meeste wratten zijn echter niet kankerverwekkend.

Preventie van gezwellen op de huid

Om het risico op het krijgen of verspreiden van wratten te verkleinen, kunnen de volgende maatregelen helpen:

• Vervang dagelijks de sokken om de voeten droog en schoon te houden.
• Was de handen grondig na het aanraken van een wrat om verspreiding te voorkomen.
• Houd de handen zo schoon en droog mogelijk.
• Draag doucheschoenen of slippers bij het gebruik van openbare douches of bij het wandelen rondom openbare zwembaden.
• Gebruik een aparte nagelknipper voor nagels met wratten om verspreiding te voorkomen.
• Borstel, kam, scheer of knip niet over gebieden met wratten om verspreiding van het virus te voorkomen.
• Deel geen handdoeken, washandjes of andere persoonlijke voorwerpen.
• Deel geen schoenen en sokken met anderen.
• Bijt niet op de nagels als wratten in de buurt zijn om verspreiding te voorkomen.
• Krab niet aan wratten om verspreiding van de infectie te voorkomen.
• Oefen veilige geslachtsgemeenschap om het risico op genitale wratten te verminderen.
• Bedek wratten met een waterdichte pleister tijdens het zwemmen en draag sokken of handschoenen in de sportschool.
• Raak wratten van anderen niet aan om besmetting te voorkomen.

Nieuwe inzichten en ontwikkelingen in wratbehandeling

Anno augustus 2024 is er steeds meer aandacht voor het gebruik van immunotherapie en vaccinaties bij de preventie en behandeling van wratten. De ontwikkeling van HPV-vaccins heeft niet alleen bijgedragen aan de preventie van genitale wratten en baarmoederhalskanker, maar er wordt ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit ervan bij andere wrattypes. Immunotherapie, die het immuunsysteem van de patiënt versterkt om het virus aan te vallen, wordt steeds vaker toegepast bij hardnekkige en terugkerende wratten. Dit biedt hoop voor patiënten die niet reageren op traditionele behandelingen.

Lees verder

• Genitale wratten: SOA door humaan papillomavirus (HPV)
• Draadvormige wratten (filiforme wratjes): Behandelingen
• Ouderdomswratten: Goedaardige, pijnloze gezwellen op huid
• Oogwratten: Wratjes aan of rond oog door virus
• Voetwratten: Behandelingen van wratten op voet