Genitale wratten: SOA door humaan papillomavirus (HPV)

Genitale wratten behoren tot de meest voorkomende seksueel verworven aandoeningen, veroorzaakt door het humaan papillomavirus. De wratten zijn gekenmerkt door knobbeltjes die zich ontwikkelen op de geslachtsdelen en/of rond de anus. Vaak presenteert de patiënt zich met meerdere seksueel overdraagbare aandoeningen, waardoor bijkomende testen aangewezen zijn. De behandeling bestaat uit chemicaliën of fysische behandelingen. Een vaccin is voorhanden voor het voorkomen van genitale wratten en vooral ook voor het voorkomen van baarmoederhalskanker die het virus eveneens kan veroorzaken.

• Synoniemen genitale wratten
• Epidemiologie seksueel overdraagbare aandoening
• Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact
• Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose is vaak variabel
• Preventie / Vaccinatie SOA

Synoniemen genitale wratten

Genitale wratten staan nog bekend onder een aantal termen zoals:

• anogenitale wratten
• genito-anale wratten

Epidemiologie seksueel overdraagbare aandoening

Wereldwijd lijdt ongeveer 1% van de seksueel actieve bevolking aan genitale wratten. De prevalentie is het grootst bij personen tussen 17-33 jaar, met een piekincidentie bij personen tussen 20-24 jaar.

Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact

Humaan papillomavirus

Genitale wratten
Het humaan papillomavirus is een seksueel overdraagbaar DNA-virus met meer dan honderd subtypen. Een infectie van het slijmvlies is het gevolg van een infectie met dit virus. Bepaalde subtypen veroorzaken condylomen (vijgwratten: een woekering in de huid, vooral in de omgeving van de geslachtsorganen en de anus). Vooral types 6 en 11 zijn de oorzaak van deze genitale wratten.

Kanker
Andere typen zijn kankerverwekkend (oncogeen) en leiden onder bepaalde omstandigheden tot bepaalde afwijkingen van de baarmoederhals en soms zelfs baarmoederhalskanker (abnormale vaginale bloedingen en een vaginale afscheiding). Het humaan papillomavirus (HPV), types 6 en 11 met types 16 en 18 veroorzaken bijvoorbeeld de meeste gevallen van baarmoederhalskanker.

Overdracht

De verspreiding van HPV gebeurt via direct seksueel contact met een patiënt met ofwel een klinische of subklinische infectie. Nauw huid-op-huid contact is reeds voldoende om het virus te verspreiden, dus seks met penetratie is niet altijd nodig. Ook het delen van seksspeeltjes vormt een risicofactor voor het verspreiden van het humaan papillomavirus. Omdat de meeste patiënten geen symptomen vertonen door de infectie, is het mogelijk dat een patiënt het virus doorgeeft aan anderen zonder dit zelf te beseffen. Pasgeborenen verwerven HPV via een besmet geboortekanaal. Dit leidt tot genitale wratten of laryngeale papillomen (door een papillomavirus veroorzaakte nieuwe knobbeltjes aan het strottenhoofd).

Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) van genitale wratten varieert van twee weken tot acht maanden of langer. Een genitale HPV-infectie komt frequent voor, waarvan slechts een klein deel besmette patiënten symptomatisch zijn. De patiënt heeft een verschillend aantal en mogelijk variabel gekleurde vaste of zachte wratten op het genitale gebied. Irritatie en pijn is soms mogelijk. Bij de geslachtsgemeenschap doet dit soms pijn of gaan de genitale wratten bloeden. Bloed in de urine (hematurie) is tevens mogelijk wanneer de wratten zich in plasbuis bevinden.

Vrouwen

Bij vrouwen ontwikkelen zich wratten rond de uitwendige geslachtsorganen (vulva, net buiten de vagina) waarbij vooral het gebied rond de anus is aangetast. De vagina is mogelijk besmet. Wanneer platte wratten zich ontwikkelen op de baarmoederhals, zijn deze niet goed zichtbaar tijdens het standaard onderzoek. Deze zijn meestal wel geassocieerd met baarmoederhalskanker. De wratten nemen diverse uiterlijke kenmerken aan. Soms lijken ze op gewone huidkleurige wratten die ook voorkomen op de handen of voeten. Maar roze, rode, grijze of witte knobbeltjes behoren eveneens tot de mogelijkheden. Op de vulva zijn de letsels vaak warm, vochtig, haarloos en zacht. Knobbeltjes die zich vormen op droge, behaarde gebieden zijn veelal vast. Tijdens de zwangerschap of bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zijn de wratten vaker talrijker aanwezig en krijgen ze een bloemkoolachtig uiterlijk. De wratten gaan mogelijk gepaard met vaginale jeuk.

Mannen

Bij mannen zijn de penisschacht en het gebied onder de voorhuid van de penis het vaakst betrokken, hoewel de wratten ook voorkomen op de plasbuis en de mond van de urinebuis. Perianale letsels (wratten rond de anus) komen vaker voor bij mannen die anale geslachtsgemeenschap beoefenen, maar ze zijn mogelijk bij alle patiënten. Ook op de endeldarm en de balzak (scrotum) ontstaan mogelijk wratten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Veel patiënten zijn beschaamd over de aanwezigheid van de lelijk uitziende wratten en zij durven niet meteen medische hulp in te roepen. Niettemin is dit belangrijk omdat het humaan papillomavirus in bepaalde omstandigheden kan leiden tot baarmoederhalskanker. De diagnose van genitale wratten gebeurt klinisch. Wel is het belangrijk om de wratten te onderscheiden van condylomata lata door secundaire syfilis. Dit zijn brede, platte, ronde, tot verweking overgaande gezwellen (vijgwratten) die verschijnen in de streek tussen de uitwendige geslachtsorganen en de anus. Bij twijfel of bij de aanwezigheid van ongebruikelijke letsels, voert de arts een biopsie uit, waarbij hij wat weefsel wegneemt van de wrat en dit dan microscopisch laat onderzoeken. Tot 30% van de patiënten hebben co-infecties, meestal met een andere seksueel overdraagbare aandoening. De arts voert bijgevolg een screeningsonderzoek naar meerdere soa’s uit.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose van genitale wratten, is het belangrijk om volgende ziekten uit te sluiten:

• condyloma acuminata
• condyloma lata (secundaire syfilis)
• familiale goedaardige pemphigus (ziekte van Hailey-Hailey)
• herpes simplex
• keratosis follicularis (ziekte van Darier: symptomen aan huid, nagels en slijmvliezen)
• neoplasie (nieuwvorming)
• nevi
• vulva neurofibromatose
• vulva vestibulair papillen

Behandeling

Geen behandeling

Sommige patiënten opteren er voor om geen behandeling te ondergaan, omdat ze vermoedelijk spontaan verdwijnen. Bij ongeveer één op de drie patiënten met genitale wratten verdwijnen de knobbeltjes namelijk binnen de zes maanden.

Chemicaliën en fysiotherapie

De keuze van de behandeling hangt af van het aantal en de verdeling van de letsels, de voorkeur van de patiënt, een eventuele zwangerschap en de plaats van de wratten. Bij niet-verhoornde letsels is een plaatselijke crème nuttig. Patiënten met verhoornde genitale wratten, reageren in veel gevallen beter op fysiotherapie, bijvoorbeeld cryotherapie (behandeling via bevriezing), elektrocauterisatie of laserablatie. Bij beide types zijn bepaalde medicijnen ook aanbevolen.

Preventieve onderzoeken

Verder krijgen alle sekspartners van de patiënt een onderzoek en zo nodig een behandeling. Het is voorts nodig om tot acht maanden na de behandeling een condoom te gebruiken. Vrouwen met wratten en vrouwelijke partners van mannen met wratten krijgen bovendien het advies om zich om de drie jaar te laten screenen op baarmoederhalskanker, omdat het HPV-virus dit kan veroorzaken. Bij vrouwen met vaginale en cervicale wratten is een colposcopie (inwendig kijkonderzoek van de baarmoederhals, vagina en vulva) tot slot soms vereist.

Prognose is vaak variabel

Patiënten die eveneens lijden aan een hiv-infectie, reageren doorgaans slechter op de behandeling. Ondanks de behandeling, komen genitale wratten regelmatig terug. Ook is de behandeling niet bij elke patiënt met genitale wratten even effectief.

Preventie / Vaccinatie SOA

Tegen het humaan papillomavirus bestaan twee vaccins. Het eerste vaccin is effectief tegen HPV types 16 en 18 en het tweede vaccin werkt tegen types 6, 11, 16 en 18. Vaccinatie is het meest voordelig bij mensen die nog niet zijn blootgesteld aan een HPV-infectie, waarbij de mensen zelfs bij voorkeur nog niet seksueel actief zijn. Dit vaccin is opgenomen in het Nederlands en Belgisch rijksvaccinatieprogramma. In beide landen krijgen meisjes op twaalfjarige leeftijd een vaccinatie, en zes maanden later volgt dan een tweede dosis. Tot slot stoppen patiënten best met Roken want roken is ook een risicofactor voor genitale wratten.

Lees verder

• Wratten: Soorten wratjes en behandelingen van wrat op huid
• Seksueel overdraagbare aandoeningen bij mannen en vrouwen
• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• HPV-infectie: Virale infectie door humaan papillomavirus
• Anale wratten: Oorzaken en behandeling van wratjes rond anus