Genitale wratten: SOA door humaan papillomavirus (HPV)

Genitale wratten behoren tot de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's). Ze worden veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV) en manifesteren zich als knobbeltjes op de geslachtsorganen en/of rond de anus. Patiënten presenteren zich vaak met meerdere SOA's, waardoor aanvullende tests noodzakelijk zijn. De behandeling bestaat uit chemische of fysische methoden, en er is een vaccin beschikbaar om genitale wratten te voorkomen. Dit vaccin is vooral belangrijk voor de preventie van baarmoederhalskanker, een ziekte die eveneens door HPV kan worden veroorzaakt.

• Synoniemen genitale wratten
• Epidemiologie van genitale wratten
• Prevalentie van HPV
• Geslachtsgebonden overdracht
• Mechanisme
• Infectie van de huid en slijmvliezen
• Goedaardige tumoren
• Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact
• Risicofactoren voor genitale wratten
• Seksuele activiteit en condoomgebruik
• Immuunsysteem en gezondheidsstatus
• Risicogroepen
• Jongeren en seksueel actieve mensen
• Mensen met hiv of immuunsuppressie
• Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen
• Alarmsymptomen van genitale wratten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genitale wratten
• Prognose en complicaties
• Complicaties van genitale wratten
• Verdere verspreiding van het virus
• Psychologische impact
• Zwangerschapscomplicaties
• Verhoogd risico op bepaalde kankers
• Behandelingsgerelateerde complicaties
• Preventie en vaccinatie tegen HPV
• Praktische tips voor het omgaan met genitale wratten
• Behandeling en medische zorg
• Beperk seksueel contact tijdens een uitbraak
• Goede hygiëne en zelfzorg
• Ondersteuning en psychologische zorg
• Preventie van genitale wratten
• Volg de opvolging en controle van je arts
• Misvattingen rond genitale wratten
• Genitale wratten komen alleen voor bij mensen met een slechte hygiëne
• Genitale wratten verhogen altijd het risico op kanker
• Als je geen wratten ziet, heb je het virus niet
• Genitale wratten zijn altijd pijnlijk
• Behandeling verwijdert het virus uit je lichaam
• Alleen promiscue mensen krijgen genitale wratten
• Condooms bieden volledige bescherming tegen genitale wratten

Synoniemen genitale wratten

Genitale wratten staan ook bekend onder andere benamingen, zoals:

• Anogenitale wratten
• Genito-anale wratten

Epidemiologie van genitale wratten

Wereldwijd lijdt ongeveer 1% van de seksueel actieve bevolking aan genitale wratten. De prevalentie is het hoogst bij personen tussen 17 en 33 jaar, met een piekincidentie tussen 20 en 24 jaar. Anno augustus 2024 blijft HPV een van de meest voorkomende oorzaken van SOA's, ondanks de toegenomen beschikbaarheid van preventieve vaccins.

Prevalentie van HPV

HPV is de meest voorkomende SOA wereldwijd. Het grootste deel van de besmettingen blijft asymptomatisch, maar bij sommige mensen kunnen genitale wratten ontstaan, vaak bij jonge volwassenen tussen de 15 en 25 jaar.

Geslachtsgebonden overdracht

Genitale wratten worden voornamelijk overgedragen via huid-op-huidcontact tijdens seks. Het risico is het grootst bij anale of vaginale seks, maar ook orale seks kan een besmettingsweg zijn.

Mechanisme

Genitale wratten worden veroorzaakt door een infectie met bepaalde typen van het humaan papillomavirus, voornamelijk de typen 6 en 11. Deze virussen infecteren de huid en slijmvliezen van de genitaliën, wat leidt tot goedaardige tumoren of wratten.

Infectie van de huid en slijmvliezen

Het virus infecteert de epitheelcellen van de huid of slijmvliezen in de genitaliën en veroorzaakt een abnormale celgroei, wat resulteert in de vorming van wratten.

Goedaardige tumoren

Genitale wratten zijn meestal goedaardig en vormen geen directe bedreiging voor de gezondheid. Ze kunnen echter ongemak veroorzaken en vergroot het risico op andere HPV-gerelateerde aandoeningen, zoals baarmoederhalskanker.

Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact

Humaan papillomavirus (HPV)
Genitale wratten
Het humaan papillomavirus is een seksueel overdraagbaar DNA-virus met meer dan honderd subtypen. HPV-infecties kunnen zich voordoen in het slijmvlies en bepaalde subtypen, vooral HPV types 6 en 11, zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van genitale wratten (condylomata acuminata).

Kanker
Andere typen van HPV zijn oncogeen en kunnen afwijkingen veroorzaken in de baarmoederhals, wat kan leiden tot baarmoederhalskanker. De HPV-types 16 en 18 zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de meeste gevallen van baarmoederhalskanker.

Overdracht van HPV
De verspreiding van HPV gebeurt via direct seksueel contact met een persoon die een klinische of subklinische infectie heeft. Nauw huid-op-huid contact is voldoende om het virus over te dragen; penetratie is niet noodzakelijk. Delen van seksspeeltjes vormt ook een risico voor de verspreiding van HPV. Omdat de meeste patiënten asymptomatisch zijn, kan het virus worden doorgegeven zonder dat de drager zich hiervan bewust is. Pasgeborenen kunnen HPV oplopen via een besmet geboortekanaal, wat kan leiden tot genitale wratten of laryngeale papillomen (knobbeltjes op het strottenhoofd).

Risicofactoren voor genitale wratten

Risicofactoren voor het ontwikkelen van genitale wratten zijn onder meer:

• Vroege seksuele activiteit
• Meerdere seksuele partners
• Onbeschermde seks
• Gebruik van seksspeeltjes zonder adequate reiniging
• Verminderd immuunsysteem (bijv. door HIV-infectie)

Seksuele activiteit en condoomgebruik

Onbeschermde seks verhoogt de kans op HPV-besmetting. Het gebruik van condooms kan het risico op genitale wratten verlagen, maar biedt geen volledige bescherming, omdat het virus via huidcontact kan worden overgedragen.

Immuunsysteem en gezondheidsstatus

Een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door hiv-infectie of immuunsuppressieve medicatie, verhoogt het risico op het ontwikkelen van genitale wratten.

Risicogroepen

De risicogroep voor genitale wratten bestaat uit seksueel actieve jongeren, vooral diegenen die onbeschermde seks hebben met meerdere partners. Mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen ook een hoger risico.

Jongeren en seksueel actieve mensen

Jongeren tussen de 15 en 25 jaar zijn de meest kwetsbare groep voor het ontwikkelen van genitale wratten, voornamelijk door verhoogde seksuele activiteit en risico op besmetting.

Mensen met hiv of immuunsuppressie

Patiënten met hiv of die immunosuppressieve medicijnen gebruiken, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van genitale wratten, vanwege hun verminderde immuunrespons tegen HPV-infecties.

Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen

De incubatietijd van genitale wratten varieert van twee weken tot acht maanden of langer. Een genitale HPV-infectie is vaak asymptomatisch, maar wanneer symptomen optreden, presenteren deze zich als vaste of zachte wratten in het genitale gebied. Deze wratten kunnen variëren in kleur en aantal. Irritatie, pijn, en bloeding tijdens geslachtsgemeenschap zijn mogelijk, evenals hematurie (bloed in de urine) als de wratten zich in de plasbuis bevinden.

Vrouwen
Bij vrouwen ontwikkelen wratten zich vaak rond de uitwendige geslachtsorganen (vulva) en anus. Soms zijn ook de vagina en de baarmoederhals besmet. Bij wratten op de baarmoederhals, die niet altijd zichtbaar zijn, bestaat een verhoogd risico op baarmoederhalskanker. De wratten kunnen verschillende kleuren hebben en uiteenlopende texturen aannemen, afhankelijk van hun locatie.

Mannen
Bij mannen komen de wratten het meest voor op de penisschacht, onder de voorhuid, op de plasbuis en de mond van de urinebuis. Perianale wratten zijn mogelijk, vooral bij mannen die anale geslachtsgemeenschap hebben. Wratten kunnen ook voorkomen op de endeldarm en de balzak.

Alarmsymptomen van genitale wratten

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn onder meer:

• Snelle toename in het aantal wratten
• Bloeding of pijn tijdens geslachtsgemeenschap
• Wratten die niet reageren op behandeling
• Symptomen van systemische infecties, zoals koorts

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Veel patiënten voelen zich beschaamd over hun wratten en zoeken niet direct medische hulp, wat het risico op complicaties verhoogt. De diagnose van genitale wratten wordt meestal klinisch gesteld, maar het is essentieel om ze te onderscheiden van condylomata lata (secundaire syfilis). Bij twijfel wordt een biopsie uitgevoerd. Bovendien moeten patiënten worden gescreend op andere SOA's, aangezien co-infecties vaak voorkomen.

Differentiële diagnose
Bij het diagnosticeren van genitale wratten moeten de volgende aandoeningen worden uitgesloten:

• Condyloma acuminata
• Condyloma lata (secundaire syfilis)
• Familiale goedaardige pemphigus (ziekte van Hailey-Hailey)
• Herpes simplex
• Keratosis follicularis (ziekte van Darier)
• Neoplasie (nieuwvorming)
• Nevi
• Vulva neurofibromatose
• Vulva vestibulair papillen

Behandeling van genitale wratten

Geen behandeling
Sommige patiënten kiezen ervoor om geen behandeling te ondergaan, omdat genitale wratten in ongeveer één op de drie gevallen binnen zes maanden spontaan verdwijnen.

Chemicaliën en fysiotherapie
De behandelingskeuze is afhankelijk van de locatie, het aantal wratten, de voorkeur van de patiënt, eventuele zwangerschap, en de mate van verhoorning. Bij niet-verhoornde wratten is een lokale crème vaak effectief, terwijl verhoornde wratten beter reageren op fysiotherapie zoals cryotherapie, elektrocauterisatie, of laserablatie. Medicamenteuze therapie is vaak nodig bij beide typen.

Preventieve onderzoeken en opvolging
Sekspartners van de patiënt moeten worden onderzocht en behandeld indien nodig. Het gebruik van een condoom gedurende acht maanden na behandeling is essentieel om herinfectie te voorkomen. Vrouwen met genitale wratten of vrouwelijke partners van mannen met wratten moeten regelmatig worden gescreend op baarmoederhalskanker. Bij vrouwen met vaginale en cervicale wratten kan een colposcopie noodzakelijk zijn.

Prognose en complicaties

De prognose varieert sterk per patiënt. Patiënten met een hiv-infectie reageren vaak slechter op behandeling, en recidieven komen vaak voor, zelfs na behandeling. Langdurige complicaties kunnen onder andere bestaan uit chronische pijn, littekenvorming, en een verhoogd risico op kanker.

Complicaties van genitale wratten

Genitale wratten, veroorzaakt door bepaalde typen van het humaan papillomavirus (HPV), kunnen leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

Verdere verspreiding van het virus

Genitale wratten zijn besmettelijk en kunnen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam of naar een seksuele partner. Dit kan het risico op verdere infecties en complicaties verhogen.

Psychologische impact

Het hebben van genitale wratten kan aanzienlijke psychologische en emotionele stress veroorzaken, waaronder gevoelens van schaamte, angst en verminderd zelfbeeld. Deze aandoening kan ook invloed hebben op seksuele relaties en intimiteit.

Zwangerschapscomplicaties

Bij zwangere vrouwen kunnen genitale wratten groter worden en het plassen bemoeilijken. In zeldzame gevallen kunnen de wratten zich uitbreiden naar de vagina of het rectum, wat de bevalling kan compliceren. Er bestaat ook een klein risico dat een pasgeborene tijdens de bevalling besmet raakt, wat kan leiden tot wratten in de keel van het kind (laryngeale papillomatose).

Verhoogd risico op bepaalde kankers

Hoewel genitale wratten zelf niet kwaadaardig zijn, wordt de aanwezigheid van HPV geassocieerd met een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker, zoals baarmoederhalskanker, anuskanker, peniskanker en mond- en keelkanker.

Behandelingsgerelateerde complicaties

De behandeling van genitale wratten, zoals cryotherapie, lasertherapie of chemische behandelingen, kan bijwerkingen hebben zoals pijn, littekenvorming, pigmentveranderingen of infecties in het behandelde gebied.

Preventie en vaccinatie tegen HPV

Er zijn twee vaccins beschikbaar tegen het humaan papillomavirus. Het eerste vaccin is gericht op HPV types 16 en 18, en het tweede werkt tegen HPV types 6, 11, 16, en 18. Vaccinatie is het meest effectief bij mensen die nog niet zijn blootgesteld aan HPV, met name bij mensen die nog niet seksueel actief zijn. Dit vaccin is opgenomen in het Nederlands en Belgisch rijksvaccinatieprogramma, en wordt aangeboden aan meisjes op twaalfjarige leeftijd, met een tweede dosis na zes maanden. Ook jongens worden steeds vaker gevaccineerd. Stoppen met roken is daarnaast belangrijk, omdat roken het risico op het ontwikkelen van genitale wratten verhoogt.

Praktische tips voor het omgaan met genitale wratten

Genitale wratten worden veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV) en zijn een veelvoorkomende seksueel overdraagbare aandoening. Ze verschijnen als kleine, huidskleurige of witte uitstulpingen op de geslachtsdelen, anus of omliggende gebieden. Hoewel genitale wratten vaak geen pijn doen, kunnen ze wel ongemakkelijk zijn en het zelfvertrouwen beïnvloeden. Er zijn verschillende manieren waarop je met genitale wratten kunt omgaan en het risico op verspreiding kunt minimaliseren.

Behandeling en medische zorg

Als je genitale wratten hebt, is het belangrijk om met een arts of dermatoloog te praten over behandelingsopties. Er zijn verschillende behandelingen die effectief kunnen zijn, zoals lokale medicijnen die de wratten kunnen verminderen of verwijderen, cryotherapie (bevriezing), of chirurgische verwijdering. Je arts kan de juiste behandeling voor jou bepalen, afhankelijk van de grootte en locatie van de wratten, evenals je algemene gezondheid.

Het is belangrijk om de voorgeschreven behandeling nauwkeurig te volgen om ervoor te zorgen dat de wratten goed genezen en om herhaling van de infectie te voorkomen. Als de wratten niet verdwijnen of terugkeren, bespreek dan met je arts of een andere behandeling nodig is.

Beperk seksueel contact tijdens een uitbraak

Genitale wratten zijn besmettelijk, vooral wanneer ze zichtbaar zijn. Om het risico op het verspreiden van het virus naar anderen te verminderen, is het belangrijk om seksueel contact te vermijden zolang je wratten hebt, tenzij je een condoom gebruikt. Het gebruik van een condoom kan de verspreiding van HPV beperken, maar het biedt geen volledige bescherming, omdat het virus ook via huid-op-huidcontact kan worden overgedragen op plekken die niet bedekt zijn door het condoom.

Als je last hebt van genitale wratten, bespreek dan met je seksuele partner(s) wat het beste voor jullie beiden is om verdere besmetting te voorkomen. Open communicatie is essentieel om risico's te minimaliseren en om wederzijds begrip te creëren over de situatie.

Goede hygiëne en zelfzorg

Het is belangrijk om je genitale gebied goed schoon en droog te houden om irritatie of secundaire infecties te voorkomen. Was het gebied voorzichtig met water en een milde, geurvrije zeep. Vermijd het gebruik van agressieve zeep of geparfumeerde producten, omdat deze de huid kunnen irriteren en de wratten kunnen verergeren.

Draag losse, ademende kleding en vermijd strakke kleding die wrijving op de genitale wratten kan veroorzaken. Dit kan helpen om verdere irritatie te voorkomen en het genezingsproces te bevorderen.

Ondersteuning en psychologische zorg

Genitale wratten kunnen emotioneel belastend zijn, vooral vanwege de stigma's rondom seksueel overdraagbare aandoeningen. Het is belangrijk om je gevoelens en zorgen te uiten, of dit nu tegen je arts is of tegen een vertrouwde persoon. Sommige mensen kiezen ervoor om therapie te volgen om met de psychologische impact om te gaan, wat kan helpen bij het verwerken van de aandoening.

Praat met je arts over alle emotionele of psychologische symptomen die je ervaart, zoals angst, schaamte of depressie. Soms kan een therapeut of counselor helpen bij het bieden van steun en copingstrategieën.

Preventie van genitale wratten

Hoewel er geen volledige garantie is om genitale wratten te voorkomen, kan vaccinatie tegen HPV helpen om het risico op het krijgen van genitale wratten en andere HPV-gerelateerde aandoeningen te verminderen. De HPV-vaccins beschermen tegen de meest voorkomende typen van het virus die genitale wratten kunnen veroorzaken, evenals tegen types die het risico op kanker verhogen.

Zorg ervoor dat je regelmatig naar de arts gaat voor controle en bespreek met je arts de mogelijkheid van vaccinatie als je deze nog niet hebt gekregen. Het is vooral nuttig voor jongeren en volwassenen die nog niet seksueel actief zijn, maar ook voor mensen die al seksueel actief zijn en het risico willen verminderen.

Volg de opvolging en controle van je arts

Na de behandeling van genitale wratten is het belangrijk om de aanwijzingen van je arts op te volgen. Sommige behandelingen kunnen meerdere sessies vereisen, en regelmatig toezicht is essentieel om ervoor te zorgen dat de wratten volledig zijn verwijderd en om te controleren op herhaling van de infectie.

Als de wratten terugkeren of als je nieuwe symptomen ervaart, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Het kan nodig zijn om verdere behandelingsopties te verkennen of om te testen op andere seksuele gezondheidsproblemen.

Misvattingen rond genitale wratten

Genitale wratten zijn een veelvoorkomende seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die veroorzaakt wordt door bepaalde typen humaan papillomavirus (HPV). Er bestaan veel misverstanden over de aard, overdracht en behandeling van deze wratten.

Genitale wratten komen alleen voor bij mensen met een slechte hygiëne

Hygiëne speelt geen directe rol bij het ontstaan van genitale wratten. Ze worden veroorzaakt door HPV, een virus dat via huid-op-huidcontact wordt overgedragen, meestal tijdens seksueel contact. Zelfs mensen met een uitstekende hygiëne kunnen besmet raken.

Genitale wratten verhogen altijd het risico op kanker

Hoewel sommige typen HPV geassocieerd worden met kanker, behoren de typen die genitale wratten veroorzaken meestal niet tot deze groep. Toch kan een HPV-infectie leiden tot andere gezondheidsproblemen, en regelmatige medische controle is aanbevolen.

Als je geen wratten ziet, heb je het virus niet

Het is mogelijk om HPV te hebben zonder zichtbare wratten. Het virus kan maanden of zelfs jaren in het lichaam aanwezig blijven zonder symptomen te veroorzaken. Dit betekent dat iemand het virus kan overdragen zonder het zelf te weten.

Genitale wratten zijn altijd pijnlijk

Hoewel sommige mensen last kunnen hebben van irritatie of ongemak, veroorzaken genitale wratten meestal geen pijn. Dit kan ertoe leiden dat mensen niet beseffen dat ze besmet zijn en onbedoeld het virus doorgeven.

Behandeling verwijdert het virus uit je lichaam

Hoewel behandelingen de zichtbare wratten kunnen verwijderen, blijft het virus vaak in het lichaam aanwezig. Dit betekent dat wratten kunnen terugkomen en dat het virus nog steeds overdraagbaar kan zijn, zelfs na behandeling.

Alleen promiscue mensen krijgen genitale wratten

Iedereen die seksueel actief is, kan genitale wratten krijgen, zelfs als ze slechts één seksuele partner hebben gehad. HPV is zeer besmettelijk en kan zelfs worden overgedragen door intiem huidcontact zonder penetratie.

Condooms bieden volledige bescherming tegen genitale wratten

Hoewel gynaecologie en andere medische disciplines condooms aanbevelen als bescherming tegen SOA’s, bieden ze geen volledige bescherming tegen HPV. Dit komt omdat het virus via direct huidcontact wordt overgedragen en gebieden buiten het condoom nog steeds besmet kunnen raken.

Lees verder

• Wratten: Soorten wratjes en behandelingen van wrat op huid
• Seksueel overdraagbare aandoeningen bij mannen en vrouwen
• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• HPV-infectie: Virale infectie door humaan papillomavirus
• Anale wratten: Oorzaken en behandeling van wratjes rond anus