Genitale wratten: SOA door humaan papillomavirus (HPV)

Genitale wratten behoren tot de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's). Ze worden veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV) en manifesteren zich als knobbeltjes op de geslachtsorganen en/of rond de anus. Patiënten presenteren zich vaak met meerdere SOA's, waardoor aanvullende tests noodzakelijk zijn. De behandeling bestaat uit chemische of fysische methoden, en er is een vaccin beschikbaar om genitale wratten te voorkomen. Dit vaccin is vooral belangrijk voor de preventie van baarmoederhalskanker, een ziekte die eveneens door HPV kan worden veroorzaakt.

• Synoniemen genitale wratten
• Epidemiologie van genitale wratten
• Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact
• Risicofactoren voor genitale wratten
• Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen
• Alarmsymptomen van genitale wratten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genitale wratten
• Prognose en complicaties
• Complicaties van genitale wratten
• Verdere verspreiding van het virus
• Psychologische impact
• Zwangerschapscomplicaties
• Verhoogd risico op bepaalde kankers
• Behandelingsgerelateerde complicaties
• Preventie en vaccinatie tegen HPV

Synoniemen genitale wratten

Genitale wratten staan ook bekend onder andere benamingen, zoals:

• Anogenitale wratten
• Genito-anale wratten

Epidemiologie van genitale wratten

Wereldwijd lijdt ongeveer 1% van de seksueel actieve bevolking aan genitale wratten. De prevalentie is het hoogst bij personen tussen 17 en 33 jaar, met een piekincidentie tussen 20 en 24 jaar. Anno augustus 2024 blijft HPV een van de meest voorkomende oorzaken van SOA's, ondanks de toegenomen beschikbaarheid van preventieve vaccins.

Oorzaken: Humaan papillomavirus (HPV) door seksueel contact

Humaan papillomavirus (HPV)
Genitale wratten
Het humaan papillomavirus is een seksueel overdraagbaar DNA-virus met meer dan honderd subtypen. HPV-infecties kunnen zich voordoen in het slijmvlies en bepaalde subtypen, vooral HPV types 6 en 11, zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van genitale wratten (condylomata acuminata).

Kanker
Andere typen van HPV zijn oncogeen en kunnen afwijkingen veroorzaken in de baarmoederhals, wat kan leiden tot baarmoederhalskanker. De HPV-types 16 en 18 zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de meeste gevallen van baarmoederhalskanker.

Overdracht van HPV
De verspreiding van HPV gebeurt via direct seksueel contact met een persoon die een klinische of subklinische infectie heeft. Nauw huid-op-huid contact is voldoende om het virus over te dragen; penetratie is niet noodzakelijk. Delen van seksspeeltjes vormt ook een risico voor de verspreiding van HPV. Omdat de meeste patiënten asymptomatisch zijn, kan het virus worden doorgegeven zonder dat de drager zich hiervan bewust is. Pasgeborenen kunnen HPV oplopen via een besmet geboortekanaal, wat kan leiden tot genitale wratten of laryngeale papillomen (knobbeltjes op het strottenhoofd).

Risicofactoren voor genitale wratten

Risicofactoren voor het ontwikkelen van genitale wratten zijn onder meer:

• Vroege seksuele activiteit
• Meerdere seksuele partners
• Onbeschermde seks
• Gebruik van seksspeeltjes zonder adequate reiniging
• Verminderd immuunsysteem (bijv. door HIV-infectie)

Symptomen: Wratten (knobbeltjes) op geslachtsorganen

De incubatietijd van genitale wratten varieert van twee weken tot acht maanden of langer. Een genitale HPV-infectie is vaak asymptomatisch, maar wanneer symptomen optreden, presenteren deze zich als vaste of zachte wratten in het genitale gebied. Deze wratten kunnen variëren in kleur en aantal. Irritatie, pijn, en bloeding tijdens geslachtsgemeenschap zijn mogelijk, evenals hematurie (bloed in de urine) als de wratten zich in de plasbuis bevinden.

Vrouwen
Bij vrouwen ontwikkelen wratten zich vaak rond de uitwendige geslachtsorganen (vulva) en anus. Soms zijn ook de vagina en de baarmoederhals besmet. Bij wratten op de baarmoederhals, die niet altijd zichtbaar zijn, bestaat een verhoogd risico op baarmoederhalskanker. De wratten kunnen verschillende kleuren hebben en uiteenlopende texturen aannemen, afhankelijk van hun locatie.

Mannen
Bij mannen komen de wratten het meest voor op de penisschacht, onder de voorhuid, op de plasbuis en de mond van de urinebuis. Perianale wratten zijn mogelijk, vooral bij mannen die anale geslachtsgemeenschap hebben. Wratten kunnen ook voorkomen op de endeldarm en de balzak.

Alarmsymptomen van genitale wratten

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn onder meer:

• Snelle toename in het aantal wratten
• Bloeding of pijn tijdens geslachtsgemeenschap
• Wratten die niet reageren op behandeling
• Symptomen van systemische infecties, zoals koorts

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Veel patiënten voelen zich beschaamd over hun wratten en zoeken niet direct medische hulp, wat het risico op complicaties verhoogt. De diagnose van genitale wratten wordt meestal klinisch gesteld, maar het is essentieel om ze te onderscheiden van condylomata lata (secundaire syfilis). Bij twijfel wordt een biopsie uitgevoerd. Bovendien moeten patiënten worden gescreend op andere SOA's, aangezien co-infecties vaak voorkomen.

Differentiële diagnose
Bij het diagnosticeren van genitale wratten moeten de volgende aandoeningen worden uitgesloten:

• Condyloma acuminata
• Condyloma lata (secundaire syfilis)
• Familiale goedaardige pemphigus (ziekte van Hailey-Hailey)
• Herpes simplex
• Keratosis follicularis (ziekte van Darier)
• Neoplasie (nieuwvorming)
• Nevi
• Vulva neurofibromatose
• Vulva vestibulair papillen

Behandeling van genitale wratten

Geen behandeling
Sommige patiënten kiezen ervoor om geen behandeling te ondergaan, omdat genitale wratten in ongeveer één op de drie gevallen binnen zes maanden spontaan verdwijnen.

Chemicaliën en fysiotherapie
De behandelingskeuze is afhankelijk van de locatie, het aantal wratten, de voorkeur van de patiënt, eventuele zwangerschap, en de mate van verhoorning. Bij niet-verhoornde wratten is een lokale crème vaak effectief, terwijl verhoornde wratten beter reageren op fysiotherapie zoals cryotherapie, elektrocauterisatie, of laserablatie. Medicamenteuze therapie is vaak nodig bij beide typen.

Preventieve onderzoeken en opvolging
Sekspartners van de patiënt moeten worden onderzocht en behandeld indien nodig. Het gebruik van een condoom gedurende acht maanden na behandeling is essentieel om herinfectie te voorkomen. Vrouwen met genitale wratten of vrouwelijke partners van mannen met wratten moeten regelmatig worden gescreend op baarmoederhalskanker. Bij vrouwen met vaginale en cervicale wratten kan een colposcopie noodzakelijk zijn.

Prognose en complicaties

De prognose varieert sterk per patiënt. Patiënten met een hiv-infectie reageren vaak slechter op behandeling, en recidieven komen vaak voor, zelfs na behandeling. Langdurige complicaties kunnen onder andere bestaan uit chronische pijn, littekenvorming, en een verhoogd risico op kanker.

Complicaties van genitale wratten

Genitale wratten, veroorzaakt door bepaalde typen van het humaan papillomavirus (HPV), kunnen leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

Verdere verspreiding van het virus

Genitale wratten zijn besmettelijk en kunnen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam of naar een seksuele partner. Dit kan het risico op verdere infecties en complicaties verhogen.

Psychologische impact

Het hebben van genitale wratten kan aanzienlijke psychologische en emotionele stress veroorzaken, waaronder gevoelens van schaamte, angst en verminderd zelfbeeld. Deze aandoening kan ook invloed hebben op seksuele relaties en intimiteit.

Zwangerschapscomplicaties

Bij zwangere vrouwen kunnen genitale wratten groter worden en het plassen bemoeilijken. In zeldzame gevallen kunnen de wratten zich uitbreiden naar de vagina of het rectum, wat de bevalling kan compliceren. Er bestaat ook een klein risico dat een pasgeborene tijdens de bevalling besmet raakt, wat kan leiden tot wratten in de keel van het kind (laryngeale papillomatose).

Verhoogd risico op bepaalde kankers

Hoewel genitale wratten zelf niet kwaadaardig zijn, wordt de aanwezigheid van HPV geassocieerd met een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker, zoals baarmoederhalskanker, anuskanker, peniskanker en mond- en keelkanker.

Behandelingsgerelateerde complicaties

De behandeling van genitale wratten, zoals cryotherapie, lasertherapie of chemische behandelingen, kan bijwerkingen hebben zoals pijn, littekenvorming, pigmentveranderingen of infecties in het behandelde gebied.

Preventie en vaccinatie tegen HPV

Er zijn twee vaccins beschikbaar tegen het humaan papillomavirus. Het eerste vaccin is gericht op HPV types 16 en 18, en het tweede werkt tegen HPV types 6, 11, 16, en 18. Vaccinatie is het meest effectief bij mensen die nog niet zijn blootgesteld aan HPV, met name bij mensen die nog niet seksueel actief zijn. Dit vaccin is opgenomen in het Nederlands en Belgisch rijksvaccinatieprogramma, en wordt aangeboden aan meisjes op twaalfjarige leeftijd, met een tweede dosis na zes maanden. Ook jongens worden steeds vaker gevaccineerd. Stoppen met roken is daarnaast belangrijk, omdat roken het risico op het ontwikkelen van genitale wratten verhoogt.

Lees verder

• Wratten: Soorten wratjes en behandelingen van wrat op huid
• Seksueel overdraagbare aandoeningen bij mannen en vrouwen
• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• HPV-infectie: Virale infectie door humaan papillomavirus
• Anale wratten: Oorzaken en behandeling van wratjes rond anus