Anale wratten: Oorzaken en behandeling van wratjes rond anus

Sommige patiënten kampen met anale wratten (condylomen, condyloma acuminata), kleine gezwelletjes rond en in de anus. Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt deze anale wratten. De overdracht van de infectie verloopt via anale seks met een HPV-patiënt. Niet altijd gaan anale wratten gepaard met symptomen, maar sommige patiënten kampen met kleine bultjes en gezwellen in het gebied en anale bloedingen. De behandeling bestaat uit op de huid toegepaste medicijnen, bevriezing van de wratjes, zuren aanbrengen op de wratten en/of chirurgische opties. Ondanks de behandeling keren de wratjes mogelijk wel terug. De veiligste manier om zichzelf te beschermen tegen een blootstelling aan HPV of een andere seksueel overdraagbare aandoening, is door veilige seksuele praktijken te beoefenen.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Infectie met humaan papillomavirus (HPV)
• Virus
• Besmettelijkheid
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van anale wratten
• Afwachtend beleid
• Op de huid toegepaste behandelingen
• Bevriezen of verbranden
• Chirurgie
• Prognose van wratjes
• Complicaties
• Preventie van wratten in of rond anus

Epidemiologie

Anale wratten, ook wel condylomata acuminata genoemd, worden veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV), een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare infecties wereldwijd. Anale wratten komen vaker voor bij seksueel actieve individuen, vooral bij mensen die anale geslachtsgemeenschap hebben. De prevalentie van anale wratten varieert wereldwijd, maar het is een veelvoorkomende aandoening in de seksuele gezondheidsklinieken. Mannen die seks hebben met mannen lopen een hoger risico, evenals mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-positieve personen.

Oorzaken: Infectie met humaan papillomavirus (HPV)

Virus

Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt anale wratten. Er zijn wel veel verschillende HPV-stammen. Circa 90% van de anale wratten ontstaan door een infectie met HPV type 6 of type 11. Deze HPV-stammen veroorzaken soms ook wratten op andere lichaamsdelen, waaronder de neus, de ogen en de mond. De HPV-stammen 16, 18, 31, 33 en 35 zijn geassocieerd met mogelijk kankerverwekkende letsels. Soms ontstaan anale wratten door verschillende soorten HPV. Anale seks met een HPV-patiënt leidt meestal tot de anale wratten. Maar elke contactblootstelling aan het anale gebied (handcontact, lichaamsvloeistoffen van een seksuele partner) leidt mogelijk tot een HPV-infectie. De blootstelling aan het virus heeft tot slot mogelijk recent of reeds vele jaren geleden plaatsgevonden, of is veroorzaakt door eerdere seksuele partners.

Besmettelijkheid

Anale wratten zijn zeker tijdens een uitbraak besmettelijk. Geïnfecteerde patiënten kunnen HPV aan een andere persoon doorgeven, zelfs als ze geen wratten hebben. Ook is het mogelijk om het virus door te geven na een behandeling voor anale wratten. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn gevoeliger voor infecties. Daarom lopen ze meer risico op het krijgen van HPV. Dit betreft vooral patiënten:

• die medicijnen nemen voor een orgaantransplantatie
• met een inflammatoire darmziekte (ontstekingsaandoening van de darm)
• met hiv
• met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)

Risicofactoren

Seksueel actief zijn, met name het hebben van meerdere seksuele partners, verhoogt het risico op het oplopen van HPV en het ontwikkelen van anale wratten. Mensen die anale geslachtsgemeenschap hebben, lopen een groter risico vanwege de kwetsbaarheid van het anale slijmvlies voor microtrauma's, waardoor het virus makkelijker kan binnendringen. Andere risicofactoren zijn een verzwakt immuunsysteem door HIV-infectie of het gebruik van immunosuppressiva. Ook roken kan het risico op het ontwikkelen van wratten verhogen doordat het immuunsysteem wordt aangetast.

Symptomen

Meestal veroorzaken anale wratten geen pijn. Mogelijk heeft een patiënt daarom niet in de gaten dat hij lijdt aan een HPV-infectie. Patiënten die wel symptomen ervaren, kampen met:

• anale bloedingen
• anale jeuk
• een gevoel van een knobbeltje of gezwelletje in de anus
• een slijmachtige afscheiding uit de knobbeltjes
• gezwellen die lijken op kleine bloemkolen rond de anus
• lichtbruine of huidkleurige bultjes in of rond de anus (anusbultjes)

De patiënt denkt mogelijk dat hij lijdt aan aambeien (gezwollen aderen in anus met rectale bloedingen) bij het bemerken van deze tekenen.

Alarmsymptomen

Hoewel anale wratten meestal pijnloos zijn, kunnen ze ongemak veroorzaken door jeuk, irritatie of bloeden, vooral als ze groter worden of zich vermenigvuldigen. Alarmsymptomen omvatten veranderingen in de grootte, vorm of kleur van de wratten, en de ontwikkeling van pijn of bloeding. Deze symptomen kunnen wijzen op secundaire infecties of zeldzamere complicaties zoals kwaadaardige veranderingen in het weefsel, wat verder onderzoek vereist.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt het gebied van de penis of de vagina om wratten op te sporen. Een grondig digitaal rectaal onderzoek is hierbij nodig. Verder is een anoscopie vereist om in de anus bijkomende wratten te vinden. Met een anoscoop, een inwendig kijkinstrument, bekijkt hij de binnenkant van de anus. Een speculumonderzoek in de vagina is soms ook nodig bij vrouwen. Meestal is de arts op deze manier reeds in staat om een diagnose te stellen. Soms is wel een biopsie vereist omdat de wratten niet reageren op de behandeling of de symptomen zelfs nog verergeren. De arts neemt hierbij een monster van het wratachtig weefsel en stuurt dit naar het laboratorium voor verder onderzoek.

Behandeling van anale wratten

De arts kijkt naar het aantal, de grootte en de aanwezige symptomen van de anale wratten en stemt daarop zijn behandeling af.

Afwachtend beleid

Soms verdwijnen de klachten zonder behandeling. Een afwachtend beleid is daarom soms aanbevolen.

Op de huid toegepaste behandelingen

Bij milde tekenen zoals rectale bloedingen, niet-genezende zweren, of kleine wratjes, schrijft de arts een topisch (op de huid toegepast) medicijn voor dat de wratten doodt.

Bevriezen of verbranden

Mogelijk brengt de arts vloeibare stikstof op anale wratten aan om deze te verwijderen. De vloeibare stikstof bevriest het wratweefsel, waardoor de wrat eraf valt. Ook het toepassen van zuren doodt het wratachtig weefsel.

Chirurgie

Als een patiënt inwendige of grote anale wratten heeft, is mogelijk een operatie nodig. De chirurgische verwijdering van anale wratten vindt plaats onder algemene anesthesie. Mogelijk zijn meerdere chirurgische ingrepen nodig zodat het gebied de tijd krijgt om goed te genezen. Na een chirurgische verwijdering van de anale wrat, mag een patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers nemen, al schrijft een arts soms ook sterkere pijnstillende medicijnen voor. De hersteltijd is afhankelijk van de omvang van de chirurgische behandeling.

Prognose van wratjes

De prognose voor anale wratten is over het algemeen goed, vooral wanneer ze tijdig worden behandeld. Veel patiënten zien hun wratten verdwijnen na behandeling, maar recidieven zijn niet ongebruikelijk vanwege de persistente aanwezigheid van het HPV-virus. Bij sommige patiënten kunnen de wratten vanzelf verdwijnen zonder behandeling, hoewel dit maanden tot jaren kan duren. Een klein percentage van de gevallen kan evolueren naar anale intra-epitheliale neoplasie of zelfs anale kanker, vooral bij immunogecompromitteerde patiënten.

Complicaties

Complicaties van anale wratten omvatten secundaire bacteriële infecties, bloedingen, en in zeldzame gevallen de progressie naar premaligne of maligne laesies, met name bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Recidieven zijn een veelvoorkomend probleem, zelfs na succesvolle behandeling, en kunnen psychologische stress veroorzaken. De aanwezigheid van anale wratten kan ook het risico op overdracht van andere seksueel overdraagbare aandoeningen verhogen, zoals HIV.

Preventie van wratten in of rond anus

Door het volgen van volgende adviezen, is het mogelijk om het risico te verlagen op het oplopen of verspreiden van het virus dat de anale wratten veroorzaakt:

• condooms of andere beschermingsmethoden gebruiken bij het aangaan van geslachtsgemeenschap
• een eventuele vaccinatie tegen HPV; het vaccin Gardasil voorkomt een infectie van de meeste virusstammen die leiden tot genitale wratten en kanker
• geen seksueel contact hebben
• sekspartners altijd laten controleren op HPV en andere seksueel overdraagbare aandoeningen, zelfs als er geen symptomen zijn
• seksueel contact met patiënten vermijden die actieve anale of genitale wratten hebben
• zich beperken tot één bedpartner

Lees verder

• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)
• Anoscopie: Inwendig kijkonderzoek van de anus met anoscoop
• Genitale wratten: SOA door humaan papillomavirus (HPV)
• Anusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomen
• HPV-infectie: Virale infectie door humaan papillomavirus