Anoscopie: Inwendig kijkonderzoek van de anus met anoscoop

Een anoscopie is een eenvoudig, snel en niet-invasief inwendig kijkonderzoek waarmee de arts de anus, het anale kanaal en het lagere rectum onderzoekt. De arts gebruikt hiervoor een anoscoop (ook bekend als een anaal speculum). Dit is een klein, stijf en buisvormig instrument, gemaakt van kunststof (wegwerp) of roestvrij staal (steriliseerbaar), met aan het uiteinde een lamp om het gehele rectale gebied te inspecteren. De arts kan hiermee ook een stukje weefsel verwijderen voor verder onderzoek.

• Indicatie anoscopie bij de patiënt
• Tegenindicatie anoscopie bij de patiënt
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek: Onderzoek met anoscoop
• Na het onderzoek
• Risico’s en bijwerkingen
• Onderzoeksresultaten inwendig kijkonderzoek van de anus
• Epidemiologie van aandoeningen opgespoord door anoscopie
• Oorzaken en risicofactoren voor anale aandoeningen
• Symptomen en alarmsymptomen van anale aandoeningen
• Diagnose en onderzoeken van anale aandoeningen
• Behandeling van anale aandoeningen opgespoord door anoscopie
• Prognose en preventie van anale aandoeningen

Indicatie anoscopie bij de patiënt

Dit onderzoek is nodig om de diagnose te stellen van onder andere aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen), anale fissuren (kloven), anale poliepen, een infectie, een ontsteking, endeldarmkanker, fistels, sommige soorten rectale of slijmvliesprolaps, en/of een tumor.

Tot slot gebruikt een arts een anoscopie bij de behandeling van genitale wratten die veroorzaakt zijn door HPV (humaan papillomavirus).

Tegenindicatie anoscopie bij de patiënt

Een anoscopie is niet aanbevolen bij een geperforeerde anus of bij patiënten die recent anale of rectale chirurgie hebben ondergaan.

Voor het onderzoek

Het onderzoek gebeurt poliklinisch; de patiënt hoeft met andere woorden niet in het ziekenhuis te overnachten. De patiënt krijgt een laxeermiddel (geneesmiddel bij obstipatie) of een klysma om de darmen volledig te legen. Net voor het onderzoek moet de patiënt zijn blaas legen.

De patiënt doet verder het ondergoed uit vlak voor het onderzoek. Hij moet ofwel in een foetushouding liggen op een onderzoekstafel of voorover buigen op de onderzoekstafel. Het onderzoek duurt enkele minuten. Een gastro-enteroloog, colorectaal chirurg of radioloog verricht het onderzoek.

Tijdens het onderzoek: Onderzoek met anoscoop

De arts doet meestal eerst een rectaal onderzoek met zijn vingers. Vervolgens plaatst hij een anoscoop enkele centimeters in het rectum. De anoscoop is ingesmeerd met lidocaïnegelei of glijmiddel (een soort doorzichtige gelei).

De patiënt kan bij het inbrengen van de anoscoop enig ongemak ervaren. De arts vraagt mogelijk aan de patiënt om eerst de spieren aan te spannen en vervolgens te ontspannen, alsof hij stoelgang produceert. Dit vergemakkelijkt het inbrengen van de anoscoop. Soms voelt de patiënt de drang om stoelgang te moeten produceren. Tijdens het onderzoek trekt de arts af en toe voorzichtig aan de anoscoop.

De anoscoop heeft een lamp aan het uiteinde, zodat de arts het hele gebied kan inspecteren. Indien nodig neemt hij ook een monster voor biopsie. Dit kan de patiënt enigszins voelen. Na het onderzoek trekt de arts de anoscoop langzaam terug.

Na het onderzoek

De arts bespreekt na het onderzoek zijn bevindingen en de mogelijke behandelingsopties. Na het onderzoek zijn geen speciale acties vereist. De patiënt mag meteen naar huis.

Risico’s en bijwerkingen

Aan dit onderzoek zijn weinig risico’s en bijwerkingen verbonden. Anoscopie is namelijk een relatief veilig onderzoek. De meest voorkomende complicatie is een geringe irritatie van het lokale slijmvlies, wat mogelijk leidt tot lichte bloedingen. Als een biopsie wordt uitgevoerd, is er ook een klein risico op bloedingen en milde pijn.

Om besmetting te voorkomen, is een correcte sterilisatie van het instrument noodzakelijk. Bij een wegwerpanoscoop moet de arts het instrument onmiddellijk na gebruik weggooien en niet hergebruiken.

Onderzoeksresultaten inwendig kijkonderzoek van de anus

Normale resultaten

Het anale kanaal is normaal in grootte en kleur. De arts heeft geen afwijkingen zoals aambeien, abnormaal weefsel, bloedingen of poliepen geconstateerd.

Abnormale resultaten

Abnormale resultaten kunnen onder andere zijn: aambeien (medische term: hemorroïden), een abces, fissuren, een infectie, een ontsteking, poliepen (goedaardig of kanker) of tumoren.

Epidemiologie van aandoeningen opgespoord door anoscopie

De prevalentie van aandoeningen zoals aambeien, anale fissuren en rectale poliepen is vrij hoog, vooral bij volwassenen boven de 50 jaar. Deze aandoeningen kunnen in verschillende mate voorkomen bij zowel mannen als vrouwen. Aambeien komen echter iets vaker voor bij vrouwen, vooral tijdens en na de zwangerschap.

Oorzaken en risicofactoren voor anale aandoeningen

Aambeien en fissuren worden vaak veroorzaakt door factoren zoals obstipatie, langdurig zitten, zwangerschap en zware fysieke inspanning. Poliepen en tumoren hebben meer complexe oorzaken, zoals genetische factoren en langdurige ontsteking van het darmkanaal.

Symptomen en alarmsymptomen van anale aandoeningen

Symptomen die aanleiding kunnen geven tot een anoscopie zijn onder andere rectale pijn, bloeding tijdens de ontlasting, jeuk in de anus, en het gevoel van een massa of zwelling in de anus. Alarmsymptomen die directe medische aandacht vereisen, zijn onder andere hevige rectale bloedingen, onverklaarbaar gewichtsverlies en ernstige pijn.

Diagnose en onderzoeken van anale aandoeningen

Naast anoscopie kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn, zoals sigmoïdoscopie, colonoscopie, of beeldvormende technieken zoals echografie of MRI, afhankelijk van de bevindingen.

Behandeling van anale aandoeningen opgespoord door anoscopie

De behandeling varieert afhankelijk van de diagnose. Dit kan variëren van medicatie voor infecties of ontstekingen, minimaal invasieve procedures zoals ligatie voor aambeien, tot chirurgische verwijdering van poliepen of tumoren.

Prognose en preventie van anale aandoeningen

De prognose hangt af van de specifieke aandoening en het stadium waarin deze wordt ontdekt. Vroege detectie, vooral door routinematig gebruik van anoscopie bij risicopatiënten, verbetert de prognose aanzienlijk. Preventieve maatregelen, zoals een vezelrijk dieet, goede hygiëne en regelmatige controles, helpen complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Endoscopie: Inwendig kijkonderzoek van binnenkant lichaam