Anale kloven: Schade aan slijmvlies, vaak door obstipatie

Het anale kanaal is een korte buis die aan het eind van de endeldarm ligt en omgeven is door spieren. De endeldarm, ook wel het rectum genoemd, is het laatste gedeelte van de dikke darm. Een anale kloof, ook wel anale fissuur genoemd, is een klein, hardnekkig spleetvormig zweertje (barstje of scheurtje) in de huid rond de anus. Deze aandoening is meestal goedaardig, maar veroorzaakt vaak zeer scherpe pijn door de hoge concentratie zenuwen in dit gebied. Bloedingen kunnen ook optreden. Anale kloven ontstaan meestal door harde ontlasting die door de anus passeert en het slijmvlies beschadigt. Andere oorzaken van anale fissuren kunnen echter ook bijdragen. In de meeste gevallen herstelt de patiënt spontaan binnen enkele weken. Zelfzorgadviezen kunnen helpen bij het herstel. Als deze adviezen niet effectief zijn, kunnen medicijnen en/of chirurgische ingrepen noodzakelijk zijn.

• Synoniemen anale kloven
• Epidemiologie anale fissuur
• Oorzaken: Schade aan het slijmvlies, vaak door obstipatie
• Risicofactoren
• Symptomen: Scherpe pijn met bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Omgaan met anale kloven
• Voeding en stoelgang verbeteren
• Behandeling en hygiënische zorg
• Misvattingen rond anale kloven
• Anale kloven ontstaan alleen door constipatie
• Anale kloven kunnen niet worden behandeld zonder chirurgie
• Anale kloven genezen altijd vanzelf zonder enige behandeling
• Alleen volwassenen krijgen anale kloven
• De pijn bij anale kloven is altijd hevig
• Een dieet heeft geen invloed op anale kloven
• Anale kloven komen alleen voor bij vrouwen
• Anale kloven kunnen alleen met medische interventie genezen

Synoniemen anale kloven

Anale kloven zijn eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Aarskloven / Aarskloof
• Anaalfissuren
• Anaalkloven / Anaalkloof
• Anale fissuren / Anusfissuur
• Anusfissuren
• Fissura ani

Epidemiologie anale fissuur

Anale kloven komen veel voor bij kinderen, maar deze zijn op elke leeftijd mogelijk. De snelheid van het verschijnen van anale kloven daalt met de leeftijd. Anale fissuren komen veel minder vaak voor bij schoolgaande kinderen dan bij zuigelingen. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen door anale kloven.

Oorzaken: Schade aan het slijmvlies, vaak door obstipatie

Bij volwassenen ontstaan anaalfissuren wanneer grote, harde ontlasting of diarree langdurig passeert door de anus. Bij ouderen ontstaat soms door de veroudering een verminderde bloedtoevoer naar het rectale gebied, wat resulteert in het ontstaan van kloofjes. Teveel spanning in de sluitspieren die de anus besturen is ook een mogelijke oorzaak. Tot slot leidt het inbrengen van een rectale thermometer, een endoscoop of een ultrasone sonde (voor de behandeling van de prostaat) af en toe tot een trauma waardoor een anale kloof ontstaat. Zodra een anale fissuur ontstaat, leidt dit tot herhaalde verwondingen. De blootgestelde interne sluitspier die zich onder de kloof bevindt, veroorzaakt krampen. Dit veroorzaakt ernstige pijn. Het spasme trekt ook de randen van de spleet uit elkaar, wat de wondgenezing bemoeilijkt. De spasmen leiden vervolgens tot het verder scheuren van het slijmvlies bij het maken van stoelgang. Deze cyclus leidt tot de ontwikkeling van chronische anale fissuren bij ongeveer 40% van de patiënten.

Risicofactoren

Risicofactoren van anale kloven omvatten:

• anale seks
• chirurgie of andere medische behandelingen die de stoelgang of anus beïnvloeden
• een klein trauma, vooral een letsel veroorzaakt door mountainbiken
• een vaginale bevalling
• het eten van vezelarme voeding
• langdurige diarree
• obstipatie waarbij de patiënt perst om harde ontlasting te laten passeren
• recent gewichtsverlies chirurgie (bariatrische chirurgie), omdat dit leidt tot frequente diarree
• ruw of overmatig afvegen van de anus

Anale kloven komen tevens vaker voor bij vrouwen na de bevalling en bij patiënten met volgende ziekten:

• anuskanker (kanker in anus met anale bloedingen en anale jeuk)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• elke inflammatoire aandoening aan het anale gebied
• herpes
• HIV
• inflammatoire darmziekten
• syfilis
• tuberculose

Symptomen: Scherpe pijn met bloedingen

De symptomen ontstaan plotseling bij een aantal patiënten, maar bij anderen ontwikkelen ze zich geleidelijk. De symptomen zijn verder acuut waarbij ze binnen de zes weken verdwijnen, maar bij een aantal patiënten houden deze langer aan dan zes weken en dan is sprake van chronische anale kloven.

Anale kloven veroorzaken scherpe pijn tijdens of na de stoelgang die soms enkele uren aanhoudt. De pijn is soms dermate ernstig dat zelfs plasproblemen ontstaan, zoals pijn bij het plassen (dysurie), vaak moeten plassen (pollakisurie), of het onvermogen om te plassen (anurie). Daarnaast ontstaan helderrode bloedingen tijdens of na de stoelgang. Zo bemerkt de patiënt bloed aan de buitenkant van de ontlasting, of anders op het toiletpapier (of op babydoekjes) nadat de patiënt stoelgang gemaakt heeft. Andere symptomen omvatten constipatie (obstipatie), een spleet in de anale huid die zichtbaar is wanneer het gebied enigszins gerekt is (de spleet bevindt zich bijna altijd in het midden), anusbultjes en soms ook een groene ontlasting. Op de huid in de buurt van de anale spleet is eveneens een klein huidletsel te zien. Tot slot zijn jeuk, irritatie, een branderig gevoel en een stinkende afscheiding tekenen die mogelijk wijzen op een anale fissuur.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit en bekijkt het anale weefsel door middel van een digitaal rectaal onderzoek en een anoscopie. Wanneer dit te pijnlijk is, inspecteert hij grondig het anale gebied met het blote oog. Hij luistert tevens naar de aanwezige symptomen van de patiënt. De arts voert mogelijk nog bijkomende onderzoeken uit, want bloed in de ontlasting kent mogelijk tal van oorzaken. Zo zijn een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) en sigmoïdoscopie (onderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm) soms aanbevolen om andere ziekten uit te sluiten.

Differentiële diagnose

De arts verwart anale kloven soms met aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen). Aambeien zijn echter ontstoken bloedvaten in of net buiten de anus. Zowel kloven als aambeien zijn echter vaak het gevolg van het passeren van harde ontlasting.

Behandeling

Zelfzorg

De meeste kloven genezen spontaan binnen de vier tot zes weken, waardoor de patiënt geen behandeling nodig heeft. Enkele zelfzorgtips helpen bij het verminderen van de symptomen.

Pijn verminderen

De patiënt maakt zich mogelijk zorgen over de stoelgang, maar hij mag dit niet vermijden. Hierdoor verhardt de ontlasting nog meer, wat de anale kloven verergert. Harde ontlasting en constipatie voorkomen doet de patiënt door het hanteren van volgende tips:

• Direct stoelgang aanmaken wanneer de aandrang aanwezig is en dit niet uitstellen, want dit verergert de pijn
• Meer vloeistoffen en vooral water drinken
• Vezelsupplementen nemen waardoor de ontlasting zachter is
• Voedingsaanpassingen waarbij de patiënt meer vezels eet, zoals groenten, fruit en granen. Minstens 18 gram vezels per dag zijn aanbevolen voor volwassenen. Anderzijds nuttigt hij geen kruidig voedsel, want dit verergert de symptomen. Bovendien zijn noten, popcorn en tortillachips afgeraden, want dit zijn vrij moeilijk verteerbare voedingsproducten.
• Voldoende lichaamsbeweging: minstens 150 minuten per week lichaamsbeweging is nodig om de obstipatie te voorkomen.

Daarnaast kalmeert de huid door het toepassen van vaseline, verdovende crème (indien de pijn interfereert met de normale stoelgang), zinkoxide en 1% hydrocortison crème.

Reinigen van anale gebied

Bij zuigelingen is het belangrijk om de luier zo vaak mogelijk te veranderen alsook om het gebied voorzichtig te reinigen. Het reinigen en bevorderen van het herstel van anale kloven bij volwassenen is ook mogelijk door het nemen van een zitbad met warm water gedurende maximaal twintig minuten per dag alsook door het telkens douchen of reinigen van het anale gebied na elke stoelgang.

Professionele medische zorg

Wanneer de anale kloven na zes weken niet verdwijnen, is meestal een medische behandeling nodig omdat dan sprake is van de chronische vorm van anale fissuren. De professionele medische behandeling bestaat uit volgende behandelingsopties:

• botoxinjecties die de arts injecteert in de spier in de anus (anale sluitspier)
• Crèmes die de arts voorschrijft om de spieren te ontspannen en de kloven te doen genezen. Meestal zet de arts nitraten, corticosteroïden of calciumantagonisten in. Dit zijn topische geneesmiddelen die de patiënt toepast op het anaalgebied zelf.
• Kleine chirurgische ingrepen die de chirurg uitvoert zodat de anale spieren ontspannen
• Laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie) die de ontlasting zachter maken

De bijwerkingen van botox-injecties en medicijnen gebruikt voor de behandeling van anale kloven zijn relatief mild. Complicaties van een operatie omvatten het risico op een infectie, bloedingen, aanhoudende winderigheid, fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang), of een oncontroleerbare stoelgang.

Prognose

Anale kloven genezen meestal snel en zonder problemen. Patiënten die ooit te maken hebben gehad met kloven, hebben een verhoogd risico om deze in de toekomst opnieuw te ontwikkelen.

Complicaties

Complicaties die voorkomen bij anale fissuren zijn:

• anale fistels: Abnormale verbindingswegen tussen de anus en de omliggende organen, meestal andere delen van de darm.
• anale stenose: Het anale kanaal is abnormaal vernauwd hetzij als gevolg van spasmen van de anale sluitspier of als gevolg van een inkrimping van het resulterende littekenweefsel.
• bloedstolling
• een anale kloof die niet geneest
• een oncontroleerbare stoelgang
• een oncontroleerbare winderigheid
• een verminderde levenskwaliteit
• moeite met het maken van stoelgang: Veel patiënten durven niet naar het toilet gaan als gevolg van de pijn en het ongemak, maar het is belangrijk om dit niet uit te stellen omdat de symptomen dan verergeren.
• mogelijke herhaling zelfs na de behandeling

Preventie

Preventie van anale kloven richt zich voornamelijk op het voorkomen van obstipatie en het vermijden van factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kloven. Enkele belangrijke preventieve maatregelen zijn:

Voeding en hydratatie
Een vezelrijke voeding helpt de ontlasting zacht te houden en voorkomt obstipatie. Dit omvat het eten van groenten, fruit en volle granen. Voldoende hydratatie door het drinken van voldoende water is ook essentieel.

Voorkom overbelasting
Vermijd langdurig persen tijdens de stoelgang, wat kan leiden tot de ontwikkeling van anale kloven. Reageer direct op de aandrang om stoelgang te maken en stel dit niet uit.

Regelmatige lichaamsbeweging
Voldoende lichaamsbeweging, zoals minimaal 150 minuten per week, helpt de darmfunctie te reguleren en voorkomt obstipatie.

Vermijd irritatie
Vermijd het gebruik van scherp of ruw toiletpapier en pas op bij het reinigen van het anale gebied. Gebruik zachte doekjes of babydoekjes indien nodig.

Vermijd trauma
Wees voorzichtig bij activiteiten die trauma aan het anale gebied kunnen veroorzaken, zoals bepaalde vormen van sport of medische ingrepen. Overleg met een arts als je twijfelt over de veiligheid van dergelijke activiteiten.

Regelmatige controles
Voor mensen met een voorgeschiedenis van anale kloven of andere risicofactoren, kunnen regelmatige medische controles helpen om vroegtijdig problemen te signaleren en te voorkomen.

Omgaan met anale kloven

Anale kloven zijn kleine scheurtjes in het anale slijmvlies, vaak veroorzaakt door harde ontlasting of obstipatie. Deze aandoening kan pijn en ongemak veroorzaken, maar met de juiste maatregelen kunnen patiënten verlichting vinden en complicaties voorkomen.

Voeding en stoelgang verbeteren

Een vezelrijk voedingspatroon, met voldoende waterinname, kan de stoelgang zachter maken en het genezingsproces bevorderen. Voedingsmiddelen zoals volkoren granen, groenten en fruit moeten worden opgenomen in de dagelijkse voeding.

In sommige gevallen kunnen laxeermiddelen worden voorgeschreven om obstipatie te verlichten. Het vermijden van langdurig persen tijdens de stoelgang is cruciaal om verdere schade aan het slijmvlies te voorkomen.

Behandeling en hygiënische zorg

Lokale crèmes, zoals vasodilatoren of verdovende zalven, kunnen worden gebruikt om de pijn te verminderen en de doorbloeding te verbeteren, wat genezing bevordert. Warme zitbaden van 10-15 minuten meerdere keren per dag helpen om de pijn te verlichten en de spieren te ontspannen.

Bij chronische of niet-genezende kloven kan een medische interventie, zoals een botulinetoxine-injectie of een laterale interne sfincterotomie, nodig zijn. Goede hygiëne, zoals het voorzichtig schoonmaken van het gebied met lauwwarm water, voorkomt infecties.

Misvattingen rond anale kloven

Anale kloven zijn een veelvoorkomend probleem, maar er zijn veel misvattingen over de oorzaak, het herstel en de behandelingsopties. Dit heeft vaak te maken met onjuiste informatie die mensen overkomt bij het zoeken naar oplossingen.

Anale kloven ontstaan alleen door constipatie

Een van de grootste misvattingen is dat anale kloven altijd worden veroorzaakt door constipatie. Hoewel constipatie inderdaad een risicofactor is, kunnen anale kloven ook ontstaan door andere factoren, zoals diarree, overmatig wrijven of zelfs door te harde toiletpapier. De kloof zelf ontstaat vaak door een scheur in de huid rond de anus, wat pijn en bloedingen veroorzaakt. Deze scheuren kunnen zelfs optreden zonder dat er sprake is van constipatie, en dit kan vaak leiden tot verkeerde diagnoses.

Anale kloven kunnen niet worden behandeld zonder chirurgie

Veel mensen denken dat chirurgie de enige oplossing is voor anale kloven. Hoewel er gevallen zijn waarbij een chirurgische ingreep nodig is, kunnen de meeste anale kloven met niet-chirurgische methoden behandeld worden. Dit kan onder andere het gebruik van lokale zalven, het verbeteren van het voedingspatroon of zelfs het toepassen van warme zitbaden omvatten. In veel gevallen kunnen deze eenvoudige maatregelen voldoende zijn om het probleem te verlichten en genezing te bevorderen. Bovendien kan het aanpakken van onderliggende oorzaken zoals dieet of stoelgangpatronen een belangrijke rol spelen in het herstel.

Anale kloven genezen altijd vanzelf zonder enige behandeling

Het is een misverstand om te denken dat anale kloven altijd vanzelf genezen, zelfs zonder behandeling. Terwijl sommige oppervlakkige kloven mogelijk vanzelf genezen, kunnen meer ernstige gevallen van anale kloven leiden tot chronische pijn, infectie of terugkerende problemen als ze niet goed worden behandeld. Het is belangrijk om snel professionele hulp in te schakelen en de juiste behandelingsopties te onderzoeken om langdurige complicaties te voorkomen.

Alleen volwassenen krijgen anale kloven

Anale kloven worden vaak geassocieerd met volwassenen, vooral die met constipatieproblemen. Echter, kinderen kunnen ook anale kloven krijgen, vooral als ze last hebben van harde ontlasting of langdurige diarree. Bij kinderen kunnen de klachten gepaard gaan met pijn tijdens het poepen, wat het voor ouders soms moeilijk maakt om de aandoening te herkennen. Het is belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de mogelijkheid van anale kloven bij kinderen, zodat ze tijdig hulp kunnen zoeken.

De pijn bij anale kloven is altijd hevig

Er bestaat een misvatting dat de pijn bij anale kloven altijd intens is. Terwijl de pijn in sommige gevallen hevig kan zijn, vooral bij de eerste scheur, kan deze in andere gevallen mild zijn, afhankelijk van de ernst van de kloof. Sommige mensen ervaren slechts lichte ongemakken, zoals een branderig gevoel of een lichte pijn na de stoelgang. De ernst van de pijn kan variëren, en het is belangrijk om de situatie individueel te beoordelen om de juiste behandelingsopties te kiezen.

Een dieet heeft geen invloed op anale kloven

Veel mensen realiseren zich niet dat een evenwichtig voedingspatroon een belangrijke rol speelt bij het herstel van anale kloven. Voedingsmiddelen die de stoelgang verzachten, zoals vezelrijke voedingsmiddelen, kunnen helpen om harde ontlasting te voorkomen en het risico op nieuwe scheurtjes te verminderen. Het negeren van deze factor kan bijdragen aan terugkerende problemen en vertraagd herstel. Het aanpassen van je voedingspatroon kan dus een cruciaal onderdeel zijn van het genezingsproces.

Anale kloven komen alleen voor bij vrouwen

Anale kloven zijn een aandoening die zowel bij mannen als vrouwen kan voorkomen, hoewel vrouwen vaak vaker melding maken van deze aandoening door hormonale veranderingen, vooral tijdens of na de zwangerschap. Mannen kunnen echter ook anale kloven ontwikkelen door andere factoren zoals constipatie, overgewicht of veroudering. Het idee dat het een vrouwelijke aandoening is, is dus incorrect. Anale kloven kunnen zich bij iedereen voordoen, ongeacht geslacht.

Anale kloven kunnen alleen met medische interventie genezen

Veel mensen denken dat anale kloven altijd een medische behandeling vereisen om te genezen, maar dit is niet altijd het geval. In sommige gevallen kunnen eenvoudige zelfzorgmaatregelen voldoende zijn om de aandoening te verhelpen. Dit omvat het nemen van zitbaden, het gebruik van verzachtende crèmes of het aanpassen van je dieet. Het is echter wel belangrijk om medische hulp te zoeken als de symptomen aanhouden of verergeren. Het vroegtijdig aanpakken van de aandoening kan ernstigere complicaties voorkomen.

De misvattingen over anale kloven kunnen leiden tot verwarde behandelingskeuzes en onterecht uitstel van behandeling. Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de oorzaken, symptomen en behandelingsopties om ervoor te zorgen dat je snel en effectief kunt handelen.

Lees verder

• Anale fistel: Vorming tunnel tussen rectum en huid rond anus
• Anaal abces: Verzameling pus bij anus met pijn en zwelling
• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)
• Anusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomen