Anaal abces: Verzameling pus bij anus met pijn en zwelling

Abcessen kunnen overal op het lichaam ontstaan en worden veroorzaakt door een ophoping van bacteriën die pus produceren. Bij een anaal abces verzamelt de pus zich in de buurt van de anus. Symptomen van een anaal abces kunnen pijn, huidirritatie, constipatie en koorts omvatten, ongeacht of het abces diep of oppervlakkig gelegen is. De behandeling bestaat meestal uit een chirurgische insnijding en het afvoeren van de pus (drainage). Bij de meerderheid van de patiënten is de behandeling van een abces rond het anale gebied succesvol. Sommige patiënten kunnen echter een fistel ontwikkelen als complicatie van het anaal abces. Chirurgie vormt de basis van de behandeling voor anale fistels.

• Oorzaken van anale abcessen
• Risicofactoren van abces rond anus
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Pijn en zwelling
• Oppervlakkig
• Diep
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van anale abcessen
• Prognose van anaal abces
• Complicaties van verzameling van pus: Fistel
• Chirurgie
• Na de ingreep
• Bijwerkingen van operatie
• Preventie van abcesvorming in anale regio

Oorzaken van anale abcessen

Een abces wordt veroorzaakt door een infectie van een van de klieren die slijm produceert om de anus te smeren. Diverse bacteriën van de darmflora kunnen hierbij betrokken zijn.

Risicofactoren van abces rond anus

Aandoeningen

Enkele aandoeningen zijn gekoppeld aan abcessen rond de anus, zoals:

• appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm) (zeer zelden)
• colitis (dikkedarmontsteking)
• constipatie
• diarree
• diverticulitis
• een aids- of hiv-infectie met een laag aantal witte bloedcellen
• een anale kloof, een scheur in de anus die geïnfecteerd raakt
• een eileiderontsteking (salpingitis)
• een inflammatoire darmaandoening zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
• een tumor in de buik of het bekkengebied
• geblokkeerde anale klieren
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Omgevingsfactoren

Verder ontstaat een abces rond het anusgebied ook sneller in de volgende omstandigheden:

• anale geslachtsgemeenschap zonder adequate bescherming
• de ontvangende partner bij anale seks
• de plaatsing van vreemde lichamen in de anus
• een slechte hygiëne bij luierwisselingen bij baby’s en jonge kinderen
• een vezelarm dieet
• een zwangerschap
• hardnekkig persen tijdens de stoelgang en langdurig op het toilet zitten
• obesitas
• patiënten die immunosuppressiva (medicatie die het immuunsysteem onderdrukt) nemen, zoals steroïden (prednison, methylprednisolon) of die chemotherapie ondergaan voor de behandeling van kanker

Symptomen: Pijn en zwelling

Oppervlakkig

Oppervlakkige anale abcessen (perianale abcessen) zijn ernstiger dan diepe abcessen en veroorzaken de volgende mogelijke klachten:

• constipatie of pijn geassocieerd met het maken van stoelgang
• een pijnlijke knobbel/zwelling in de buurt van de anus; deze is rood van kleur en voelt warm aan
• een pusafscheiding
• huidirritatie rond de anus, met een gezwollen huid, rode huid en gevoelige huid
• kloppende, meestal constante pijn in het anale gebied of de billen die verergert bij het zitten of door beweging
• lagere buikpijn
• ongemak en prikkelbaarheid bij baby’s
• plasproblemen en problemen bij het maken van de stoelgang
• vermoeidheid

Diep

Anale abcessen die zich in dieper gelegen weefsels bevinden (perirectale abcessen), komen minder vaak voor en zijn mogelijk minder zichtbaar. Patiënten met diepere anale abcessen ervaren de volgende mogelijke tekenen:

• een algemeen ziek gevoel (malaise)
• koorts: Soms is koorts het enige symptoom van diepe anale abcessen
• nachtelijk zweten
• rillingen

Diagnose en onderzoeken

De arts bekijkt het perianale gebied en voert een digitaal rectaal onderzoek (onderzoek van de onderkant van de endeldarm) uit. Dankzij deze onderzoeken is hij meestal in staat om een anaal abces te diagnosticeren. Bij sommige patiënten zijn aanvullende onderzoeken nodig omdat de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan:

• diverticulitis of een divertikelaandoening
• een inflammatoire darmaandoening
• een seksueel overdraagbare aandoening
• rectumkanker

Een anoscopie (inwendig kijkonderzoek van de anus) onderzoekt de binnenkant van de anus en het onderste gedeelte van het rectum (endeldarm). De arts bestelt soms ook beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, een CT-scan of een MRI-scan. Tot slot bestelt de arts soms een bloedonderzoek en een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van anale abcessen

Een snelle chirurgische drainage (pus afvoeren) is belangrijk, bij voorkeur voordat het abces uitbarst. Oppervlakkige anale abcessen worden door de arts afgevoerd met behulp van een plaatselijke verdoving. Bij grote of diepere anale abcessen krijgt de patiënt volledige anesthesie, waarbij hij volledig slaapt. Na de procedure krijgen de meeste patiënten pijnstillende medicijnen voorgeschreven. Patiënten die geen andere gezondheidsproblemen ervaren, hebben meestal geen antibiotica nodig. De arts schrijft echter soms antibiotica voor bij bepaalde patiëntengroepen, zoals patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) of patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Prognose van anaal abces

Een goed hersteld anaal abces of een genezen fistel keert normaal gesproken niet terug. Wel moet de patiënt rekening houden met een aantal tips om toekomstige abcessen rond de anus te voorkomen. Soms geneest het abces niet volledig, wat aangeeft dat er zich een anale fistel (vorming van een abnormale tunnel tussen rectum en huid rond de anus) heeft gevormd.

Complicaties van verzameling van pus: Fistel

Een aantal patiënten met een anaal abces ontwikkelt een fistel. Dit is een kleine tunnel (soort gangetje) waarbij een abnormale verbinding ontstaat tussen de plaats van het abces en de huid. In sommige gevallen veroorzaakt een anale fistel een aanhoudende pusafvoer. Als de buitenkant van de tunnelopening sluit, krijgt de patiënt mogelijk opnieuw te maken met een anaal abces. Bijna alle anale fistels moeten door de arts behandeld worden via chirurgie.

Chirurgie

Soms voert de arts een fisteloperatie tegelijkertijd uit met een abcesoperatie. Dit gebeurt echter niet zo vaak, want fistels ontwikkelen zich over het algemeen pas vier tot zes weken nadat de arts de pus uit een abces heeft afgevoerd. Soms komt een fistel pas maanden of zelfs jaren later tot stand. De arts kiest daarom vaak voor een aparte operatie om de fistel te verwijderen, hetgeen meestal een kort ziekenhuisverblijf vereist.

Na de ingreep

Na een abces- of fisteloperatie ervaart de patiënt meestal mild ongemak waarvoor hij pijnstillers mag nemen. Patiënten krijgen meestal het advies om het getroffen gebied drie of vier keer per dag in een bad met warm water te laten weken. Ontlastingsverzachters of laxeermiddelen worden aanbevolen om het ongemak van het passeren van stoelgang te verminderen. Sommige patiënten krijgen het advies om een gaaskussen of een minikussentje te dragen om te voorkomen dat de pusafvoer hun kleding bevuilt.

Bijwerkingen van operatie

Complicaties na een operatie kunnen bestaan uit:

• anale kloofjes
• een infectie
• een terugkeer van het abces
• littekens
• problemen geassocieerd met de anesthesie, zoals pijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid of diarree

Preventie van abcesvorming in anale regio

Het gebruik van condooms tijdens de (anale) geslachtsgemeenschap helpt bij het voorkomen van anale abcessen. Verder zijn bij baby’s en peuters frequente luierwisselingen nodig waarbij ook het billengebied goed gereinigd moet worden. Ook moeten diabetici hun bloedsuikerspiegel goed onder controle houden. De arts zet tot slot medicatie in om een abces te voorkomen bij patiënten met inflammatoire darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn.

Lees verder

• Anorectaal abces: Verzameling van pus rond anus en rectum
• Anale fistel: Vorming tunnel tussen rectum en huid rond anus
• Anale kloven: Schade aan slijmvlies, vaak door obstipatie
• Anoscopie: Inwendig kijkonderzoek van de anus met anoscoop
• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren