Bijnieraandoeningen: Oorzaken, symptomen en behandeling
Boven elke nier bevinden zich de bijnieren, die bestaan uit de cortex (buitenste kliergebied) en de medulla (binnenste kliergebied). Steroïde hormonen zoals cortisol (bestrijdt stress), aldosteron (reguleert de bloeddruk) en geslachtshormonen worden geproduceerd door de cortex. De medulla, die deel uitmaakt van het zenuwstelsel van het lichaam, produceert norepinefrine en epinefrine (adrenaline). Dankzij deze hormonen verhoogt de hartslag en weet het lichaam te reageren tijdens stressvolle situaties. Diverse aandoeningen tasten de bijnier of bijnieren aan.
Acute bijniercrisis (Addison-crisis): Tekort aan cortisol
Oorzaken
De
bijnieren produceren het hormoon cortisol. Patiënten met een
acute bijniercrisis, ook bekend als een ‘Addison-crisis’ of ‘acute bijnierinsufficiëntie’, hebben onvoldoende cortisol in het lichaam. De aandoening komt tot stand door onder andere schade aan de hypofyse, een ziekte of operatie aan de bijnieren, een infectie en ernstige
uitdroging.

Vermoeidheid komt voor bij een acute bijniercrisis /
Bron: Concord90, Pixabay Symptomen
Deze aandoening veroorzaakt diverse lichamelijke symptomen zoals
braken,
diarree,
duizeligheid, een
verlies van eetlust,
vermoeidheid,
gewrichtspijn en hoge
koorts. Ook
mentale tekenen komen voor zoals onder andere
verwardheid en
hallucinaties.
Behandeling
De patiënt krijgt in het ziekenhuis
medicatie en andere ondersteunende zorgen toegediend. Zonder behandeling komt een patiënt hieraan te overlijden.
Bijnierkanker: Kanker van bijnieren
Oorzaken
Sporadisch kampen patiënten met
kanker in de bijnieren. Bekende oorzaken voor het ontwikkelen van
bijnierkanker zijn niet gekend, maar deze vorm van kanker komt vaker tot stand bij patiënten met bepaalde aandoeningen, zoals onder andere het
Beckwith-Wiedemann-syndroom (aandoening met abnormale groei),
familiale adenomateuze polyposis (erfelijke ziekten met
darmpoliepen) en het
Lynch-syndroom (aandoening met verhoogd risico op
dikkedarmkanker).
Soorten
Een
bijnierschorscarcinoom (bijniercarcinoom, adrenale cortexkanker), een
feochromocytoom en een
neuroblastoom (kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen) zijn de drie bekendste soorten
bijnierkanker.
Symptomen
De tumor in de bijnier veroorzaakt een overmatige productie van hormonen (meestal cortisol of geslachtshormonen). Bekende symptomen van bijnierkanker zijn onder andere
angst, een
overmatige gezichtsbeharing, een
verhoogde bloeddruk, een vroege puberteit,
spierkrampen,
spierzwakte en veranderingen in het gewicht.
Behandeling
De arts behandelt bijnierkanker via chirurgie, radiotherapie en/of
chemotherapie. De patiënt moet regelmatig terug bij de arts op controle komen om een
herhaling van de kanker tijdig op te kunnen sporen.
Bijnierschorsadenoom: Goedaardige tumor in bijnierschors
Oorzaken
Een bijnierschorsadenoom is een goedaardige tumor van de bijnierschors. Deze is soms tegelijkertijd aanwezig met het syndroom van Cushing of met primaire aldosteronisme. Deze tumoren scheiden mogelijk ook androgenen af en hyperandrogenisme veroorzaken. Oudere
zwaarlijvige patiënten zijn het vaakst getroffen. Mogelijk zijn genetische mutaties (veranderingen) betrokken in de totstandkoming van een
adenoom in de bijnierschors.
Symptomen
Deze gele tumor die zich in de bijnierschors bevindt, is meestal 2-5 cm in diameter groot. Slechts een heel klein percentage van de patiënten met een bijnierschorsadenoom heeft hierdoor het
syndroom van Cushing.

Een regelmatig bloedonderzoek is nodig /
Bron: Frolicsomepl, Pixabay Behandeling
Een chirurgische verwijdering van de tumor is de beste behandelingsoptie voor patiënten die getroffen zijn door het Cushing-syndroom als gevolg van een bijnierschorsadenoom. Na de operatie treedt bijnierinsufficiëntie op. De arts schrijft hiervoor glucocorticoïden voor voor een variabele periode. De patiënt moet na de operatie regelmatig de hormoonspiegels laten beoordelen via een
bloedonderzoek.
Congenitale bijnierhyperplasie: Vroege mannelijke symptomen
Oorzaken
Patiënten met
congenitale bijnierhyperplasie missen een chemische stof die er voor zorgt dat de bijnieren cortisol kunnen vrijgeven. De aandoening leidt tot een verhoging van androgenen (mannelijke hormonen).
Symptomen
Bij jongens verschijnen reeds vroeg mannelijke kenmerken. Zij kampen al snel na de geboorte met onder andere braken, uitdroging, een
lage bloedsuikerspiegel en
hartritmestoornissen. Ook bij meisjes komen mannelijke kenmerken tot uiting zoals mannelijk uitziende geslachtsorganen. Daarnaast ontstaan onder andere volgende mogelijke tekenen: een
verlaagd zoutgehalte (hyponatriëmie) (ook bij jongens), een
afwezige menstruatie of een
abnormale menstruatie (bij meisjes), overmatig veel
beharing in het
gezicht (bij meisjes) (
hirsutisme).
Behandeling
De arts zet medicatie en chirurgie in voor het behandelen van deze aangeboren aandoening.
Cushing-syndroom: Te veel cortisol in lichaam
Oorzaken
Het Cushing-syndroom verschijnt doordat het lichaam chronisch een te hoog cortisolgehalte heeft (hypercortisolisme). Het langdurig gebruik van
corticosteroïden of een te hoge productie van cortisol door het lichaam zelf veroorzaken deze aandoening. Wanneer het lichaam zelf te veel cortisol produceert, is dit mogelijk het gevolg van een (bijnier)tumor.

Patiënten met het Cushing-syndroom krijgen mogelijk sneller blauwe plekken /
Bron: Dezidor, Wikimedia Commons (CC BY-3.0) Symptomen
Een vertraagde groei, een vollemaansgezicht, een
dunne huid, overmatig
acne (
huidaandoening met
ontsteking van
talgklieren),
hoofdpijn,
meer dorst, snel
blauwe plekken krijgen,
diabetes mellitus,
prikkelbaarheid en een
depressie zijn enkele symptomen van deze
endocriene ziekte.
Behandeling
De arts zorgt dat de cortisolwaarden op peil staan en blijven. Hij kijkt voor het soort behandeling naar de oorzaak van het Cushing-syndroom. Het langzaam afbouwen van corticosteroïden is een mogelijke behandelingsoptie wanneer dit de oorzaak is van het syndroom. Een tumor verwijdert de arts (indien mogelijk), en daarnaast zijn hiervoor ook medicijnen en
radiotherapie beschikbaar.
Hyperaldosteronisme: Te hoge productie van aldosteron
Oorzaken
Hyperaldosteronisme is een medische aandoening waarbij de bijnieren te veel aldosteron produceren, wat leidt tot
verlaagde kaliumspiegels in het bloed (hypokaliëmie) en een verhoogde waterstofionenuitscheiding (
alkalose). Bijnierhyperplasie en een bijnieradenoom (syndroom van Conn) zijn de vaakst voorkomende oorzaken van primair hyperaldosteronisme. De oorzaken van secundair hyperaldosteronisme zijn massale
ascites (
vochtophoping in de buik), linkerventrikelfalen en
cor pulmonale (rechtszijdig
hartfalen).
Symptomen
Niet altijd komen symptomen tot uiting, maar sommige patiënten kampen met onder andere een doof gevoel, een
hoge bloeddruk, veel dorst,
veel plassen, spierzwakte,
spiertrekkingen en
tintelingen.

Hyperaldosteronisme behandelt de arts met medicatie /
Bron: Stevepb, Pixabay Behandeling
De arts zet medicatie in waaronder een kaliumsparend diureticum (
plaspil) dat werkt als een aldosteronantagonist (tegen werken).
Hypoaldosteronisme: Te weinig productie van aldosteron
Oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken voor hypoaldosteronisme (een tekort aan aldosteron), waaronder bijnierinsufficiëntie, aangeboren bijnierhyperplasie en het gebruik van sommige medicijnen zoals bepaalde diuretica (plaspillen),
NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en
ACE-remmers (medicijnen voor het verlagen van de
bloeddruk). Patiënten met diabetes mellitus, een
nierziekte, primaire bijnierinsufficiëntie,
loodvergiftiging of een ernstige ziekte ontwikkelen sneller hypoaldosteronisme.
Symptomen
De symptomen van deze aandoening zijn onder meer een tekort aan zout in het bloed (hyponatriëmie), te veel kalium in het bloed (
hyperkaliëmie) en een aandoening waarbij het lichaam te veel zuur produceert (metabole acidose). De symptomen bestaan uit onder andere spierzwakte,
misselijkheid,
hartkloppingen, een onregelmatige hartslag en een abnormale bloeddruk.
Behandeling
Een tekort aan aldosteron behandelt de arts met een mineralocorticoïde (zoals fludrocortison), evenals mogelijk een glucocorticoïd voor het tekort aan cortisol, indien dit ook aanwezig is. Soms moet de arts ook een diureticum voorschrijven. Verder mag de patiënt niet te veel kalium eten via de voeding. Patiënten met hypoaldosteronisme moeten tot slot vaak ACE-remmers en kaliumsparende diuretica vermijden.
Waterhouse-Friderichsen-syndroom: Bijnierfalen door infectie
Oorzaken
Een ernstige bacteriële infectie (meestal veroorzaakt door
meningokokkenbacteriën en soms ook het
cytomegalievirus), veroorzaakt een bloeding in de bijnieren, waardoor symptomen tot stand komen.

Hoofdpijn is één van de tekenen van het Waterhouse-Friderichsen-syndroom /
Bron: Geralt, Pixabay Symptomen
Diverse klachten komen mogelijk tot uiting bij het Waterhouse-Friderichsen-syndroom zoals onder andere hoofdpijn, gewrichtspijn, koorts, duizeligheid, een zeer
snelle hartslag en een
septische shock.
Behandeling
De arts moet deze ernstige aandoening snel behandelen via
antibiotica en glucocorticoïden, omdat patiënten anders komen te overlijden.
Lees verder