Bijnierkanker: Soorten, symptomen en behandeling

Bijnieren bevinden zich boven elke nier. Deze kleine klieren bestaan uit twee afzonderlijk functionerende delen: de cortex (buitenste laag van de klier) en de medulla (binnenste gebied van de klier). De cortex produceert steroïde hormonen zoals cortisol (helpt om met stress om te gaan), aldosteron (helpt bij de regulering van de bloeddruk) en geslachtshormonen. De medulla maakt deel uit van het zenuwstelsel van het lichaam. Norepinefrine en epinefrine (adrenaline) worden geproduceerd in de medulla. Deze hormonen verhogen de hartslag en helpen het lichaam te reageren tijdens stressvolle situaties. Bijnierkanker is een zeldzame vorm van kanker waarbij de bijnieren zijn aangetast. Spierzwakte, acne en buikpijn zijn enkele tekenen van de tumor in de bijnier of bijnierschors. De kanker is te behandelen via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Na de behandeling is een nauwlettende opvolging door de arts nodig om tijdig een mogelijke terugkeer van de kanker op te kunnen sporen.

• Epidemiologie en typen tumoren van de bijnierschors
• Soorten bijnierkanker
• Bijnierschorscarcinoom (bijniercarcinoom, adrenale cortexkanker)
• Feochromocytoom
• Neuroblastoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen door overproductie van hormonen
• Cortisol
• Geslachtshormonen
• Tumor
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Andere behandelingen

Epidemiologie en typen tumoren van de bijnierschors

Typen bijnierschorstumoren omvatten:

• adenomen, of goedaardige tumoren: adrenocorticale adenomen (bijnierschorsadenoom)
• carcinomen, of kwaadaardige tumoren (kanker): adrenocorticaal carcinoom (bijnierschorsarcinoom)

Bijniertumoren komen relatief vaak voor en treffen 3-10 procent van de bevolking. De meeste tumoren zijn goedaardige adrenocorticale adenomen. Carcinomen zijn vrij zeldzaam. Jaarlijks krijgen 1-2 patiënten per miljoen mensen te maken met bijnierkanker.

Soorten bijnierkanker

Bijnierkanker is een aandoening waarbij abnormale cellen tumoren vormen op de bijnieren. Bijnierkanker treedt zowel in de bijnierschors als in de bijniermedulla op. Er zijn drie veel voorkomende soorten bijnierkanker:

Bijnierschorscarcinoom (bijniercarcinoom, adrenale cortexkanker)

Een bijnierschorscarcinoom is het meest voorkomende type bijnierkanker. De kanker vormt zich meestal binnen de buitenste laag van de cortex. Deze tumoren ontdekt de arts meestal als deze groter worden en pijn of een vol gevoel veroorzaken, wat resulteert in gewichtsverlies. Deze tumoren produceren eveneens overtollige hormonen die een gewichtstoename, een overmatige gezichtsbeharing of een vroege puberteit veroorzaken.

Feochromocytoom

Meestal vormen feochromocytomen zich in het centrale deel van de medulla. Dit type bijnierkanker is in de meeste gevallen afkomstig van adrenalineproducerende cellen. Adrenaline helpt bij het reguleren van belangrijke lichaamsfuncties, waaronder de hartslag en de bloeddruk. Bekende symptomen van dit type tumor zijn onder andere een verhoogde bloeddruk, overmatig zweten, hartritmestoornissen en angst.

Neuroblastoom

Een neuroblastoom ontstaat uit zenuwcellen van de medulla. Dit type bijnierkanker treft meestal kinderen jonger dan tien jaar.

Oorzaken en risicofactoren

Artsen weten anno oktober 2020 niet waarom bijniertumoren tot stand komen. Er zijn geen bekende vermijdbare risicofactoren. Patiënten met bepaalde genetische aandoeningen hebben wel een hogere kans op het ontwikkelen van een tumor in de bijnieren:

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: Dit is een zeldzame aandoening die alleen bij kinderen voorkomt. De patiënt heeft groeit hierbij abnormaal.
• Carney-complex: Deze zeer zeldzame erfelijke aandoening is geassocieerd met huidpigmentatie, goedaardige bindweefseltumoren en tumoren van de endocriene klieren.
• Familiale adenomateuze polyposis: Bij dit syndroom ontwikkelt een patiënt veel poliepen in de dikke darm (darmpoliepen). De aandoening verhoogt het risico op bijnierkanker, hoewel de meeste bijniertumoren bij patiënten met deze aandoening goedaardig zijn.
• Li-Fraumeni-syndroom: Bij deze zeldzame aandoening is het risico hoger op het krijgen van veel soorten kanker. Meestal zijn kinderen aangetast.
• Lynch-syndroom: Deze genetische aandoening is meestal geassocieerd met de ontwikkeling van darmkanker en enkele andere vormen van kanker.
• Multiple endocriene neoplasie type 1: Deze ziekte veroorzaakt tumoren van het endocriene systeem, waaronder de bijschildklier, de hypofyse en het pancreas (alvleesklier).
• Neurofibromatose type 1: Dit is een erfelijke aandoening die gepaard gaat met de ontwikkeling van zowel goedaardige als kankerachtige tumoren. Andere kenmerken zijn een hoge bloeddruk, leerproblemen en botproblemen.

Symptomen door overproductie van hormonen

Meestal ervaren patiënten met bijnierkanker symptomen die het gevolg zijn van een overmatige hormoonproductie van cortisol of geslachtshormonen.

Cortisol

Cortisol is een hormoon dat het lichaam helpt met stress om te gaan. Te veel cortisol veroorzaakt de volgende symptomen:

• een abnormale of onverwachte gewichtstoename
• een depressie
• een hoge bloeddruk
• een hoge bloedsuikerspiegel
• een onregelmatige menstruatie
• een vollemaansgezicht
• frequent urineren (pollakisurie)
• gemakkelijk blauwe plekken
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• spierkrampen
• spierzwakte

Geslachtshormonen

Geslachtshormonen omvatten oestrogeen (het vrouwelijke hormoon) en androgeen (mannelijk hormoon). Symptomen van overtollige geslachtshormonen zijn onder andere:

• een onregelmatige menstruatie
• een snel begin van mannelijke kaalheid
• een verandering in het libido
• ongewone acne
• overmatige haargroei op het lichaam
• veranderingen in de geslachtsdelen of borsten

Tumor

Sommige patiënten met bijnierkanker hebben ook symptomen gerelateerd aan de tumorgroei, zoals buikpijn, een vol gevoel in de buik en een vol gevoel na zelfs maar een kleine hoeveelheid gegeten te hebben.

Diagnose en onderzoeken

Een arts heeft een grondige medische geschiedenis nodig en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Diverse onderzoeken zijn nodig om bijnierkanker op te sporen waaronder:

• een adrenale angiografie
• een beeldgeleide biopsie van de bijnier
• een bloedonderzoek om overtollige bijnierhormonen op te sporen
• een echografie
• een CT-scan
• een MRI-scan
• een PET-scan
• een urineonderzoek om overtollige bijnierhormonen op te sporen

Behandeling

Er zijn meerdere behandelingsopties voor bijnierkanker.

Chirurgie

Een chirurgische verwijdering van de bijnier (adrenalectomie) is de primaire behandeling voor bijnierkanker. Tijdens de operatie is de arts in staat om te zien of de tumor is uitgezaaid (gemetastaseerd) naar nabijgelegen lymfeknopen of andere organen en weefsels.

Radiotherapie

Radiotherapie maakt gebruik van hoogenergetische röntgenstralen om kankercellen te vernietigen. Artsen opteren voor radiotherapie in combinatie met andere therapieën omdat adrenale kankercellen moeilijk te doden zijn met alleen maar radiotherapie. Radiotherapie helpt ook het risico op een terugkeer van de kanker te voorkomen.

Chemotherapie

Chemotherapie gebruikt specifieke medicijnen om kankercellen te vernietigen. Bijnierkanker is moeilijk te behandelen met chemotherapie alleen, maar artsen zetten chemotherapie in in combinatie met andere behandelingsstrategieën. Mitotane is een veelgebruikt chemotherapiemedicijn voor de behandeling van bijnierkanker. Dit medicijn blokkeert de hormoonproductie van de bijnier en vernietigt tegelijkertijd de kanker en gezonde bijnieren. De arts moet de hormoonspiegels van een patiënt nauwlettend in de gaten houden terwijl de patiënt dit medicijn gebruiken.

Andere behandelingen

Andere medicijnen helpen soms bij het blokkeren van de hormonale effecten van de tumor. Deze medicijnen verminderen de effecten van aldosteron, cortisol en oestrogeen.

Lees verder

• Feochromocytoom: Tumor in bijnieren met afgifte van hormonen
• Neuroblastoom: Kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen
• Bijnierschorscarcinoom: Verhoogde afscheiding van hormonen
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Bijnieraandoeningen: Oorzaken, symptomen en behandeling