Bijnierkanker: Soorten, symptomen en behandeling

De bijnieren bevinden zich boven elke nier. Deze kleine klieren bestaan uit twee afzonderlijk functionerende delen: de cortex (buitenste laag van de klier) en de medulla (binnenste gebied van de klier). De cortex produceert steroïde hormonen zoals cortisol (helpt om met stress om te gaan), aldosteron (helpt bij de regulering van de bloeddruk) en geslachtshormonen. De medulla maakt deel uit van het zenuwstelsel van het lichaam. Norepinefrine en epinefrine (adrenaline) worden geproduceerd in de medulla. Deze hormonen verhogen de hartslag en helpen het lichaam te reageren tijdens stressvolle situaties. Bijnierkanker is een zeldzame vorm van kanker waarbij de bijnieren zijn aangetast. Spierzwakte, acne en buikpijn zijn enkele tekenen van de tumor in de bijnier of bijnierschors. De kanker is te behandelen via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Na de behandeling is een nauwlettende opvolging door de arts nodig om tijdig een mogelijke terugkeer van de kanker op te kunnen sporen.

• Epidemiologie en typen tumoren van de bijnierschors
• Soorten bijnierkanker
• Bijnierschorscarcinoom (bijniercarcinoom, adrenale cortexkanker)
• Feochromocytoom
• Neuroblastoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen door overproductie van hormonen
• Cortisol
• Geslachtshormonen
• Tumor
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie en typen tumoren van de bijnierschors

Typen bijnierschorstumoren omvatten:

• adenomen, of goedaardige tumoren: adrenocorticale adenomen (bijnierschorsadenoom)
• carcinomen, of kwaadaardige tumoren (kanker): adrenocorticaal carcinoom (bijnierschorsarcinoom)

Bijniertumoren komen relatief vaak voor en treffen 3-10 procent van de bevolking. De meeste tumoren zijn goedaardige adrenocorticale adenomen. Carcinomen zijn vrij zeldzaam. Jaarlijks krijgen 1-2 patiënten per miljoen mensen te maken met bijnierkanker.

Soorten bijnierkanker

Bijnierkanker is een aandoening waarbij abnormale cellen tumoren vormen op de bijnieren. Bijnierkanker treedt zowel in de bijnierschors als in de bijniermedulla op. Er zijn drie veel voorkomende soorten bijnierkanker:

Bijnierschorscarcinoom (bijniercarcinoom, adrenale cortexkanker)

Een bijnierschorscarcinoom is het meest voorkomende type bijnierkanker. De kanker vormt zich meestal binnen de buitenste laag van de cortex. Deze tumoren ontdekt de arts meestal als deze groter worden en pijn of een vol gevoel veroorzaken, wat resulteert in gewichtsverlies. Deze tumoren produceren eveneens overtollige hormonen die een gewichtstoename, een overmatige gezichtsbeharing of een vroege puberteit veroorzaken.

Feochromocytoom

Meestal vormen feochromocytomen zich in het centrale deel van de medulla. Dit type bijnierkanker is in de meeste gevallen afkomstig van adrenalineproducerende cellen. Adrenaline helpt bij het reguleren van belangrijke lichaamsfuncties, waaronder de hartslag en de bloeddruk. Bekende symptomen van dit type tumor zijn onder andere een verhoogde bloeddruk, overmatig zweten, hartritmestoornissen en angst.

Neuroblastoom

Een neuroblastoom ontstaat uit zenuwcellen van de medulla. Dit type bijnierkanker treft meestal kinderen jonger dan tien jaar.

Oorzaken en risicofactoren

Artsen weten anno september 2024 niet precies waarom bijniertumoren ontstaan. Er zijn geen bekende vermijdbare risicofactoren. Patiënten met bepaalde genetische aandoeningen hebben echter een hogere kans op het ontwikkelen van een tumor in de bijnieren:

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: Dit is een zeldzame aandoening die alleen bij kinderen voorkomt. De patiënt groeit hierbij abnormaal.
• Carney-complex: Deze zeer zeldzame erfelijke aandoening is geassocieerd met huidpigmentatie, goedaardige bindweefseltumoren en tumoren van de endocriene klieren.
• Familiale adenomateuze polyposis: Bij dit syndroom ontwikkelt een patiënt veel poliepen in de dikke darm (darmpoliepen). De aandoening verhoogt het risico op bijnierkanker, hoewel de meeste bijniertumoren bij patiënten met deze aandoening goedaardig zijn.
• Li-Fraumeni-syndroom: Bij deze zeldzame aandoening is het risico hoger op het krijgen van veel soorten kanker. Meestal zijn kinderen aangetast.
• Lynch-syndroom: Deze genetische aandoening is meestal geassocieerd met de ontwikkeling van darmkanker en enkele andere vormen van kanker.
• Multiple endocriene neoplasie type 1: Deze ziekte veroorzaakt tumoren van het endocriene systeem, waaronder de bijschildklier, de hypofyse en het pancreas (alvleesklier).
• Neurofibromatose type 1: Dit is een erfelijke aandoening die gepaard gaat met de ontwikkeling van zowel goedaardige als kankerachtige tumoren. Andere kenmerken zijn een hoge bloeddruk, leerproblemen en botproblemen.

Symptomen door overproductie van hormonen

Meestal ervaren patiënten met bijnierkanker symptomen die het gevolg zijn van een overmatige hormoonproductie van cortisol of geslachtshormonen.

Cortisol

Cortisol is een hormoon dat het lichaam helpt met stress om te gaan. Te veel cortisol veroorzaakt de volgende symptomen:

• een abnormale of onverwachte gewichtstoename
• een depressie
• een hoge bloeddruk
• een hoge bloedsuikerspiegel
• een onregelmatige menstruatie
• een vollemaansgezicht
• frequent urineren (pollakisurie)
• gemakkelijk blauwe plekken
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• spierkrampen
• spierzwakte

Geslachtshormonen

Geslachtshormonen omvatten oestrogeen (het vrouwelijke hormoon) en androgeen (mannelijk hormoon). Symptomen van overtollige geslachtshormonen zijn onder andere:

• een onregelmatige menstruatie
• een snel begin van mannelijke kaalheid
• een verandering in het libido
• ongewone acne
• overmatige haargroei op het lichaam
• veranderingen in de geslachtsdelen of borsten

Tumor

Sommige patiënten met bijnierkanker hebben ook symptomen gerelateerd aan de tumorgroei, zoals buikpijn, een vol gevoel in de buik en een vol gevoel na zelfs maar een kleine hoeveelheid gegeten te hebben.

Diagnose en onderzoeken

Een arts heeft een grondige medische geschiedenis nodig en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Diverse onderzoeken zijn nodig om bijnierkanker op te sporen, waaronder:

• een adrenale angiografie
• een beeldgeleide biopsie van de bijnier
• een bloedonderzoek
• echografie van de buik
• CT-scan van de buik
• een MRI-scan van de buik
• PET-scan
• een urinetest

Na de diagnose kan de arts de tumor classificeren volgens het stadium. Stadiëring is belangrijk voor het bepalen van de behandelingsopties en de prognose.

Behandeling

De behandelingsopties voor bijnierkanker hangen af van het stadium en het type kanker. Behandelingen kunnen omvatten:

• Chirurgie: Dit omvat de verwijdering van de tumor en een deel van het omliggende weefsel. In sommige gevallen kan een volledige verwijdering van de bijnier nodig zijn.
• Radiotherapie: Dit gebruikt straling om kankercellen te doden of te verkleinen.
• Chemotherapie: Dit omvat het gebruik van medicijnen om kankercellen te doden of te stoppen met groeien.
• Hormonale therapie: Dit is gericht op het reguleren of verminderen van de hormoonproductie door de tumor.
• Targeted therapy: Deze behandeling richt zich op specifieke moleculen in de kankercellen om hun groei te blokkeren.
• Immunotherapie: Dit versterkt het immuunsysteem van het lichaam om kankercellen te bestrijden.

Prognose

De prognose voor bijnierkanker varieert afhankelijk van verschillende factoren zoals het type kanker, het stadium van de ziekte en de algehele gezondheid van de patiënt. Over het algemeen hangt de kans op herstel af van de mogelijkheid om de tumor volledig te verwijderen en of de kanker zich heeft verspreid naar andere delen van het lichaam. Regelmatige opvolging en monitoring zijn cruciaal voor een succesvolle behandeling en om mogelijke terugkeer van de ziekte op te sporen.

Complicaties

Bijniertumoren kunnen leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• verspreiding van kanker naar andere organen
• complicaties door de behandeling zoals infecties of bloedarmoede
• hormonale disbalans door de tumor of de behandeling
• probleem met de regulering van de bloeddruk of bloedsuikerspiegel
• psychologische impact zoals angst of depressie

Preventie

Er zijn momenteel geen specifieke preventieve maatregelen voor bijnierkanker. Het is belangrijk om risicofactoren te beheersen, zoals het opvolgen van genetische aandoeningen en het vermijden van bekende risicofactoren, zoals overmatige blootstelling aan hormonen. Regelmatige medische controles en een gezonde levensstijl kunnen bijdragen aan een vroegtijdige opsporing en een betere algehele gezondheid.

Lees verder

• Feochromocytoom: Tumor in bijnieren met afgifte van hormonen
• Neuroblastoom: Kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen
• Bijnierschorscarcinoom: Verhoogde afscheiding van hormonen
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Bijnieraandoeningen: Oorzaken, symptomen en behandeling