Neuroblastoom: Kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen

Een neuroblastoom is een zeldzame vorm van kanker die uitgaat van onrijpe zenuwcellen in verschillende lichaamsgebieden. Meestal treft de ziekte baby’s en jonge kinderen. Een neuroblastoom komt het vaakst voor in één van de bijnieren die boven de nieren liggen, of in het zenuwweefsel die langs het ruggenmerg in de nek, de borst, de buik of het bekken loopt. Door de verschillende mogelijke tumorlocaties, zijn de symptomen zeer uiteenlopend. De tumor verspreidt zich soms naar andere organen zoals het beenmerg, het bot, de lymfklieren, de lever en de huid. Sommige vormen van een neuroblastoom verdwijnen spontaan. Voor andere vormen van dit type kanker zijn diverse behandelingsmethoden beschikbaar. De vooruitzichten zijn variabel.

• Epidemiologie tumor: Vooral bij jonge kinderen
• Oorzaken kanker die uitgaat van zenuwcellen
• Symptomen neuroblastoom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Epidemiologie tumor: Vooral bij jonge kinderen

Kinderen onder de leeftijd van vijf jaar zijn het vaakst getroffen. Ouderen kinderen (boven de tien jaar) zijn zelden aangetast door een neuroblastoom. Een neuroblastoom is veruit de meest voorkomende kanker bij kinderen (jonger dan één jaar oud). De gemiddelde leeftijd van de diagnose bedraagt één tot twee jaar. De kanker is goed voor ongeveer 6% van alle vormen van kanker bij kinderen. De incidentie van een neuroblastoom is volgens Emedicine het hoogst in rijke landen in Europa en Noord-Amerika en de incidentie is lager in een armere landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Kinderen met een blanke huidskleur zijn vaker getroffen dan kinderen met een donkere huidskleur. Verder zijn jongens iets vaker dan meisjes getroffen door een neuroblastoom.

Oorzaken kanker die uitgaat van zenuwcellen

Kanker start met een genetische mutatie waardoor normale, gezonde cellen ongecontroleerd blijven groeien en zich beginnen vermenigvuldigen. De opeenhoping van abnormale cellen vormt een massa (tumor). Een neuroblastoom begint in neuroblasten. Dit zijn onrijpe zenuwcellen die een foetus in de baarmoeder aanmaakt als onderdeel van het ontwikkelingsproces. De meeste neuroblasten rijpen door de geboorte en zijn dan omgezet in zenuwcellen, vezels en cellen die deel uitmaken van de meestal bijnieren, maar in andere gevallen ontstaat een tumor. Het is niet duidelijk wat de oorzaak van de aanvankelijke genetische mutatie die leidt tot neuroblastoom. De oorzaak van een neuroblastoom is onbekend. Zeer sporadisch komt een neuroblastoom familiaal voor. Maar in de meeste gevallen is de exacte oorzaak nooit geïdentificeerd. Dit soort kanker komt wel vaker voor bij patiënten met het congenitaal centraal hypoventilatiesyndroom (CCHS).

Symptomen neuroblastoom

De symptomen van een neuroblastoom variëren, en zijn afhankelijk van de locatie van de tumor en de eventuele aanwezigheid van uitzaaiingen (metastasen). In een beginstadium is het voor de arts moeilijk om dit type kanker te identificeren vanwege de vage klachten. Volgende symptomen treden op bij een neuroblastoom:

• blauwachtige knobbels in de huid en blauwe plekken, met name rond de ogen
• botpijn
• brokken weefsel onder de huid (niet altijd gevoel bij aanraking)
• een bleke huid (pallor)
• een brok in de nek
• een gezwollen en pijnlijke buik
• een piepende ademhaling (stridor) wanneer de tumor zich in de borstkas bevindt
• een schokkerig oog en spierbewegingen (zeldzaam)
• verlies van eetlust
• een verlies van energie
• gewichtsverlies
• koorts
• kortademigheid (dyspnoe)
• moeite met plassen
• moeite met slikken (dysfagie)
• oogproblemen zoals hangende oogleden (ptosis), een ongelijke pupilgrootte (anisocorie), uitpuilende ogen (proptosis) en donkere kringen rond de ogen
• pijn op de borst (bij een tumor in de borstkas)
• prikkelbaarheid
• rugpijn
• veranderingen in de buik zoals diarree of constipatie
• vermoeidheid / kankervermoeidheid
• zwakte in de benen en mank lopen, met gevoelloosheid in het onderlichaam
• zweten

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een aantal onderzoeken uit om te testen of het kind lijdt aan een neuroblastoom:

• Een beenmergbiopsie identificeert de eventuele aanwezigheid van kankercellen in het beenmerg.
• Een biopsie onthult het type kanker door het verwijderen van een monster van cellen van het tumorweefsel. Dit gaat voor microscopisch onderzoek naar het laboratorium. De procedure gebeurt onder algehele narcose met behulp van een speciale naald.
• Een CT-scan
• Een echografie
• Een mlBG-scan
• Een MRI-scan
• Een urineonderzoek zoekt naar bepaalde stoffen die neuroblastoomcellen aanmaken

Door deze onderzoeken kent de arts het stadium en type van de kanker wat nuttig is voor het behandelplan. Vaak is de kanker echter reeds verspreid wanneer de arts de diagnose stelt.

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van een neuroblastoom bootsen de symptomen van een Wilmstumor (vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn) en een rhabdomyosarcoom (kanker in spierweefsel bij kinderen) na.

Behandeling

De arts voert een operatie uit om de kanker te verwijderen. Hierdoor is de tumor soms volledig verdwenen. Daarnaast is chemotherapie vereist, waarbij de arts medicatie inzet om kankercellen te doden. Dit is mogelijk een behandeling die zonder andere behandelingsvorm plaatsvindt, maar vaak gebeurt deze vlak voor een operatie. Radiotherapie is soms nodig om via straling kankercellen te doden, wat de arts voorschrijft na een operatie om de resterende kankercellen te vernietigen in het getroffen gebied. Af en toe zijn hoge dosis chemotherapie nodig, gevolgd door een stamceltransplantatie. De arts verzamelt hierbij stamcellen van het kind, vriest deze in, bewaart dit en geeft dan intensieve chemotherapie. Daarna krijgt de patiënt de stamcellen terug. In andere gevallen is immunotherapie vereist. Deze geneesmiddelen stimuleren het immuunsysteem om neuroblastoomcellen te doden. In een beginstadium van de kanker of bij erg jonge baby’s jonger dan 18 maanden, gebeurt niet altijd een behandeling wanneer deze geen symptomen hebben. Soms verdwijnt de kanker namelijk spontaan.

Prognose

De vooruitzichten voor een neuroblastoom zijn erg verschillend. Jongere kinderen bij wie nog geen metastasen (uitzaaiingen) zijn opgetreden, hebben een veel betere prognose dan andere kinderen, al is elke patiënt uniek. Een neuroblastoom komt wel regelmatig terug ondanks een intensieve behandeling. Een verdere behandeling is dan nodig.

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Blastoom: Type kanker in voorlopercellen, vaak bij kinderen
• Kanker bij kinderen: Soorten, symptomen, behandeling en tips