Kanker bij kinderen: Soorten, symptomen, behandeling en tips

Kanker kan iedereen treffen, ongeacht leeftijd. Ook kinderen van 0 tot 14 jaar kunnen aan kanker lijden, hoewel de oorzaak vaak onbekend blijft. Bij kinderen komen vaak vormen van kanker voor zoals leukemie, hersentumoren en lymfomen, maar andere varianten zijn ook mogelijk. De symptomen van kanker bij kinderen kunnen variëren afhankelijk van het type tumor en de locatie. Veelvoorkomende tekenen zijn gewichtsverlies en bleekheid. Een kinderoncoloog en een gespecialiseerd team behandelen het kind met (een combinatie van) diverse behandelmethoden. Zowel het kind zelf als het gezin en andere familieleden hebben uitgebreide ondersteuning nodig om met dit proces om te gaan.

• Epidemiologie
• Vaak voorkomende kankervormen
• Oorzaken van kanker bij kinderen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Leerproblemen
• Andere tekenen
• Behandeling van kinderkanker
• Multidisciplinair team
• Anders dan volwassenen
• Soorten therapieën
• Innovaties in behandelmethoden
• Levenslange zorg en nazorg
• Ondersteuning voor familieleden
• Impact van kankerbehandelingen op langetermijngezondheid
• Tips voor ouders van een kind met kanker
• Complicaties

Epidemiologie

Wereldwijd worden er jaarlijks meer dan 175.000 nieuwe gevallen van kanker bij kinderen geregistreerd, met een sterftecijfer van ongeveer 96.000 per jaar. In ontwikkelde landen ligt de sterfte aan kinderkanker rond de 20% van de gevallen. In de armste landen bedraagt de mortaliteit ongeveer 80-90%. In veel ontwikkelde landen is er een lichte stijging in de incidentie van kinderkanker te zien (anno augustus 2024).

Vaak voorkomende kankervormen

Bij volwassenen komen kankers zoals longkanker, borstkanker en dikkedarmkanker relatief vaak voor, maar deze komen zelden voor bij kinderen. De meest voorkomende vormen van kanker bij kinderen zijn:

• Ewing-sarcoom (een type botkanker dat vaak de armen of benen aantast)
• Hepatoblastoom en hepatocellulair carcinoom (vormen van leverkanker)
• Hersentumoren
• Neuroblastoom (een tumor van onrijpe zenuwcellen, vaak startend in de bijnieren, die bovenop de nieren liggen en deel uitmaken van het endocriene systeem)
• Lymfomen (kanker van het lymfesysteem), zoals non-Hodgkin-lymfoom en Hodgkin-lymfoom
• Osteosarcoom (botkanker)
• Pleuropulmonaal blastoom (long- of pleuraholte)
• Retinoblastoom (oogkanker die het netvlies aantast)
• Rhabdomyosarcoom (kanker van de dwarsgestreepte spieren, de spieren die we kunnen controleren; andere zeldzame weke delen sarcomen kunnen ook voorkomen)
• Sarcomen (kanker van het bindweefsel)
• Spinale tumoren (tumoren van het ruggenmerg)
• Wilmstumor (vorm van nierkanker bij kinderen, vaak gepaard met buikpijn)
• Kiemceltumoren: zeldzame tumoren die ontstaan in de testikels bij jongens of de eierstokken bij meisjes, en soms in andere lichaamsdelen zoals de hersenen
• Leukemie

Oorzaken van kanker bij kinderen

De oorzaken van de meeste vormen van kanker bij kinderen zijn nog niet volledig bekend (anno augustus 2024). Het merendeel van de kankergevallen bij kinderen lijkt te ontstaan door genetische mutaties die leiden tot ongecontroleerde celgroei en de vorming van kwaadaardige tumoren. Bij sommige vormen van kanker kunnen erfelijke factoren en genetische syndromen een rol spelen, maar veel van deze mutaties ontstaan spontaan zonder duidelijke oorzaak.

Risicofactoren

Bepaalde genetische predisposities kunnen het risico op kanker bij kinderen verhogen. Een familiegeschiedenis van kanker kan eveneens een risicofactor zijn. Sommige kinderen worden geboren met genetische syndromen die hun risico op specifieke vormen van kanker verhogen. Blootstelling aan straling, luchtvervuiling en prenatale blootstelling aan rook zijn ook in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker bij kinderen. Daarnaast kan een langere levensverwachting bij kinderen leiden tot een verhoogd risico op het ontwikkelen van kanker met lange latentieperioden op latere leeftijd.

Symptomen

Leerproblemen

Kinderen met kanker kunnen cognitieve stoornissen of leerproblemen ontwikkelen. Deze problemen kunnen voortkomen uit hersenletsel door de kanker zelf, zoals een hersentumor of metastasen in de hersenen (hersenmetastasen). Behandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie kunnen ook leiden tot leerstoornissen. Chemotherapie en radiotherapie kunnen de witte stof in de hersenen beschadigen en hersenactiviteit verstoren, wat resulteert in ‘post-chemotherapie cognitieve stoornissen’ of ‘chemohersenen’. Deze term wordt vaak gebruikt door overlevenden van kanker om denk- en geheugenproblemen te beschrijven die na de behandeling optreden. Dit kan resulteren in lagere testscores, geheugenverlies, concentratieproblemen en gedragsstoornissen bij kinderen die terugkeren naar school. Soms is speciaal onderwijs nodig om hen te ondersteunen in hun leerproces.

Andere tekenen

Naarmate kankercellen zich verspreiden, verbruiken ze steeds meer voedingsstoffen van het lichaam, wat leidt tot verzwakking van organen en botten en een verminderd immuunsysteem. Dit kan bij kinderen extra complex zijn omdat hun immuunsysteem nog in ontwikkeling is.

Veel voorkomende symptomen van kanker bij kinderen omvatten:

• Slechte groei
• Frequent hoofdpijn, vaak gepaard met braken
• Gemakkelijk blauwe plekken
• Onverklaarbaar energieverlies
• Onverklaarbare bleekheid
• Onverklaarbare koorts of aanhoudende ziekte
• Plotseling of onverklaarbaar gewichtsverlies
• Voortdurende pijn in een bepaald lichaamsdeel (kankerpijn)
• Wazig zien

Behandeling van kinderkanker

Multidisciplinair team

De behandeling van kinderkanker wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team, bestaande uit kinderoncologen (artsen gespecialiseerd in kinderkanker), eerstelijnsartsen, pediatrische chirurgen, radiotherapie-oncologen, pediatrische medische oncologen/hematologen, revalidatiespecialisten, pediatrische verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en andere specialisten. Deze aanpak zorgt ervoor dat het kind een op maat gemaakte behandeling ontvangt, samen met uitgebreide ondersteunende zorg en revalidatietherapieën, met als doel de beste kans op overleving en de hoogste kwaliteit van leven te bieden.

Anders dan volwassenen

De behandeling van kanker bij kinderen verschilt op sommige punten van die bij volwassenen. Kinderoncologie richt zich specifiek op de unieke behoeften van kinderen met kanker. Kinderen ondergaan vaak intensievere behandelingen omdat kanker bij hen vaak agressiever is. Bovendien hebben de behandelingen andere effecten op groeiende lichamen en reageren kinderen anders op geneesmiddelen dan volwassenen.

Soorten therapieën

Het type behandeling dat een kind met kanker ontvangt, hangt af van het type kanker en het stadium van de ziekte. Beschikbare behandelingen omvatten chemotherapie, radiotherapie, chirurgie, immunotherapie en/of een stamceltransplantatie. De keuze voor een specifieke behandeling wordt bepaald door het type en de omvang van de kanker, evenals de algehele gezondheid van het kind.

Innovaties in behandelmethoden

Nieuwe behandelingsmethoden voor kinderkanker omvatten gerichte therapieën die specifiek gericht zijn op de moleculaire afwijkingen van kankercellen, waardoor de behandeling effectiever en minder schadelijk voor gezonde cellen kan zijn. Onderzoekers ontwikkelen ook nieuwe combinatietherapieën die de effectiviteit van bestaande behandelingen verhogen en de kans op resistentie verminderen.

In de radiotherapie zijn er innovaties zoals protontherapie, die meer precisie biedt dan traditionele radiotherapie, met een lager risico op bijwerkingen voor omliggende gezonde weefsels. Deze vooruitgang maakt het mogelijk om hogere doses gericht op tumoren te geven, met minder schade aan gezonde organen.

Levenslange zorg en nazorg

Kinderen die kanker overleven, hebben vaak levenslange medische nazorg nodig om langetermijncomplicaties te monitoren en te behandelen. Naast reguliere medische controles, zoals screenings voor secundaire kankers en hartproblemen, wordt er steeds meer nadruk gelegd op het ontwikkelen van survivorship care-plannen. Deze plannen helpen bij het identificeren van potentiële risico's op basis van de behandelingen die het kind heeft ondergaan en bieden richtlijnen voor preventieve zorg en vroegtijdige opsporing van gezondheidsproblemen.

Verder wordt er gewerkt aan het verbeteren van de psychosociale ondersteuning voor overlevenden van kinderkanker, met programma's die gericht zijn op het verbeteren van de mentale gezondheid en het welzijn van volwassenen die kanker hebben overleefd tijdens hun kindertijd.

Ondersteuning voor familieleden

Er is een groeiende erkenning van het belang van ondersteuning voor familieleden van kinderen met kanker. Steeds meer ziekenhuizen en zorginstellingen bieden programma's aan voor ouders en broers en zussen van zieke kinderen, inclusief psychotherapie, steungroepen en praktische hulp. Dit helpt gezinnen niet alleen om emotioneel en psychologisch ondersteund te worden, maar ook om praktische uitdagingen te overwinnen die voortkomen uit het zorgen voor een kind met kanker.

Impact van kankerbehandelingen op langetermijngezondheid

Langetermijnonderzoek naar de impact van kankerbehandelingen bij kinderen benadrukt de noodzaak om aandacht te besteden aan de langetermijneffecten van behandelingen. Kinderen die kanker hebben overleefd, kunnen te maken krijgen met gezondheidsproblemen zoals metabole syndromen, endocriene disfuncties en een verhoogd risico op secundaire maligniteiten. Er wordt veel onderzoek gedaan naar manieren om deze risico's te verminderen door het aanpassen van behandelprotocollen en door het implementeren van preventieve maatregelen.

Tips voor ouders van een kind met kanker

Als bij een kind kanker wordt vastgesteld, staan ouders voor de uitdaging om zowel hun kind te steunen als sterk te blijven. Het omgaan met kanker van een kind is een emotioneel zware taak die het hele gezin beïnvloedt. Professionele ondersteuning en een goede omkadering zijn cruciaal, zowel tijdens de behandeling als daarna. Kinderen hebben vaak unieke behoeften tijdens en na hun behandeling, en de begeleiding van ervaren zorgverleners kan helpen bij het navigeren door dit moeilijke proces.

Complicaties

Kinderen die kanker overleven, kunnen als volwassenen te maken krijgen met lichamelijke, psychische en sociale problemen. Voortijdige hartaandoeningen vormen een belangrijke langdurige complicatie voor overlevenden van kinderkanker. Volwassenen die kanker als kind hebben overleefd, hebben een veel hoger risico op hartaandoeningen dan de algemene bevolking. Meer dan de helft van de kinderen die kankerbehandelingen hebben ondergaan, ontwikkelen een hartafwijking, hoewel deze vaak asymptomatisch of te mild is om als klinische hartziekte gediagnosticeerd te worden.

Lees verder

• Leerstoornissen: Oorzaken en soorten leerproblemen
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Behandeling kanker: Behandelplan bij kwaadaardige tumor
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Retinoblastoom: Netvlieskanker (vorm van oogkanker)