Kanker bij kinderen: Soorten, symptomen, behandeling en tips

Kanker treft mogelijk iedereen van jong tot oud. Ook kinderen (0-14 jaar) lijden mogelijk aan deze ziekte met onbekende oorzaak. Vaak lijden ze aan leukemie, een hersentumor of een lymfoom, al treden mogelijk andere varianten op. Verder veroorzaakt de kanker zelf ook andere mogelijke teken die afhangen van het soort tumor en de locatie, zoals gewichtsverlies en bleekheid. Een kinderoncoloog behandelt met een heel team het kind met (een combinatie van) diverse mogelijke behandelingen. Zowel het kind, het hele gezin en familieleden van het kind hebben een goede ondersteuning nodig om om te gaan met dit proces.

• Epidemiologie
• Vaak voorkomende kankervormen
• Oorzaken van kanker bij kinderen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Leerproblemen
• Andere tekenen
• Behandeling van kinderkanker
• Multidisciplinair team
• Anders dan volwassenen
• Soort therapie
• Tips voor ouders van kind met kanker
• Complicaties

Epidemiologie

Wereldwijd heeft kanker bij kinderen een incidentie van meer dan 175.000 per jaar en een sterftecijfer van ongeveer 96.000 per jaar. In ontwikkelde landen heeft kinderkanker een sterfte van ongeveer 20% van de gevallen. De mortaliteit in de armste landen van de wereld bedraagt ongeveer 80-90%. In veel ontwikkelde landen neemt de incidentie langzaam toe (oktober 2020).

Vaak voorkomende kankervormen

Vaak voorkomende kankers bij volwassenen zoals longkanker, borstkanker, dikkedarmkanker en anderen komen zelden voor bij kinderen (of adolescenten).

De meest voorkomende vormen van kanker bij kinderen zijn:

• een Ewing sarcoom (vorm van botkanker die meestal een arm of been treft)
• een hepatoblastoom en hepatocellulair carcinoom (vormen van leverkanker)
• een hersentumor
• een neuroblastoom (een tumor van onrijpe zenuwcellen): De tumor begint vaak in de bijnieren, die zich bovenop de nieren bevinden en deel uitmaken van het endocriene (hormonale) lichaamssysteem.
• een lymfoom (kanker die start in het lymfesysteem) zoals een non-Hodgkin-lymfoom en een Hodgkin-lymfoom
• een osteosarcoom (botkanker)
• een pleuropulmonaal blastoom (long- of pleuraholte)
• een retinoblastoom (vorm van oogkanker die het netvlies treft)
• een rhabdomyosarcoom: Een type tumor dat begint in de dwarsgestreepte spieren. Dit zijn spieren die mensen kunnen controleren. Andere, zeldzame weke delen sarcomen (kanker in zachte weefsels van het lichaam) komen ook voor.
• een sarcoom (kanker in bindweefsel)
• een spinale tumor (ruggenmergtumor)
• een Wilmstumor (vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn)
• kiemceltumoren: Kiemceltumoren zijn zeldzame tumoren die beginnen in de testikels bij jongens of de eierstokken bij meisjes. Zeer sporadisch starten deze tumoren in andere lichaamsdelen, zoals de hersenen.
• leukemie

Oorzaken van kanker bij kinderen

De oorzaken van de meeste vormen van kanker bij kinderen is niet bekend anno oktober 2020. Vermoedelijk ontstaan de meeste vormen van kanker bij kinderen net zoals bij volwassenen als gevolg van mutaties (wijzigingen) in genen die leiden tot een ongecontroleerde celgroei en uiteindelijk de vorming van een kwaadaardige tumor.

Risicofactoren

Bepaalde genen van de ouders verhogen het risico op bepaalde soorten kanker bij kinderen. Ook een familiegeschiedenis van kanker is een risicofactor voor kanker bij kinderen. Voorts komen soms kinderen ter wereld met een syndroom waardoor ze een verhoogd risico lopen op bepaalde vormen van kanker. De blootstelling aan straling, te veel blootstelling aan luchtvervuiling of milieurampen en de prenatale blootstelling aan rook zijn ook in verband gebracht met het ontwikkelen van sommige vormen van kanker bij kinderen. Tot slot is de levensverwachting van kinderen beter dan voor volwassenen. Een langere levensverwachting bij kinderen zorgt ook voor een langere tijd om kankerprocessen met lange latentieperioden tot uiting te laten komen, waardoor het risico op het ontwikkelen van sommige soorten kanker op latere leeftijd ook toeneemt.

Symptomen

Leerproblemen

Kinderen met kanker lopen het risico op verschillende cognitieve stoornissen of leerproblemen. Deze problemen houden mogelijk verband met hersenletsel als gevolg van de kanker zelf, zoals een hersentumor of uitgezaaide kanker (metastasen) in de hersenen (hersenmetastasen), en ook bijwerkingen van kankerbehandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie leiden mogelijk tot deze leerstoornissen. Chemotherapie en radiotherapie beschadigt namelijk de witte stof in de hersenen en verstoort de hersenactiviteit. Dit cognitieve probleem staat bekend als ‘post-chemotherapie cognitieve stoornissen’ of ‘chemohersenen’. Deze term wordt vaak gebruikt door overlevenden van kanker die beschrijven dat ze denk- en geheugenproblemen hebben na de behandeling van kanker. Deze cognitieve stoornis komt vaak tot uiting een paar jaar nadat een kind een kankerbehandeling heeft ondergaan. Wanneer een overlevend kind terug naar school gaat, ervaren ze lagere testscores, geheugenverlies, concentratieproblemen en gedragsstoornissen, evenals een slechte hand-oogcoördinatie en een vertraagde ontwikkeling in de tijd. Soms is hierdoor speciaal onderwijs nodig.

Andere tekenen

Naarmate kankercellen groeien, eisen ze steeds meer van de voedingsstoffen van het lichaam. Kanker vernietigt organen en botten en verzwakt de afweer van het lichaam tegen andere ziekten. Bij kinderen ligt dit alles nog moeilijker omdat hun immuniteit zich in het ontwikkelingsstadium bevindt.

Veel voorkomende symptomen van kanker bij kinderen omvatten:

• een slechte groei
• frequente hoofdpijn, wat vaak gepaard gaat met braken
• gemakkelijk blauwe plekken
• onverklaarbaar energieverlies
• onverklaarbare bleekheid
• onverklaarbare koorts of een aanhoudende ziekte
• plots of onverklaarbaar gewichtsverlies
• voortdurende pijn in een lichaamsdeel (kankerpijn)
• wazig zien

Behandeling van kinderkanker

Multidisciplinair team

Het kind krijgt een behandeling door een multidisciplinair team dat bestaat uit kinderoncologen (artsen die gespecialiseerd zijn in kanker bij kinderen), een eerstelijnsarts, pediatrische chirurgische subspecialisten, radiotherapie-oncologen, pediatrische medische oncologen/hematologen, revalidatiespecialisten, pediatrische verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en anderen. Deze aanpak zorgt ervoor dat het kind de juiste behandeling, een stevige ondersteunende zorg en de nodige revalidatietherapieën krijgt. Hierdoor krijgt het kind de beste kans om te overleven met ook als doel om de beste kwaliteit van leven te behalen.

Anders dan volwassenen

Kankers bij kinderen behandelen artsen niet altijd op dezelfde manier als kankers bij volwassenen. Kinderoncologie is een medisch specialisme gericht op de zorg voor kinderen met kanker. Kinderen krijgen namelijk te maken met unieke problemen tijdens hun behandeling voor kanker, na voltooiing van de behandeling en als overlevenden van kanker. Ze krijgen bijvoorbeeld intensievere behandelingen (kanker is vaak agressiever bij kinderen), de kanker en de kankerbehandelingen hebben andere effecten op groeiende lichamen dan volwassen lichamen, en kinderen reageren anders op geneesmiddelen dan volwassenen.

Soort therapie

Het type behandeling dat een kind met kanker krijgt, hangt af van het type kanker en ook in welk kankerstadium het kind zich bevindt. Er zijn veel succesvolle behandelingen beschikbaar voor de behandeling van kanker bij kinderen, zoals chemotherapie, radiotherapie, chirurgie, immunotherapie en/of een stamceltransplantatie.

Tips voor ouders van kind met kanker

Als bij een kind kanker is vastgesteld, moet een ouder heel sterk zijn om het kind bij te kunnen staan. Omgaan met kanker van het kind en manieren vinden om sterk te blijven is een uitdaging voor alle gezinsleden. Professionele ondersteuning en een goede omkadering van de ouders en familieleden is van het grootste belang, aangezien kinderen tijdens hun behandeling, na voltooiing van de behandeling en als overlevenden van kanker met bepaalde problemen worden geconfronteerd. Kinderen reageren immers anders op de behandeling van kanker dan volwassenen.

Complicaties

Kinderen die kanker overleefden, hebben als volwassene lichamelijke, psychische en sociale problemen. Voortijdige hartaandoeningen zijn een belangrijke langdurige complicatie bij volwassen overlevenden van kinderkanker. Volwassen overlevenden hebben acht keer meer kans om aan hartaandoeningen te overlijden dan andere mensen, en meer dan de helft van de kinderen die een behandeling krijgen voor kanker ontwikkelen een soort hartafwijking, hoewel dit vaak asymptomatisch of te mild is om in aanmerking te komen voor een klinische diagnose van een hartziekte.

Lees verder

• Leerstoornissen: Oorzaken en soorten leerproblemen
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Behandeling kanker: Behandelplan bij kwaadaardige tumor
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Retinoblastoom: Netvlieskanker (vorm van oogkanker)