Anale fistel: Vorming tunnel tussen rectum en huid rond anus

Een fistel is een abnormale tunnel of verbinding tussen twee lichaamsstructuren. Een anale fistel ontstaat wanneer zich een tunnel ontwikkelt tussen het rectum (endeldarm) of de anus en de huid eromheen. Deze aandoening kan ontstaan door niet goed genezen abcessen, infecties of cysten. De fistelvorming rond de anus veroorzaakt vaak veel pijn, zwelling, pusafscheiding en algemene symptomen zoals vermoeidheid en koorts. De behandeling richt zich eerst op de onderliggende oorzaak, gevolgd door chirurgische reparatie. Ondanks behandeling kunnen er complicaties optreden.

• Epidemiologie
• Voorkomen en risicogroepen
• Regionale en demografische verschillen
• Mechanisme
• Pathogenese
• Rol van infectie en ontsteking
• Oorzaken van fistelvorming
• Risicofactoren van anale fistels
• Medische aandoeningen
• Omgevings- en gedragsfactoren
• Risicogroepen
• Patiënten met inflammatoire aandoeningen
• Postoperatieve en postpartum vrouwen
• Symptomen: Pijn en zwelling rond de anus
• Anus
• Algemene tekenen
• Alarmsymptomen
• Pijn en afscheiding
• Terugkerende infecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van anale fistels
• Korte termijn
• Langetermijnuitkomsten
• Complicaties van abnormale tunnel tussen rectum en perianale huid
• Preventie van anale fistels
• Praktische tips voor het omgaan met een anale fistel
• Zoek medische hulp bij symptomen
• Volg de voorgeschreven behandelingsopties
• Gebruik warme zitbaden om pijn te verlichten
• Let op je dieet en vochtinname
• Zorg voor goede hygiëne
• Volg controleafspraken bij je arts
• Wees geduldig tijdens het herstelproces
• Raadpleeg je arts bij complicaties
• Misvattingen rond anale fistel
• Een anale fistel geneest vanzelf
• Anale fistels worden veroorzaakt door slechte hygiëne
• Een anale fistel komt alleen voor bij mensen met darmziekten
• Een anale fistel veroorzaakt geen andere gezondheidsproblemen
• Beeldvormende onderzoeken zijn niet nodig voor de diagnose
• Chirurgische behandeling van een anale fistel is altijd pijnlijk en langdurig
• Een anale fistel komt na een operatie niet meer terug

Anale fistel: Vorming tunnel tussen rectum en huid rond anus

Epidemiologie

Voorkomen en risicogroepen

Anale fistels komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een piekincidentie tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar. Ze worden vaak geassocieerd met inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn, die het risico op fistelvorming aanzienlijk verhogen. Daarnaast zijn patiënten met een voorgeschiedenis van anorectale abcessen bijzonder vatbaar, omdat ongeveer 30-50% van de patiënten met een abces uiteindelijk een fistel ontwikkelt.

Regionale en demografische verschillen

De prevalentie van anale fistels varieert wereldwijd, met hogere aantallen in regio’s waar medische voorzieningen beperkt zijn en infecties minder adequaat behandeld worden. In ontwikkelde landen is er een lichte daling in het voorkomen van fistels door betere diagnostische en chirurgische technieken.

Mechanisme

Pathogenese

Anale fistels ontstaan meestal als gevolg van een geïnfecteerd anorectaal abces dat zich uitbreidt en een verbinding vormt tussen het rectum of de anus en de huid. De ontsteking leidt tot vernietiging van het omliggende weefsel, waardoor een tunnel ontstaat die niet spontaan geneest.

Rol van infectie en ontsteking

De primaire oorzaak is vaak een bacteriële infectie die leidt tot de vorming van pus. Dit proces wordt verergerd door factoren zoals slechte hygiëne, immunosuppressie of onderliggende aandoeningen zoals diabetes of Crohn. Bij patiënten met Crohn ontstaat de fistel door granulomateuze ontsteking die diepe ulcera en perforaties veroorzaakt.

Oorzaken van fistelvorming

Een anale fistel ontstaat wanneer een abnormale verbinding ontstaat tussen het rectum (endeldarm) of de anus en de perianale huid (huid rond de anus). Dit kan gebeuren door een opeenhoping van bacteriën die zich in het nabijgelegen weefsel ophopen, waardoor pus gevormd wordt. Wanneer deze pus zich een weg naar buiten zoekt, blijft er een kleine tunnel achter.

Fistelvorming wordt vaak veroorzaakt door niet goed genezen anale abcessen, anale cysten (abnormaal gevormde zakvormige holte in de anus) of infecties van de anale klieren. Een fistel kan ook ontstaan door zweren of andere verwondingen, bijvoorbeeld na bekkenchirurgie. Zelden kunnen aandoeningen zoals tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen), seksueel overdraagbare aandoeningen of een chronische darmziekte de oorzaak zijn van deze anorectale aandoening. In sommige gevallen ontstaan anale fistels spontaan zonder duidelijke oorzaak.

Risicofactoren van anale fistels

Bepaalde factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van anale fistels:

• bevallen vrouwen diverticulitis (infectie van de kleine zakjes die uit de zijkant van de dikke darm steken) een inflammatoire darmaandoening zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) een trauma een voorgeschiedenis van een anaal abces of anale fistels hidradenitis suppurativa (chronische huidaandoening die abcessen en littekens veroorzaakt) hiv kanker in het bekkengebied radiotherapie in he bekkengebied seksueel overdraagbare aandoeningen tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Medische aandoeningen

Inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, verhogen het risico op fistels. Diabetes kan ook bijdragen door slechte wondgenezing en verhoogde vatbaarheid voor infecties.

Omgevings- en gedragsfactoren

Langdurige constipatie, slechte hygiëne, en herhaald trauma aan het perianale gebied zijn belangrijke risicofactoren. Bovendien kunnen patiënten met een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld HIV een verhoogd risico hebben.

Risicogroepen

Patiënten met inflammatoire aandoeningen

Personen met de ziekte van Crohn lopen een verhoogd risico vanwege de diepgaande ontstekingen die zich naar omliggende weefsels verspreiden. Ongeveer 20-40% van deze patiënten ontwikkelt gedurende hun leven een fistel.

Postoperatieve en postpartum vrouwen

Vrouwen die complicaties hebben ervaren na een bevalling of rectale operaties behoren ook tot een risicogroep, vooral als er sprake is van perineale scheuren of infecties.

Symptomen: Pijn en zwelling rond de anus

Anus

Patiënten ervaren vaak pijn rond de anus, vooral als de fistel veroorzaakt is door een infectie. De pijn verergert bij het maken van een stoelgang of bij het plassen. Sommige patiënten lijden ook aan fecale incontinentie (moeite met het beheersen van de stoelgang). Een ander typisch kenmerk van anale fistels is een aanhoudende (en vaak stinkende) afscheiding van pus of bloed die door de opening in de huid rondom de anus sijpelt. Rond de anus kan de patiënt ook zwelling, pijn, roodheid en jeuk ervaren. Soms is het uiteinde van de fistel zichtbaar als een gat in de huid vlakbij de anus.

Algemene tekenen

Daarnaast kunnen algemene symptomen optreden, zoals koorts of koude rillingen, vermoeidheid, een algemeen ziek gevoel en ongemak.

Alarmsymptomen

Pijn en afscheiding

Patiënten klagen vaak over aanhoudende pijn in het perianale gebied, vooral tijdens defecatie. Er kan ook sprake zijn van pus- of bloedverlies via een opening in de huid.

Terugkerende infecties

Frequent terugkerende perianale infecties of abcessen kunnen een teken zijn van een onderliggende fistel. Koorts en zwelling in het gebied kunnen wijzen op een acute infectie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts begint met het verzamelen van informatie over de symptomen van de patiënt en zijn medische geschiedenis. Vervolgens voert de arts een digitaal rectaal onderzoek uit door voorzichtig een vinger in de anus te steken om tekenen van een fistel op te sporen. Vaak kan de diagnose gesteld worden door de huid rond de anus te onderzoeken op afwijkingen.

Diagnostisch onderzoek
Indien nodig zal de arts aanvullende diagnostische onderzoeken aanvragen om meer informatie te verkrijgen. Dit kan onder andere een anoscopie zijn, waarbij de binnenkant van de anus wordt bekeken. Mogelijk plaatst de arts ook een fistelonde (smal instrument) in de anushuid om de aanwezigheid en het pad van de tunnel te onderzoeken. Soms zijn verdere testen nodig, zoals een CT-scan, een MRI-scan, een echografie, een proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus), en/of een sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm).

Behandeling

Als de fistel veroorzaakt wordt door een infectie of een chronische aandoening, zal de arts eerst deze aandoeningen behandelen voordat de fistel zelf gerepareerd wordt. De genezing van een fistel vereist meestal een chirurgische ingreep. Onbehandeld kunnen sommige fistels leiden tot terugkerende abcessen of infecties. Afhankelijk van de ernst en locatie van de fistel kan de operatie relatief eenvoudig zijn of in meerdere stappen worden uitgevoerd. Sommige ingrepen kunnen invloed hebben op de spieren die de anus openen en sluiten, wat kan resulteren in enige mate van fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van stoelgang). Pijnstillers worden vaak gebruikt om de pijn te verlichten. Medicijnen worden voorgeschreven om eventuele infecties te behandelen. Ontlastingverzachters, vezels of bulklaxeermiddelen worden aanbevolen om de druk tijdens de stoelgang te verminderen.

Prognose van anale fistels

Korte termijn

Met een correcte chirurgische behandeling is de prognose over het algemeen goed, maar de kans op terugkeer is aanwezig, vooral bij patiënten met inflammatoire darmziekten.

Langetermijnuitkomsten

Zonder behandeling kan een fistel leiden tot ernstige complicaties, zoals sepsis of fecale incontinentie. Bij complexe fistels, zoals die bij Crohn, kan uitgebreide chirurgische ingreep en langdurige medische behandeling nodig zijn.

Complicaties van abnormale tunnel tussen rectum en perianale huid

Complicaties van een anale fistel kunnen onder meer zijn:

• Terugkerende fistels: Na behandeling kan een fistel terugkeren, wat verdere chirurgische ingrepen noodzakelijk kan maken.
• Fecale incontinentie: Chirurgische ingrepen kunnen soms leiden tot problemen met het beheersen van de stoelgang.
• Infecties: Postoperatieve infecties kunnen optreden, wat de genezing kan vertragen.
• Pijn en ongemak: Ondanks behandeling kunnen patiënten aanhoudende pijn of ongemak ervaren.
• Littekens en weefselveranderingen: Littekens en veranderingen in het omliggende weefsel kunnen optreden na chirurgie.

Preventie van anale fistels

Preventie van anale fistels kan moeilijk zijn, vooral omdat veel oorzaken niet volledig te vermijden zijn. Toch zijn er enkele maatregelen die het risico kunnen verminderen:

• Vroegtijdige behandeling van anale abcessen: Zorg voor een snelle en effectieve behandeling van abcessen kan helpen om fistelvorming te voorkomen.
• Behandeling van chronische aandoeningen: Effectieve controle van chronische aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa kan het risico op fistels verminderen.
• Hygiëne en wondverzorging: Goede hygiëne en zorgvuldige wondverzorging kunnen het risico op infecties en daaropvolgende fistelvorming verkleinen.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, inclusief een vezelrijk dieet, kan bijdragen aan een gezonde darmfunctie en het voorkomen van aandoeningen die fistels kunnen veroorzaken.

Praktische tips voor het omgaan met een anale fistel

Een anale fistel is een abnormale verbinding tussen de binnenkant van de anus en de huid eromheen, vaak veroorzaakt door een abces of ontsteking in de anus. Dit kan leiden tot pijn, jeuk, en ongemak, en het kan soms moeilijk zijn om de juiste zorg te bieden. Hier volgen enkele praktische tips om de symptomen van een anale fistel te verlichten en te behandelen.

Zoek medische hulp bij symptomen

Als je vermoedt dat je een anale fistel hebt, is het belangrijk om snel medische hulp in te schakelen. Een arts kan de ernst van de aandoening beoordelen en je begeleiden naar de juiste behandeling. Meestal wordt een operatie aanbevolen om de fistel te verhelpen, maar dit hangt af van de grootte en locatie van de fistel. Wacht niet te lang met het zoeken van zorg, want onbehandeld kan de fistel verder complicaties veroorzaken, zoals infecties.

Volg de voorgeschreven behandelingsopties

Afhankelijk van de ernst van de fistel kan je arts verschillende behandelingsopties aanbevelen. Dit kan variëren van antibiotica om infecties te behandelen, tot een chirurgische ingreep waarbij de fistel wordt doorgeknipt of verwijderd. Het is belangrijk om alle voorgeschreven medicijnen zoals antibiotica in te nemen, zelfs als je symptomen verbeteren. Dit helpt het risico op herinfectie te verkleinen en bevordert het herstel.

Gebruik warme zitbaden om pijn te verlichten

Een van de meest effectieve manieren om de pijn die gepaard gaat met een anale fistel te verlichten, is door regelmatig warme zitbaden te nemen. Dit kan helpen om de druk te verlichten, de spieren rondom de anus te ontspannen, en de doorbloeding te verbeteren. Zorg ervoor dat je de zitbaden regelmatig neemt (bijvoorbeeld drie keer per dag) voor een paar minuten om de verlichting te optimaliseren. Voeg geen irriterende stoffen toe aan het water, zoals zeep, om verdere irritatie te voorkomen.

Let op je dieet en vochtinname

Het handhaven van een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan het bevorderen van je herstel van een anale fistel. Zorg ervoor dat je voldoende vezels eet om constipatie te voorkomen, omdat dit de druk rondom de anus kan verhogen en de genezing bemoeilijkt. Drink ook voldoende water om gehydrateerd te blijven en je stoelgang soepel te houden. Het verminderen van de belasting bij het ontlasten kan ook helpen bij het voorkomen van verdere complicaties.

Zorg voor goede hygiëne

Goede hygiëne is cruciaal voor het voorkomen van infecties en verdere complicaties bij een anale fistel. Reinig het gebied zachtjes na elke stoelgang met warm water en een zachte doek. Vermijd agressieve zeep of producten die de huid kunnen irriteren. Het dragen van ademende kleding en het vermijden van strakke broeken kan ook helpen om wrijving te verminderen en irritatie te voorkomen.

Volg controleafspraken bij je arts

Na de behandeling van een anale fistel is het belangrijk om regelmatig controleafspraken bij je arts bij te wonen. Dit zorgt ervoor dat je herstel goed verloopt en dat eventuele complicaties snel kunnen worden aangepakt. Je arts zal mogelijk het herstelproces monitoren door middel van beeldvormende onderzoeken en andere tests om te zorgen dat de fistel volledig geneest.

Wees geduldig tijdens het herstelproces

Het genezingsproces van een anale fistel kan tijd kosten, vooral als je een chirurgische ingreep hebt ondergaan. Het is belangrijk om geduldig te zijn en de instructies van je arts zorgvuldig op te volgen. Het kan zijn dat je gedurende een aantal weken last blijft houden van pijn of ongemak, maar met de juiste zorg zal je herstel uiteindelijk optreden. Zorg ervoor dat je alle aanbevelingen opvolgt voor het beste resultaat.

Raadpleeg je arts bij complicaties

Als je merkt dat de symptomen verergeren, zoals toegenomen pijn, zwelling of koorts, is het essentieel om onmiddellijk je arts te raadplegen. Dit kan duiden op een infectie of een ander probleem dat verder moet worden onderzocht. Vroege tussenkomst kan voorkomen dat er ernstige complicaties optreden, zoals abcesvorming of langdurige infectie.

Misvattingen rond anale fistel

Een anale fistel is een abnormale verbinding tussen het anale kanaal en de huid rondom de anus. Deze aandoening ontstaat vaak als gevolg van een infectie of een eerder gevormd abces en kan leiden tot pijn, zwelling en lekkage van vocht of pus. Ondanks de medische kennis over anale fistels bestaan er veel misvattingen over deze aandoening.

Een anale fistel geneest vanzelf

Een veelvoorkomende misvatting is dat een anale fistel vanzelf kan genezen. In werkelijkheid blijft de fistel doorgaans bestaan en kan deze zelfs verergeren zonder medische behandeling. Vaak is een chirurgische ingreep nodig om de fistel te sluiten en verdere complicaties te voorkomen.

Anale fistels worden veroorzaakt door slechte hygiëne

Hoewel een goede hygiëne belangrijk is voor de algemene gezondheid van de huid, is een anale fistel meestal niet het gevolg van onvoldoende reiniging. De aandoening ontstaat vaak door een infectie in een anaalklier, die zich kan uitbreiden en leiden tot een huidinfectie of een onderhuids kanaal naar de huidoppervlakte.

Een anale fistel komt alleen voor bij mensen met darmziekten

Hoewel mensen met chronische darmziekten, zoals de ziekte van Crohn, een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van anale fistels, kan de aandoening ook optreden bij mensen zonder onderliggende darmproblemen. Infecties, operaties of trauma’s in het anale gebied kunnen eveneens een rol spelen.

Een anale fistel veroorzaakt geen andere gezondheidsproblemen

Naast de lokale klachten kan een onbehandelde anale fistel leiden tot ernstigere infecties en zelfs systemische problemen. In sommige gevallen kunnen bacteriën zich verspreiden en invloed hebben op andere organen, zoals de darmen of het lymfesysteem, wat verdere medische complicaties kan veroorzaken.

Beeldvormende onderzoeken zijn niet nodig voor de diagnose

Hoewel een ervaren arts een anale fistel vaak kan vaststellen via lichamelijk onderzoek, kunnen beeldvormende onderzoeken zoals een MRI of echografie nuttig zijn om de exacte locatie en vertakkingen van de fistel in kaart te brengen. Dit helpt bij het plannen van een optimale behandeling.

Chirurgische behandeling van een anale fistel is altijd pijnlijk en langdurig

Hoewel de ingreep enige ongemakken kan veroorzaken, wordt de operatie vaak uitgevoerd onder anesthesie, zodat de patiënt geen pijn voelt tijdens de ingreep. Daarnaast zijn er tegenwoordig verschillende technieken die het herstel kunnen versnellen en de postoperatieve pijn minimaliseren.

Een anale fistel komt na een operatie niet meer terug

Hoewel een succesvolle operatie de fistel kan verhelpen, bestaat er altijd een kans op terugkeer, vooral als de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt. Patiënten met aandoeningen zoals chronische darmontstekingen of een verzwakt immuunsysteem lopen een hoger risico op herhaling. Een goede medische opvolging en het tijdig behandelen van mogelijke infecties kunnen helpen om herhaling te voorkomen.

Lees verder

• Anaal abces: Verzameling pus bij anus met pijn en zwelling
• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)
• Anorectaal abces: Verzameling van pus rond anus en rectum
• Anorectale aandoeningen: Problemen rond anus en rectum