Atherosclerose of arteriosclerose: Slagaderverkalking

Atherosclerose is een aandoening waarbij de slagaders verdikken of verharden door de ophoping van een brijachtige substantie, ook wel bekend als plaques, in de binnenwand van de slagaders. Deze plaques, die zich ontwikkelen in middelgrote en grote slagaders, bestaan uit vetstoffen, cholesterol, cellulaire afvalproducten, calcium en fibrine. Slagaders zijn essentiële bloedvaten die zuurstofrijk bloed naar het hart en andere lichaamsdelen transporteren. Door de vorming van plaques ontvangen belangrijke organen onvoldoende zuurstof, wat het risico op ernstige aandoeningen zoals een hartaanval of beroerte verhoogt. Dit risico neemt toe wanneer een stuk van de plaque afbreekt of wanneer zich een bloedklonter (trombus) vormt op het oppervlak van de plaque. Behandelingsopties omvatten een gezonde levensstijl, medicijnen en chirurgie.

• Synoniemen van atherosclerose
• Arteriosclerose versus atherosclerose
• Oorzaken van plaquevorming in slagaderwanden
• Soorten en symptomen van atherosclerose
• Risicofactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties van atherosclerose
• Prognose
• Preventie

Synoniemen van atherosclerose

Atherosclerose staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• (slag)aderverkalking
• arteriosclerose
• arteriosclerosis
• atheromatose
• atheromatosis
• atherosclerosis
• verharding van de slagaders

Arteriosclerose versus atherosclerose

Hoewel de termen arteriosclerose en atherosclerose vaak door elkaar worden gebruikt, zijn ze niet identiek. Arteriosclerose verwijst naar het algemene proces van het verharden of verstijven van de vaatwanden, terwijl atherosclerose specifiek betrekking heeft op de vernauwing van slagaders door de opbouw van plaques. Atherosclerose is dus een specifiek type van arteriosclerose. Alle patiënten met atherosclerose hebben arteriosclerose, maar niet alle gevallen van arteriosclerose zijn atherosclerose. Ondanks deze nuance worden de termen vaak door artsen gebruikt als synoniemen.

Oorzaken van plaquevorming in slagaderwanden

De precieze oorzaak van atherosclerose is niet volledig begrepen. Het is echter bekend dat de plaques zich geleidelijk opbouwen in de binnenwanden van de slagaders. Dit proces vermindert de bloedstroom en beperkt de zuurstoftoevoer naar vitale organen en ledematen. Atherosclerose kan elke slagader in het lichaam aantasten, zoals de slagaders in het hart, de hersenen, de armen, de benen, het bekken en de nieren, wat kan leiden tot diverse ziekten.

Soorten en symptomen van atherosclerose

De symptomen van atherosclerose ontwikkelen zich vaak geleidelijk en kunnen in eerste instantie subtiel zijn. De symptomen variëren afhankelijk van welke slagader is aangetast en de mate van vernauwing.

Halsslagaders

De halsslagader (arteria carotis) transporteert bloed van het hart naar het hoofd. Plaquevorming in de halsslagaders kan de bloedtoevoer naar de hersenen verminderen, wat kan leiden tot een beroerte. Symptomen van een beroerte omvatten:

• ademhalingsproblemen
• bewustzijnsverlies
• duizeligheid, moeite met lopen, verlies van evenwicht of coördinatie (coördinatieproblemen), en onverklaarbare valpartijen
• Plotselinge en ernstige hoofdpijn
• Plotselinge zwakte
• Problemen met het gezichtsvermogen met één of beide ogen
• Problemen met spreken of het begrijpen van spraak
• verlamming (onvermogen te bewegen) of ongevoeligheid van het gezicht, de armen of de benen, vooral aan één kant van het lichaam
• verwardheid

Hart: Coronaire hartziekte
Een coronaire hartziekte ontstaat wanneer plaques zich ophopen in de kransslagaders van het hart, die zuurstofrijk bloed naar de hartspier vervoeren. De plaques verminderen de bloedtoevoer naar de hartspier en verhogen het risico op bloedstolsels, wat kan leiden tot een hartaanval of angina pectoris (pijn op de borst). De pijn kan drukkend of knijpend zijn en kan uitstralen naar de schouders (schouderpijn), armen (armpijn), nek (nekpijn), kaak (kaakpijn) of rug (rugpijn). Deze pijn verergert bij inspanning en verdwijnt vaak bij rust. Emotionele stress kan de pijn ook verergeren. Andere symptomen van coronaire hartziekte zijn braken, hoesten, een gevoel van zwakte, extreme angst, kortademigheid en aritmieën (hartritmestoornissen). In sommige gevallen ontstaan de plaques in de kleinste bloedvaten van het hart (coronaire microvasculaire ziekte), wat geen directe verstoppingen veroorzaakt, maar wel kan leiden tot angina, kortademigheid, slaapproblemen, vermoeidheid en gebrek aan energie.

Nieren: Chronische Nierziekte

Een chronische nierziekte (athero-embolische nierziekte) ontstaat wanneer plaques zich ophopen in de nierslagaders, die zuurstofrijk bloed naar de nieren vervoeren. Een verminderde bloedtoevoer kan leiden tot chronische nieraandoeningen en uiteindelijk nierfalen. Symptomen kunnen zijn: vermoeidheid, veranderingen in het plaspatroon of plasproblemen, een verlies van eetlust, misselijkheid, zwelling in de handen of voeten, jeuk, gevoelloosheid en concentratieproblemen.

Perifeer Vaatlijden

Perifeer vaatlijden (perifere vaataandoening) ontstaat wanneer de plaques zich ophopen in de grote slagaders die zuurstofrijk bloed naar de benen, armen en het bekken vervoeren. Verminderde bloedtoevoer kan leiden tot gevoelloosheid in de benen, huidkleurveranderingen, dikkere teennagels, zwakte in de benen, haarverlies op de benen of voeten, erectiestoornissen (impotentie bij mannen), pijn en soms gevaarlijke infecties.

IMAGE=747388718334=RIGHT]Obesitas verhoogt het risico op slagaderverkalking#[/IMAGE]

Risicofactoren

Atherosclerose, of slagaderverkalking, wordt beïnvloed door verschillende risicofactoren. Deze omvatten:

• Alcoholmisbruik: Overmatig alcoholgebruik beschadigt de hartspier en verergert andere risicofactoren voor atherosclerose.
• Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Deze aandoening kan bijdragen aan de ontwikkeling van atherosclerose door het verhogen van de bloedsuikerspiegel en het bevorderen van ontstekingen in het lichaam.
• Gebrek aan lichaamsbeweging: Onvoldoende fysieke activiteit kan bijdragen aan de opbouw van vet en cholesterol in de slagaders.
• Familiale geschiedenis van vroege hart- en vaatziekten: Erfelijkheid speelt een rol bij de aanleg voor hart- en vaatziekten, inclusief atherosclerose.
• Hoge bloeddruk (hypertensie): Chronisch verhoogde bloeddruk beschadigt de vaatwanden en bevordert plaquevorming.
• Verhoogd gehalte van C-Reactief Proteïne in het bloed: Dit eiwit is een marker voor ontsteking en kan wijzen op een verhoogd risico op atherosclerose en hartaanvallen.
• Oudere leeftijd: Het risico op atherosclerose neemt toe met de leeftijd door accumulatie van risicofactoren en de achteruitgang van de vaatwand.
• Verhoogd gehalte van cholesterol en triglyceriden: Hoge niveaus van deze vetten in het bloed kunnen bijdragen aan de vorming van plaques in de slagaders.
• Voeding rijk aan verzadigde vetten en ongezonde voeding: Voedingspatronen met veel verzadigde vetten en bewerkte voedingsmiddelen kunnen het cholesterolgehalte verhogen en bijdragen aan atherosclerose.
• Grote hoeveelheden suiker in het bloed door insulineresistentie: Ongevoeligheid van de cellen voor insuline en diabetes verhogen het risico op atherosclerose.
• Luchtvervuiling: Blootstelling aan vervuilende stoffen, zoals dieseluitlaatgassen, kan leiden tot een verhoogd risico op slechte cholesterolopbouw in de slagaders. Dit werd aangetoond in een onderzoek gepubliceerd in 2007 in het tijdschrift Genome Biology.
• Obesitas (zwaarlijvigheid): Overgewicht verhoogt het risico op atherosclerose door verhoogde ontstekingen en stress op het cardiovasculaire systeem.
• Roken: Tabaksrook beschadigt de bloedvaten en versnelt de ontwikkeling van atherosclerose.
• Slaapapneu: Onbehandelde slaapapneu, gekenmerkt door pauzes in de ademhaling tijdens de slaap, verhoogt de kans op verhoogde bloeddruk, diabetes, hartaanvallen en beroertes.
• Stress: Emotionele stress en woede kunnen het risico op het ontwikkelen van een hartaanval verhogen door het bevorderen van ontsteking en verhoogde bloeddruk.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek verzamelt de arts een uitgebreide medische anamnese door de patiënt te ondervragen over zijn medische en familiale geschiedenis. De arts gebruikt een stethoscoop om de slagaders te beluisteren. Tijdens deze auscultatie kan de arts afwezigheid van normale geluiden of doffe geluiden opmerken, wat kan wijzen op een verminderde doorbloeding door plaquevorming. Een afwezig of zwak voelbare polsslag in de benen of voeten kan ook duiden op een verstopte slagader.

Diagnostisch onderzoek

Naast lichamelijk onderzoek kunnen de volgende diagnostische tests worden uitgevoerd:

• Een angiografie: Dit onderzoek maakt gebruik van röntgenstralen en contrastmateriaal om de bloedstroom door de slagaders te visualiseren.
• Bloeddrukvergelijking: De arts meet de bloeddruk in de enkels en armen. Significante verschillen kunnen wijzen op vernauwingen in de slagaders.
• Een CT-scan: Deze radiologische techniek kan verkalking van de kransslagaders onthullen, wat kan wijzen op een verhoogd risico op hartproblemen.
• Een Doppler-echografie: Dit onderzoek gebruikt gerichte geluidsgolven om de bloedstroom in een bloedvat te beoordelen. Een verminderd of afwezig geluid kan wijzen op een obstructie van de bloedstroom.
• Een hartkatheterisatie: Hierbij wordt een kleurstof in een slagader geïnjecteerd en röntgenfoto’s genomen om vernauwingen, blokkades en andere afwijkingen te lokaliseren.
• Een MRI-scan: Met behulp van magnetische resonantie worden dwarsdoorsneden van het lichaam verkregen om structurele afwijkingen in de slagaders te onderzoeken.
• Een PET-scan: Deze scan onderzoekt de stofwisseling in het lichaam en kan gebieden met verminderde activiteit in de hartspier aantonen.
• MUGA / Radionuclide Angiografie: Dit is een nucleaire scan die de beweging van de hartwand evalueert en de hoeveelheid bloed die bij elke hartslag wordt uitgestoten terwijl de patiënt in rust is.
• Thallium / Myocard Perfusie Scan: Deze nucleaire scan wordt uitgevoerd bij de patiënt in rust of na inspanning en toont gebieden van de hartspier die onvoldoende bloedtoevoer ontvangen.

Behandeling

De behandeling van atherosclerose varieert afhankelijk van verschillende factoren:

• De aanwezige symptomen en hun ernst
• De leeftijd, algemene gezondheid en medische geschiedenis van de patiënt
• De locatie en omvang van de blokkade
• De voorkeuren en verwachtingen van de patiënt
• De tolerantie voor specifieke medicijnen, behandelingen of therapieën
• De verwachte voortgang van de ziekte

Zelfzorg
Patiënten kunnen hun aandoening verbeteren door enkele levensstijlveranderingen door te voeren, waaronder:

• Stoppen met roken
• Verminderen van het cholesterolgehalte
• Reguleren van de bloedsuikerspiegel
• Voldoende lichaamsbeweging
• Verbeteren van voedingsgewoonten
• Verlaging van de bloeddruk
• Een gezonde en evenwichtige voeding omvat fruit, groenten, volle granen, mager vlees, kip zonder vel, vis, en vetvrije of vetarme zuivelproducten. Het opnemen van avocado's, noten, olijfolie, vette vis, walnoten en zaden in de voeding kan helpen het cholesterolgehalte te verlagen. Het is ook belangrijk om de inname van zout, geraffineerde suikers, granen en vaste vetten te beperken.

Professionele medische zorg

Medicijnen
Artsen kunnen geneesmiddelen voorschrijven zoals antistollingsmedicijnen (bloedverdunners), cholesterolverlagende medicijnen (statines) en bloeddrukverlagende medicijnen.

Chirurgie
Chirurgische behandelingen kunnen bestaan uit coronaire angioplastiek, waarbij een ballon wordt gebruikt om een grotere opening in het bloedvat te creëren en de bloedstroom te verbeteren. Dit kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Een andere optie is een coronaire bypassoperatie, vaak toegepast bij patiënten met angina pectoris (pijn op de borst) als gevolg van coronaire hartziekte, waarbij de opbouw van plaque in de slagaders een bypass nodig maakt.

Complicaties van atherosclerose

De opbouw van plaque in de slagaders vermindert de bloedstroom, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals:

• Hartaanval
• Beroerte
• Bloedstolsels
• In sommige gevallen kan de plaque leiden tot een verzwakking van de slagaderwand, wat kan resulteren in een uitstulping, ook wel een aneurysma genoemd. Het breken van een aneurysma kan levensbedreigende bloedingen veroorzaken.

Prognose

Hoewel de verharding van de slagaders niet omkeerbaar is, kan een goede behandeling – inclusief levensstijlveranderingen en het aanpakken van hoog cholesterol – de sterfte door atherosclerosegerelateerde ziekten verminderen. Deze behandelingen kunnen ook de kwaliteit van leven verbeteren. Ondanks deze vooruitgang blijft atherosclerose een belangrijke gezondheidsuitdaging.

Preventie

Het risico op atherosclerose kan worden verminderd of de voortgang kan worden vertraagd door het aanpakken van risicofactoren. Dit omvat het aanpassen van levensstijlkeuzes zoals dieet, lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken.

Lees verder

• Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden
• Athero-embolische nierziekte: Nierfalen door cholesterol
• Coronaire hartziekte: Symptomen van kransslagaderaandoening