Beenzwakte: Oorzaken van zwakte in been of zwakke benen

Er zijn veel mogelijke oorzaken van beenzwakte, waaronder een beroerte, beriberi en bijwerkingen van medicijnen. Door de zwakke benen, heeft een patiënt vaak problemen met lopen. Ook andere symptomen komen mogelijk tot uiting in combinatie met één zwak been of twee zwakke benen, zoals tintelingen, pijn en gevoelloosheid. Een patiënt met zwakte van één been of beide benen moet altijd naar een arts voor verder onderzoek. Sommige oorzaken van zwakte in het been of de benen zijn heel ernstig en vereisen onmiddellijke medische aandacht.

• Becker spierdystrofie
• Beriberi
• Bijwerkingen van medicatie
• Cauda equina syndroom
• Chronische idiopathische perifere neuropathie
• Discushernia (hernia in rug)
• Guillain Barré-syndroom
• Ischias
• Multiple sclerose
• Myasthenia gravis
• Perifere slagaderziekte
• Spinale stenose
• TIA en beroerte
• Toxinen (gifstoffen)
• Wernicke-Korsakoff-syndroom
• Ziekte van Parkinson
• Geassocieerde symptomen van beenzwakte
• Alarmsymptomen bij zwakke benen
• Prognose van zwakte in de benen

Becker spierdystrofie

Becker spierdystrofie is een genetische aandoening die leidt tot een progressieve spierafbraak. De aandoening is het gevolg van een mutatie (wijziging) in het gen dat het spierondersteunend eiwit dystrofine maakt. De spierziekte veroorzaakt onder andere zwakte in de benen. De zeldzame, onomkeerbare aandoening leidt tot onder andere vermoeidheid, zwakte van beide benen, spierpijn, algemene zwakte en een verminderde inspanningstolerantie.

Beriberi

Een tekort aan vitamine B1 (thiamine) leidt tot schade aan het hart, de hersenen en de zenuwen. Deze uiterst zeldzame aandoening resulteert in onder andere zwakte, buikpijn, pijn op de borst, geheugenverlies, zenuwpijn, een zwelling van armen, een zwelling van de benen en kortademigheid. Een snelle behandeling is nodig voor het verlichten van de klachten.

Bijwerkingen van medicatie

Enkele medicijnen en behandelingen leiden mogelijk tot beenzwakte doordat ze de beenspieren aantasten:

• ontstekingsremmende medicijnen zoals corticosteroïden
• sommige soorten chemotherapie voor de behandeling van kanker of auto-immuunziekten
• statines (cholesterolverlagende medicijnen)

Cauda equina syndroom

Het cauda equina syndroom is een zeldzame aandoening waarbij de bundel zenuwwortels (cauda equina) aan het onderste (lumbale) uiteinde van het ruggenmerg aangetast zijn. Deze chirurgische noodsituatie veroorzaakt volgende mogelijke symptomen: lage rugpijn, rugpijn die naar de billen uitstraalt, zwakte aan de benen en/of gevoelloosheid in de dijen.

Chronische idiopathische perifere neuropathie

Perifere neuropathie duidt op gevoelloosheid, tintelingen en gevoelens van spelden-en-naalden in de voeten. Idiopathisch duidt op een onbekende oorzaak. Chronisch verwijst naar aanhoudende symptomen die niet verbeteren of verergeren. Chronische idiopathische perifere neuropathie komt vooral tot uiting bij zestigplussers.

Bekende symptomen zijn onder meer:

• een gebrek aan normale gevoeligheid
• een ongemakkelijke gevoelloosheid en tintelingen in de voeten
• een verlies van spiermassa
• gewrichtsstijfheid
• moeite met staan of lopen vanwege pijn
• spierpijn
• zwakte en krampen in de spieren van de voeten en enkels

De diagnose gebeurt met behulp van een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek om andere aandoeningen uit te sluiten, een neurologisch onderzoek en een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit). De behandeling van deze aandoening bestaat uit vrij verkrijgbare of door de arts voorgeschreven pijnstillers, fysiotherapie en speciale schoenen die helpen bij evenwichtsproblemen en het wandelen.

Discushernia (hernia in rug)

De wervelkolom, bestaat uit 26 wervels. Tussen de botten bevinden zich zachte wervelschijven die gevuld zijn met geleiachtig materiaal. Deze wervelschijven vangen de wervels op en houden ze op hun plaats. De buitenste laag van de wervelschijf scheurt bij een hernia, waardoor de geleiachtige substantie gaat uitpuilen. Hierdoor ontstaat druk op een zenuw, wat pijn met zich meebrengt. Een patiënt kampt ook nog met nekpijn, armzwakte, beenzwakte en lage rugpijn of hoge rugpijn. De rugpijn verergert bij het zitten of straalt naar beneden in het been uit. Zwaar tillen ligt mogelijk aan de basis van een hernia in de lage rug. Bij de meeste patiënten zijn de symptomen binnen de zes weken verdwenen.

Guillain Barré-syndroom

Het Guillain Barré-syndroom is een ernstige neurologische aandoening waarvan de symptomen beginnen met tintelingen of gevoelloosheid in de voeten. De symptomen verergeren snel waardoor zwakte van de voeten ontstaat die vervolgens omhoog gaat naar de benen en ook naar de rest van het lichaam. Wanneer de borstspieren aangetast worden en deze verzwakken, ontstaan levensbedreigende ademhalingsproblemen. Medicatie vermindert de symptomen. Des te sneller de arts deze aandoening detecteert, des te groter de kans op een volledig herstel.

Ischias

Een beknelde heupzenuw in de lage rug leidt tot ischias. Hierbij ontstaat saaie tot scherpe en brandende pijn en ook zwakte aan de lage rug, de heup, een bil en het been. De tekenen verschijnen meestal aan één kant van het lichaam. De klachten verergeren bij het langdurig zitten of niezen. Rust en strekoefeningen zijn nuttig in milde gevallen. Bij ernstige klachten of pijn die langer dan één week aanwezig is, is medisch advies nodig.

Multiple sclerose

Bij de auto-immuunaandoening multiple sclerose tast het eigen lichaam myeline aan, het beschermende membraan rond de zenuwen. De neurologische aandoening komt het vaakst bij patiënten tussen de twintig en vijftig jaar tot stand. Diverse symptomen zijn mogelijk bij deze aandoening zoals:

• acute en chronische pijn
• gevoelloosheid
• loopproblemen
• problemen met het gezichtsvermogen
• spierstijfheid
• spierzwakte (onder andere in de benen)
• tremoren (bevingen)
• vermoeidheid

De chronische aandoening kent rustigere perioden, maar ook een opflakkering van klachten en een verergering van e tekenen. Medicatie en/of fysiotherapie verbeteren de kracht in de benen en vertragen de progressie.

Myasthenia gravis

Myasthenia gravis veroorzaakt zwakte in de vrijwillige skeletspieren. Deze aandoening treft vooral vrouwen jonger dan veertig jaar en mannen die ouder zijn dan zestig jaar. Bekende symptomen zijn onder meer:

• dubbelzien
• hangende oogleden (ptosis)
• kauwproblemen
• slikproblemen
• spierzwakte in de armen, handen, benen of voeten
• spraakproblemen

Een genezing is niet voorhanden anno oktober 2020, maar een combinatie van levensstijlaanpassingen, geneesmiddelen en/of een operatie vertraagt de progressie van de ziekte. Een snelle behandeling is wel belangrijk.

Perifere slagaderziekte

Een perifere slagaderziekte is een aandoening waarbij de bloedvaten vernauwen (vasoconstrictie) die normaalgezien bloed en zuurstof leveren aan de beenspieren. Hierdoor ontstaat een tekort aan voedingsstoffen naar de werkende spieren, wat vervolgens leidt tot pijn en zwakte van de spier. Andere symptomen van de ziekte zijn koude voeten, een glanzende beenhuid en het verlies van beenhaar.

Spinale stenose

Bij een vernauwing van het wervelkanaal (spinale stenose) ontstaat druk op zenuwen en het ruggenmerg. Dit resulteert in onder andere pijn en zwakte in de benen, vooral tijdens het lopen. De veroudering, osteoporose, een spinale tumor en een hernia in de rug zijn enkele oorzaken van spinale stenose. Fysiotherapie behandelt deze ziekte. Door specifieke oefeningen en spierversterking verbetert het looppatroon. In ernstige gevallen is een operatie nodig.

TIA en beroerte

Een TIA (tijdelijke functie-uitval: miniberoerte) is een soort waarschuwing van een echte beroerte. Elke beroerte betekent dat de bloedstroom ergens in de hersenen is geblokkeerd door een bloedstolsel. Risicofactoren van een TIA en beroerte zijn onder meer roken, obesitas en hart- en vaatziekten, hoewel iedereen mogelijk te maken krijgt met deze ernstige aandoeningen. De symptomen zijn bij een TIA voorbijgaand. Ze komen en gaan binnen enkele minuten omdat het stolsel vanzelf oplost of beweegt. Bekende symptomen van een TIA en beroerte omvatten evenwichtsproblemen, duizeligheid, zwakte van de armen en benen, gevoelloosheid in de benen, gevoelloosheid in de armen, een stijve nek, en verlamming aan één kant van het gezicht en/of lichaam, een onduidelijke spraak, een problemen met het gezichtsvermogen en plotselinge, ernstige hoofdpijn. De diagnose gebeurt via een patiëntgeschiedenis, een lichamelijk onderzoek, een CT-scan of MRI-scan en een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart). De behandeling bestaat uit antistollingsmiddelen om verdere stolsels te voorkomen. Soms is een operatie nodig.

Toxinen (gifstoffen)

Een aantal toxinen, zoals lood, schoonmaakmiddelen, insecticiden en pesticiden veroorzaken soms ook zwakke benen.

Wernicke-Korsakoff-syndroom

Het Wernicke-Korsakoff-syndroom (Wernicke-Korsakov-syndroom) is een neurologische aandoening. Wernicke’s encefalopathie is het acute ziektestadium, terwijl het Korsakoff-syndroom het chronische ziektestadium is. Het Wernicke-Korsakoff-syndroom is het resultaat van een tekort aan thiamine (vitamine B1-tekort). De aandoening is vaak aanwezig bij:

• alcoholisten
• patiënten die een gewichtsverliesoperatie hebben gehad
• patiënten met een eetstoornis
• patiënten met een ernstige ziekte zoals kanker of aids
• patiënten met ondervoeding

De acute symptomen van deze ernstige aandoening bestaan uit misselijkheid of braken, gevoelloosheid in de benen, verwardheid, geheugenverlies, loopproblemen (schokkerig, onstabiel of ongecoördineerd), snelle oogbewegingen (nystagmus) en schade aan het hart en zenuwstelsel. Ook diepe slaperigheid die mogelijk tot een coma leidt komt soms tot stand. Chronische symptomen zijn voornamelijk mentaal gerelateerd en omvatten geheugenverlies op korte termijn en dementie-achtig gedrag. De acute stadia van Het Wernicke-Korsakoff-syndroom zijn een levensbedreigende medische noodsituatie. Een bloedonderzoek en lichamelijk onderzoek bevestigen de diagnose. De behandeling bestaat uit het toevoegen van thiaminesupplementen aan de voeding, evenals een ondersteunende behandeling van de nog aanwezige symptomen.

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een neurologische aandoening. Door schade aan de substantia nigra (een hersengebied), ontstaan geleidelijk klachten zoals:

• bewegingsproblemen
• een klein handschrift of andere schrijfwijzigingen
• langzame bewegingen (bradykinesie)
• problemen met evenwicht of lopen
• spierverlies
• stijfheid van de ledematen
• tremoren (bevingen)
• veranderingen in de stem

Diverse behandelingen zijn mogelijk, zoals veranderingen in de levensstijl, geneesmiddelen en fysiotherapie.

Geassocieerde symptomen van beenzwakte

Eén of beide benen zijn mogelijk verzwakt. De milde tot ernstige beenzwakte is soms in beide benen even zwak maar in andere gevallen is één been zwakker dan het andere. Verder komt de zwakte mogelijk in de loop van de tijd erger, maar bij andere patiënten ontstaat de beenzwakte plotseling (acuut) in één of beide benen. Afhankelijk van de oorzaak van het zwakke been of de zwakke benen, komen nog enkele bijkomende symptomen tot stand:

• gevoelloosheid in de benen
• moeite met staan en/of lopen
• pijn in de benen
• rugpijn die al dan niet langs de achterkant van de benen naar beneden uitstraalt
• tintelingen van de benen
• verlamming

Alarmsymptomen bij zwakke benen

Beenzwakte moet een patiënt altijd laten onderzoeken door een arts, maar in volgende situaties is onmiddellijke medische aandacht vereist:

• een plotseling begin van de beenzwakte
• gevoelloosheid van de arm
• gevoelloosheid van de benen
• koorts en/of koude rillingen
• problemen met balanceren
• problemen met het gezichtsvermogen
• problemen met spreken
• verlamming van de benen (onvermogen om de benen te bewegen)

Prognose van zwakte in de benen

De vooruitzichten van beenzwakte hangen af van de oorzaak. De meeste oorzaken van beenzwakte leiden tot een volledig herstel als een arts deze nauwkeurig heeft kunnen vaststellen en binnen de juiste tijd de behandeling heeft kunnen inzetten. Soms verbetert de beenzwakte, al is niet altijd een volledig herstel mogelijk. Sommige oorzaken zijn echter onomkeerbaar zoals ernstige schade aan de zenuwen, het ruggenmerg en/of de hersenen.

Lees verder

• Brandende benen: Oorzaken van brandend gevoel in been
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen
• Zware, vermoeide benen: Oorzaken van zwaar aanvoelende benen
• Gevoelloosheid in benen en voeten: Oorzaken verdoofd gevoel
• Tintelingen aan been: Oorzaken van tintelende benen