Vitamine B1: Functies, voedingsmiddelen, voordelen en tekort

Vitamine B1 (thiamine) is net zoals andere vitaminen uit het vitamine B-complex een belangrijk in water oplosbaar vitamine. Thiamine is essentieel voor het glucosemetabolisme en het speelt een sleutelrol in de zenuw-, spier- en hartfunctie. In veel voedingsmiddelen is vitamine B1 aanwezig, zoals noten en zaden, biergist, ei en verrijkte ontbijtgranen. Tal van voordelen zijn gekoppeld aan deze vitamine die essentieel is voor een goede gezondheid. Door een kort ontstaan beriberi of het syndroom van Wernicke-Korsakoff. Het is daarom altijd belangrijk om een evenwichtige, gevarieerde en gezonde voeding te consumeren om tekorten te voorkomen.

• Functies
• Hart
• Hersenen en centrale zenuwstelsel
• Spijsvertering
• Stress
• Andere lichaamsstructuren
• Voedingsmiddelen met thiamine
• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
• Zuigelingen
• Kinderen
• Adolescenten en volwassenen
• Voordelen: Gebruik in de geneeskunde
• Vitamine B1-tekort
• Risicofactoren
• Symptomen van tekort aan vitamine B1
• Bijwerkingen van teveel van vitamine B1
• Interacties met andere middelen

Functies

Hart

Vitamine B1 draagt bij tot de normale werking van het hart. Voldoende vitamine B1 eten is een goede manier om te zorgen voor een goede hartgezondheid.

Hersenen en centrale zenuwstelsel

Vitamine B1 is een unieke voedingsstof die een integrale rol speelt in de hersenen en het centrale zenuwstelsel. De co-enzymvorm van vitamine B1 is belangrijk voor de synthese (aanmaak) van acetylcholine, wat cruciaal is bij het voorkomen van geheugenverlies en een zenuwontsteking (neuritis). Thiamine is ook belangrijk voor de reparatie en preventie van elke beschadiging van de zenuwfunctie.

Spijsvertering

Een andere belangrijke bijdrage van B1 aan het lichaam is de dynamische manier waarop de vitamine een goede spijsvertering mogelijk maakt:

• Vitamine B1 helpt bij de productie van zoutzuur (maagzuur), dat van vitaal belang is voor de juiste afbraak en het opnemen van voedingsstoffen.
• Vitamine B1 helpt de spiertonus (spierspanning) in de darmen en maag te behouden, voorkomt constipatie en speelt een rol bij het metabolisme van koolhydraten.
• Vitamine B1 levert voeding voor alle spijsverteringsorganen, helpt ons om maximale voedingsstoffen uit ons voedsel te halen en regelt de eetlust.

Stress

De B-vitaminen bestempelen artsen soms als ‘anti-stressvitaminen’, omdat ze het immuunsysteem van het lichaam stimuleren in tijden van stress.

Andere lichaamsstructuren

B-vitaminen zijn bovendien nodig om de lever, de huid, het haar en de ogen gezond te houden.

Voedingsmiddelen met thiamine

Thiamine is te vinden in:

• biergist
• blackstrap melasse (voedzaam bijproduct van het raffineren van suikerriet)
• forel en blauwvintonijn
• gist
• noten en zaden
• ontbijtgranen
• producten gemaakt met witte bloem of witte rijst zijn soms ook verrijkt met vitamine B
• tarwekiemen
• verrijkte, versterkte en volkorenproducten zoals brood, ontbijtgranen, rijst, pasta en meel
• vlees zoals: biefstuk, lever, rundvlees en varkensvlees
• volle granen
• zuivelproducten, fruit en groenten: Deze voedingsmiddelen zijn niet erg rijk aan thiamine in kleine hoeveelheden. Wanneer mensen deze echter in grote hoeveelheden consumeren, zijn ze wel een belangrijke bron van thiamine. Vooral peulvruchten en erwten, bloemkool , sinaasappels, aardappelen, asperges, boerenkoel en eieren leveren vitamine B1 op.

Het verhitten en koken van voedsel vernietigt thiamine.

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid

Mensen hebben een continue voorraad vitamine B1 nodig, omdat het niet in het lichaam wordt opgeslagen. Het hoort onderdeel te zijn van de dagelijkse voeding. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor vitaminen weerspiegelt hoeveel van elke vitamine de meeste mensen elke dag zouden moeten krijgen. De hoeveelheid van elke vitamine die een persoon nodig heeft, is afhankelijk van de leeftijd en het geslacht. Andere factoren, zoals een zwangerschap en ziekten, zijn ook belangrijk. Volwassenen en zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, hebben meer thiamine nodig dan jonge kinderen.

Zuigelingen

• 0 tot 6 maanden: 0,2 mg/dag (milligram per dag)
• 7 tot 12 maanden: 0,3 mg/dag

Kinderen

• 1 tot 3 jaar: 0,5 mg/dag
• 4 tot 8 jaar: 0,6 mg/dag
• 9 tot 13 jaar: 0,9 mg/dag

Adolescenten en volwassenen

• Jongens van 14 jaar en ouder: 1,2 mg/dag
• Meisjes van 14 tot 18 jaar: 1,0 mg/dag
• Vrouwen van 19 jaar en ouder: 1,1 mg/dag (1,4 mg nodig tijdens zwangerschap en borstvoeding)

De beste manier om de dagelijkse behoefte aan essentiële vitaminen te krijgen, is door het eten van een gevarieerde, evenwichtige en gezonde voeding.

Voordelen: Gebruik in de geneeskunde

Vitamine B1 helpt complicaties in het zenuwstelsel, de hersenen, de spieren, het hart, de maag en de darmen te voorkomen. Het is ook nodig voor de stroom van elektrolyten in en uit spier- en zenuwcellen. Thiamine helpt tevens ziekten zoals beriberi voorkomen.

Patiënten die thiamine krijgen om lage niveaus van vitamine B1 te behandelen, lijden meestal aan één van volgende ziekten:

• aanhoudende diarree
• aften (mondzweren)
• aids
• baarmoederhalskanker
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• diabetische nefropathie (een nierziekte bij patiënten met diabetes mellitus type 2)
• diabetische pijn
• een hartziekte
• een slechte eetlust
• een verzwakt immuunsysteem
• het cerebellair syndroom, een type hersenschade
• oogaandoeningen zoals cataract en glaucoom
• pellagra (vorm van ondervoeding met tekort aan niacine)
• perifere neuritis (een ontsteking van de zenuwen buiten de hersenen)
• reisziekte
• stress

Niet al deze toepassingen zijn definitief bevestigd door wetenschappelijk onderzoek anno oktober 2020.

Vitamine B1-tekort

Risicofactoren

Mensen met een slecht eetpatroon, kanker, ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap, bariatrische chirurgie (operatie met als doel om gewicht te verliezen) en hemodialyse lopen een verhoogd risico op een thiaminetekort. Ook patiënten die lisdiuretica (type plaspillen) gebruiken, zijn vatbaar voor een tekort. Patiënten die regelmatig alcohol drinken, ervaren ook sneller een tekort, omdat ze mogelijk geen thiamine uit hun voedsel kunnen opnemen. Het syndroom van Wernicke-Korsakoff is een aandoening die patiënten met chronisch alcoholisme treft. Het is gekoppeld aan een tekort aan vitamine B1. Onbehandeld is deze aandoening dodelijk. Patiënten met het Wernicke-Korsakoff-syndroom en patiënten die zich terugtrekken uit alcohol, hebben thiamine-injecties nodig als ondersteuning bij het herstel. Andere ziekten, zoals hiv, verminderen de opname van voedingsstoffen hetgeen leidt tot een vitamine B1-deficiëntie.

Symptomen van tekort aan vitamine B1

Beriberi
Vitamine B1-deficiëntie leidt meestal tot beriberi, een aandoening waarbij problemen met de perifere zenuwen en spieratrofie tot stand komen. De patiënt kampt met gewichtsverlies, zwakte, vermoeidheid en anorexia (verlies van eetlust). Ook mentale problemen komen voor, zoals verwardheid, een psychose en geheugenverlies op korte termijn. De spieren verzwakken (spierzwakte). Verder treden cardiovasculaire symptomen op, zoals bijvoorbeeld een vergroot hart (cardiomegalie).

Syndroom van Wernicke-Korsakoff
Het syndroom van Wernicke-Korsakoff bestaat uit twee verschillende stoornissen. De ziekte van Wernicke tast het zenuwstelsel aan en veroorzaakt een visuele beperking, een gebrek aan spiercoördinatie en een mentale achteruitgang. Als de ziekte van Wernicke onbehandeld blijft, leidt dit tot het Korsakoff-syndroom. Bij het Korsakoff-syndroom is permanente schade opgetreden aan de geheugenfuncties in de hersenen.

Bijwerkingen van teveel van vitamine B1

Een teveel van vitamine B1 leidt niet tot complicaties, maar wel is het aangewezen om voorzichtig te zijn bij het gebruik van supplementen. Patiënten moeten steeds contact opnemen met de arts alvorens deze supplementen te gebruiken. Veel patiënten doen namelijk aan zelfdiagnostiek waardoor mogelijk bepaalde diagnoses gemist worden.

Interacties met andere middelen

Thee en koffie bevatten tannines, chemicaliën die soms interageren met thiamine. Hierdoor is vitamine B1 moeilijker te absorberen. Sommige chemicaliën in rauwe schaaldieren en vissen vernietigen thiamine, hetgeen mogelijk leidt tot een tekort als personen deze in grote hoeveelheden eten. Koken vernietigt deze chemicaliën, maar het vernietigt ook thiamine.

Lees verder

• Vitaminen: Tekorten (deficiënties) en overmatige inname van vitaminen (special)
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname
• Beriberi: Thiaminetekort (vit. B1) met hart- of zenuwschade
• Vitamine B-complex: Voedingsbron, functie en tekort
• Vitamine B12-tekort: Symptomen & behandeling van deficiëntie