Diabetische nefropathie: Nierziekte door diabetes

Diabetische nefropathie (diabetische nierziekte) is een soort nieraandoening die gebruikelijk is bij diabetici, vooral bij patiënten bij wie diabetes (suikerziekte) niet goed gereguleerd is. De nieren zijn bij deze ziekte niet in staat om afval uit het bloed te filteren. Dit veroorzaakt na verloop van tijd schade aan de bloedvaten, wat uiteindelijk bijdraagt aan nierfalen. Vermoeidheid, opgezette benen en voeten en een jeukende huid zijn enkele symptomen van diabetische nefropathie. Een urine- en bloedonderzoek en echografie zijn belangrijk in het tijdig opsporen van de aandoening. De behandeling van deze ziekte bestaat uit levensstijlaanpassingen, medicijnen, nierdialyse en een niertransplantatie. Het is belangrijk om patiënten met diabetes goed op te volgen en de nierfunctie regelmatig te controleren zodat het risico daalt op de ontwikkeling van diabetische nefropathie.

• Synoniemen diabetische nefropathie
• Oorzaken: Nieren kunnen afval niet uit bloed filteren
• Risicofactoren
• Symptomen nierziekte veroorzaakt door diabetes
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose ziekte
• Preventie van nierproblemen door suikerziekte

Synoniemen diabetische nefropathie

Diabetische nefropathie is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• De ziekte van Kimmelstiel-Wilson
• Diabetische glomerulosclerose

Oorzaken: Nieren kunnen afval niet uit bloed filteren

De nieren bevatten veel kleine bloedvaten (nefronen) die bloed filteren, afvalstoffen uit het lichaam verwijderen (via de urine), en de vochtbalans op peil houden. Patiënten met diabetes mellitus hebben een ongecontroleerde bloedsuikerspiegel waardoor schade optreedt aan het proces van afvalverwijdering. Bij patiënten met diabetes, verdikken de nefronen langzaam en groeien ze na verloop van tijd uit tot littekens. Hierdoor verliezen de nefronen eiwit (albumine) wat dan in de urine terechtkomt. Door de schade aan de nefronen, zijn de nieren niet meer goed in staat om het bloed te filteren. Daardoor hopen de afvalstoffen zich op in de bloedbaan. De nierbeschadiging leidt tot nierfalen waarvoor nierdialyse en een niertransplantatie vereist is.

Risicofactoren

Niet elke patiënt met diabetes lijdt aan nierproblemen. Maar door bepaalde risicofactoren komen nierproblemen vaker in beeld. Dit geldt voor patiënten met obesitas (zwaarlijvigheid), een hoge bloeddruk (hypertensie), een ongecontroleerde bloedsuiker of een hoog cholesterolgehalte, of wanneer de patiënt rookt. Diabetische nefropathie komt voorts vaker voor bij Afro-Amerikanen, Aziaten en indianen. Mensen met een blanke huidskleur zijn het minst vaak aangetast door diabetische nefropathie. Ook patiënten met diabetes 1 waarbij de symptomen voor twintigjarige leeftijd optreden, zijn vaker aangetast door nierproblemen. Tot slot is een familiale geschiedenis van diabetes in combinatie met nierproblemen een risicofactor.

Symptomen nierziekte veroorzaakt door diabetes

De nierschade bij diabetische nefropathie ontwikkelt zich gedurende vele jaren. De symptomen treden dan ook zeer geleidelijk op, waardoor de symptomen vaak pas echt zichtbaar zijn wanneer de ziekte vergevorderd is. Gewoonlijk treedt de nierschade reeds vijf tot tien jaar op voordat de symptomen tot uiting komen. Het is bijgevolg aangewezen om bij diabetes regelmatig de nieren te laten controleren zodat de arts mogelijke nierproblemen zo snel mogelijk detecteert.

Patiënten met meer ernstige en langdurige (chronische) nefropathie ervaren één of meer van volgende symptomen:

• (ochtend)misselijkheid en braken
• bleekheid (pallor)
• bloedarmoede (anemie)
• constante vermoeidheid
• donkere urine door bloed in de urine
• een algemeen ziek gevoel
• een jeukende huid
• een metaalachtige smaak in de mond
• frequent ontwikkelen van infecties
• hoofdpijn
• kortademigheid
• koude-intolerantie (sneller koud hebben)
• krampen in de benen
• misselijkheid of overgeven
• opgezette benen en voeten
• weinig eetlust
• vermoeidheid, veroorzaakt door zuurstoftekort in het bloed
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De fysieke bevindingen bij een lichamelijk onderzoek zijn geassocieerd met langdurige diabetes mellitus:

• gezwollen nieren
• het horen van een vierde hartgeluid tijdens het beluisteren van de hartgeluiden (cardiale auscultatie)
• hypertensie
• niet-genezende huidzweren (slechte wondgenezing) / osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg / botontsteking)
• retinopathie (netvliesaandoening), gediagnosticeerd bij een oogonderzoek; dit is veelal een voorbode van diabetische nefropathie
• verminderde fijne sensaties en verminderde peesreflexen

Diagnostisch onderzoek
Urineonderzoek
Diabetische nefropathie is zichtbaar via een standaard urineonderzoek waarbij de arts het eiwit albumine opspoort. Normaal gezien bevinden zich geen eiwitten in de urine maar in de vroege stadia van de ziekte is dit wel het geval, omdat de nieren niet in staat zijn deze te filteren. Te veel albumine in de urine wijst dus vaak op nierschade.

Echografie en biopsie
Verder is een nierechografie nodig. In het begin is de nier vergroot maar bij een chronische nierziekte is de nier verkleind en gekrompen. Normaalgezien is een nierbiopsie niet vereist, tenzij de symptomen atypisch zijn.

Bloedonderzoek
Voorts is een bloedonderzoek nodig om de progressie van de nierziekte op te volgen. Een bloedonderzoek onthult tevens de hoge niveaus van ureumstikstof en serum creatinine in het bloed. Ureumstikstof ontwikkelt zich bij de afbraak van eiwitten en bij een hoger dan normaal gehalte wijst dit in de richting van nierfalen. Een hoog serum creatinine in het bloed duidt op het falen van de nieren om deze uit het bloed te verwijderen. Normaal gezien sturen de nieren creatinine naar de blaas waar dit via de urine het lichaam verlaat. Bij schade aan de nieren blijft creatinine in het bloed aanwezig, waardoor een hoger dan normaal gehalte ontstaat.

Differentiële diagnose

De diagnose van diabetische nefropathie is in sommige gevallen verwarrend voor de arts. Hij plakt dan een andere diagnose op de aandoening zoals:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• cholesterolembolisatie
• een chronische obstructie (verstopping)
• een multiple myeloom (ziekte van Kahler: bloedarmoede, botpijn en verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• een nier-veneuze trombose
• een primaire of secundaire glomerulaire ziekte
• het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in urine)
• interstitiële nefritis (nierontsteking)
• nefrosclerose
• nierarteriestenose (vernauwing van slagaders in nieren)
• renovasculaire hypertensie
• tubulo nefritis

Behandeling

Wanneer de diagnose van diabetische nefropathie in vroeg stadium gebeurt, vertraagt een behandeling de ziekteprogressie. Een jaarlijks urineonderzoek is dan ook aangewezen bij diabetici. Wanneer grotere hoeveelheden eiwit aanwezig zijn in de urine, is reeds ernstige schade opgetreden. Sommige levensstijlaanpassingen voorkomen schade aan de nieren. Dit houdt in dat de patiënt zorgt voor een gezonde bloeddruk, een goed gecontroleerde bloedsuikerspiegel, een gezonde en gevarieerde voeding met weinig zoutinname en regelmatige beweging. Daarnaast volgt hij het medicatiegebruik op die de arts voorschrijft, en vermijdt hij NSAID-pijnstillers omdat deze zeker bij dagelijks gebruik de nieren nog meer beschadigen. NSAID's staat voor niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen. Voorbeelden van NSAID’s zijn naproxen en ibuprofen. De patiënt krijt bloeddruk verlagende medicijnen zoals ACE-remmers en angiotensine II receptor-blokkers. Bij reeds gevorderde diabetische nefropathie is dialyse vereist om het bloed van de patiënt te filteren. Uiteindelijk is een niertransplantatie vereist wanneer nierfalen optreedt.

Prognose ziekte

De prognose is zeer variabel maar een snelle diagnose en behandeling vertraagt de ziekte. Soms leidt diabetes wel tot andere aandoeningen zoals diabetische retinopathie (oogziekte veroorzaakt door diabetes), of tot een hartaandoening. Nierfalen is zeer ernstig en af en toe komt een patiënt hierdoor te overlijden.

Preventie van nierproblemen door suikerziekte

Patiënten met diabetes mellitus moeten de bloedsuikerspiegel onder controle houden om de kans op het ontwikkelen van diabetische nefropathie te verkleinen. Het is ook van vitaal belang om de bloeddruk zo gezond mogelijk te houden. Enkele leefstijlveranderingen zijn nodig om de glucosespiegels en bloeddruk onder controle te houden zoals:

• het eten van een voedzame voeding met weinig koolhydraten en andere suikers
• het vermijden van alcohol en tabak
• het regelmatig controleren van de bloedglucoseniveaus
• het regelmatig uitoefenen van lichaamsbeweging

Lees verder

• Chronische nierziekte: Progressieve schade aan nierfunctie
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren
• Nierkneuzing: Oorzaken en symptomen van gekneusde nier