Nieren: nierziekten en nieraandoeningen

Normaal gesproken heeft een mens twee nieren. Ze staan in verbinding met de blaas en zorgen voor de urineproductie. Daarnaast hebben ze nog een belangrijke functie. Ze zuiveren ons bloed namelijk van afvalstoffen die daarin zitten. Als de nieren goed werken, is er niets aan de hand. Zodra de werking minder wordt, gaat men zich ziek voelen. Er kan dan al vaak onherstelbare nierschade zijn ontstaan. Vaak weet men niet dat er sprake is van een nierziekte of nieraandoening. In Nederland hebben anno 2020 rond de 680.000 mensen nierschade, zonder dat ze het weten!

Inhoud

• Functie van de nieren
• Nierschade
• Onderzoek
• Oorzaken
• Nierziekten
• Verschillende soorten nieraandoeningen
• Erfelijke nierziekten
• Auto-immuun ziekte
• Een aantal ziekten/aandoeningen uitgelicht
• Reflux nefropathie
• Nierbekkenontsteking
• Atypisch hemolytisch uremisch syndroom (aHUS)
• Dense Deposit Disease (DDD) / C3GN
• Nefrogene diabetes insipidus (NDI)
• Cystenieren

Functie van de nieren

De nieren zuiveren ons lichaam van afvalstoffen die in ons bloed zitten. Daarnaast zorgen zij voor een gelijke vochtbalans in ons lichaam. Als we veel zweten zorgen de nieren voor minder urine en als we veel drinken en daardoor meer vocht in ons lichaam hebben, zorgen de nieren juist voor meer urine om dit vocht af te drijven. In de nieren worden ook een tweetal hormonen aangemaakt. Eén hiervan is renine. Dat speelt een rol bij de bloeddruk. Ook wordt het hormoon EPO (Erytropoëtine) in de nieren aangemaakt. Dit zorgt voor de aanmaak van de rode bloedlichaampjes (erytrocyten). Ook zijn de nieren verantwoordelijk voor sterke botten.

Nierschade

Soms werken de nieren niet meer goed door een nieraandoening. Dit wordt vaak pas opgemerkt als het kwaad al is geschied. Er is dan meestal onherstelbare schade in beide nieren aangericht. Anno 2020 hebben ongeveer 680.000 Nederlanders nierschade, terwijl ze dit zelf niet eens weten. Klachten die bij nierschade kunnen optreden zijn:

• jeuk
• vermoeidheid
• misselijkheid
• verminderde eetlust

Onderzoek

Via bloed- en urineonderzoek kan nierschade worden aangetoond. Als er sprake is van eiwitten in de urine, kan dit een teken zijn dat er sprake is van nierschade. In het bloed wordt dan naar de hoeveelheid kreatinine en ureum gekeken om te zien hoe ernstig de nierschade is.

Oorzaken

Nierschade kan door verschillende oorzaken ontstaan. Iemand die een hoge bloeddruk heeft of diabetespatiënt is, kan nierschade oplopen. Dit zijn namelijk belangrijke oorzaken. Maar ook ontstekingen aan de nieren of nierziektes, zoals cystenieren (vochtblaasje in de nieren), glomerulonefritis (nierfilterontsteking) of reflux nefropathie (urine stroomt terug naar de nieren), nierbekkenontsteking, vernauwing in de nierslagader door aderverkalking en het langdurig slikken van bepaalde medicijnen (antibiotica, ontstekingsremmers) kunnen nierschade tot gevolg hebben.

Nierziekten

Deze kunnen acuut (plotseling) ontstaan, maar ook chronisch zijn. Bij een acute aandoening werken de nieren ineens niet meer goed. Dit kan onder andere komen doordat er minder bloed naar de nieren wordt vervoerd door een ernstige bloeding elders in het lichaam of nierfilters kunnen beschadigd raken door infecties of auto-immuun ziektes. Als er nierstenen zijn, of sprake is van een tumor in de urinewegen, kan de urine niet goed wegkomen en ontstaat er stuwing. Door al deze oorzaken kan er dus nierschade ontstaan. Soms kunnen de nieren zich alsnog herstellen, maar als dit niet gebeurt is de nierschade chronisch van aard. Dit is dan ook een groot risicofactor bij hart- en vaatziekten. Chronische nierschade kan ontstaan door aangeboren afwijkingen, erfelijke nierziekten of als iemand een te hoge bloeddruk of diabetes heeft.

Verschillende soorten nieraandoeningen

Er zijn veel verschillende soorten nierziekten en -aandoeningen. De nierziekte cystinose is een stofwisselingsziekte. Daarnaast zijn er nog andere aandoeningen/ziekten:

• Nierbekkeninfectie
• Nierstenen
• Nefrotisch syndroom
• Diabetische nefropathie
• Atypisch hemolytisch uremisch syndroom (aHUS)
• IgA-nefropathie
• Minimalchange-ziekte
• Nail patella syndroom (NPS)
• Nefrosclerose
• Nierangiomyolipomen / tuberose sclerose
• Nierkanker
• Reflux nefropathie
• Schrompelnieren
• Tubulo-interstitiële nefritis
• Infecties aan de urinewegen
• Urethrakleppen

Erfelijke nierziekten

Sommige nierziekten zijn erfelijk en anderen niet. De erfelijke nierziekten zijn:

• Syndroom van Alport
• Cystenieren
• Nefrogene diabetes insipidus (NDI)
• Nefronoftise
• Sponsnieren

Auto-immuun ziekte

Er zijn er ook nierziekten die een auto-immuun ziekte zijn. Dat zijn:

• Syndroom van Goodpasture / Anti-GBM nefritis
• Lupus erythematodes
• Dense Deposit Disease (DDD) / C3GN

Een aantal ziekten/aandoeningen uitgelicht

Een nierbekkenontsteking is vermoedelijk een van de bekendste nieraandoeningen, maar er zijn ook nog andere nierziekten/-aandoeningen.

Reflux nefropathie

Bij het begin van deze benaming, reflux, denkt men vast aan reflux waarbij maagzuur terugstroomt. Dit komt vaak bij jonge kinderen voor. Maar reflux heeft ook te maken met de nieren. Hierbij stroomt urine weer terug naar de nieren. Dit komt doordat er meer druk op de urineleider staat. Vaak zijn er geen klachten en wordt de diagnose pas gesteld als er sprake is van urineweginfecties. Door reflux is er een grotere kans op nierbekken- en blaasontsteking.

Nierbekkenontsteking

Een nierbekkenontsteking is erg pijnlijk en komt door een bacteriële infectie. Het kan zowel acuut als chronisch zijn. Bij de acute vorm heeft men ineens erge pijn in één of beide zijden van de rug. Ook is er sprake van misselijkheid, moeheid, koude rillingen en soms kan er sprake zijn van (hoge) koorts. Het plassen kan pijn doen, de urine kan donkerder gekleurd zijn. Bij het vermoeden van een nierbekkenontsteking is het verstandig om de huisarts te raadplegen. Aan de hand van urineonderzoek kan dit worden vastgesteld. Er wordt antibiotica voorgeschreven en na een paar dagen moet men zich al iets beter voelen. Vaak is een nierbekkenontsteking het gevolg van een blaasontsteking. In oktober 2015 is Koningin Maxima hiermee in het ziekenhuis opgenomen. Ze was samen met Koning Willem Alexander op staatsbezoek in China, toen ze heel erg ziek werd. Uiteindelijk is ze een paar dagen eerder naar Nederland gekomen en is ze in het Bronovo Ziekenhuis opgenomen.

Atypisch hemolytisch uremisch syndroom (aHUS)

Dit is een zeldzame nierziekte en komt naar schatting maar 15 tot 20 keer per jaar voor in Nederland. Hiervan treft het 5 kinderen en 10 tot 15 volwassenen. De kenmerken zijn acuut nierfalen, een storing in de bloedstolling als gevolg van een tekort aan bloedplaatjes en het zeer snel afbreken van de rode bloedlichaampjes, waardoor plotselinge bloedarmoede ontstaat.

Dense Deposit Disease (DDD) / C3GN

Deze nierziekte is zeer zeldzaam en is een auto-immuun ziekte waarbij er neerslag en ontstekingen in de nierfilters ontstaan. Op de één miljoen mensen hebben maar twee tot drie personen deze ziekte. Het komt het meest voor bij kinderen en jongvolwassenen. De ziekte ontstaat door een infectieziekte die mild van aard is. Denk hierbij aan keelpijn of een verkoudheid. Eerst is er sprake van het verlies van eiwitten en bloed in de urine, daarna wordt de nierfunctie veel slechter en moet er uiteindelijk een nierdialyse plaatsvinden of zelf worden overgegaan tot niertransplantatie.

Nefrogene diabetes insipidus (NDI)

Dit is een erfelijke nierziekte. De nieren kunnen het vocht in het lichaam niet goed vasthouden. De urine is bleek van kleur en een patiënt moet veel plassen. Daarom moet hij/zij per dag voldoende drinken om de vochtbalans in het lichaam op peil te houden. Voldoende drinken betekent in dit geval minimaal 14 liter per dag! Kinderen die deze ziekte hebben worden vaak niet groot. Als een kind niet voldoende vocht binnenkrijgt, kunnen de hersenen uitdrogen. Hierdoor ontstaat dan weer een verstandelijke handicap.

Cystenieren

Dit is een erfelijke nierziekte. In het Engels heet deze ziekte Polycystic Kidney Disease (PKD). In het Nederlands wordt de afkorting ADPKD gebruikt. Het is een behoorlijk zeldzame ziekte en openbaart zich tussen de dertigste en veertigste levensjaar. Zowel mannen als vrouwen kunnen het krijgen. Bij deze ziekte ontstaan er cystes (vochtblaasjes) in de nieren. Soms zijn ze klein en zijn dan zo groot als een speldenknop. Maar ook cystes zo groot als een pingpongbal komen voor. Na verloop van jaren worden ze groter en zwaarder en komen er steeds meer cystes bij. Hierdoor zwellen de nieren op en werken ze steeds slechter. Meestal moet er tussen het 50e en 60e levensjaar met nierdialyse gestart worden. En als dit niet meer werkt, moet er uiteindelijk tot een niertransplantatie worden overgegaan. De symptomen die bij deze nierziekte horen zijn:

• Pijn
• Infecties van de urinewegen
• Bloed in de urine
• Hoge bloeddruk

Lees verder

• Niertransplantatie - het doneren van een nier bij leven