Alzheimer: Risicofactoren, symptomen en nieuwe doorbraak

Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Dementie is een overkoepelende term voor symptomen die de werking van het geheugen verminderen. In Nederland zijn er 140.000 mensen die lijden aan de ziekte van Alzheimer. Wereldwijd hebben 44 miljoen mensen deze ziekte of een ziekte die gerelateerd is aan dementie. Het ontstaan van de ziekte is onduidelijk.

Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is vernoemd naar Alois Alzheimer, een Duitse neuropatholoog en psychiater. Alzheimer is een hersenaandoening die de hersencellen beschadigt en uiteindelijk vernietigt. Dit leidt tot geheugenverlies en uiteindelijk kan iemand aan de ziekte overlijden.

Risicofactoren

Sinds de jaren 80 hebben wetenschappers vooruitgang geboekt met betrekking tot de werking van het brein en de mogelijke oorzaken voor de ontwikkeling van Alzheimer. Mensen met de ziekte hebben vaak één van deze kenmerken of afwijkingen.

Leeftijd

Het eerste kenmerk is gekoppeld aan leeftijd. Alzheimer is geen normaal onderdeel van het ouder worden, wat vaak gedacht wordt. Wel hebben mensen boven de 65 jaar meer risico om de ziekte te ontwikkelen. In de leeftijdscategorie 80-90 jaar heeft een kwart van de mensen Alzheimer. Boven de 90 jaar is dit zelfs de helft.

Genetische factoren

Het tweede kenmerk is gebonden aan genetische factoren. Er is gebleken dat de kans op de ziekte toeneemt bij personen die een kind, ouder, broer of zus hebben met de ziekte van Alzheimer. Wellicht speelt erfelijkheid hierin een rol.

Bèta-amyloïde eiwitten

Het derde kenmerk is een ophoping van bèta-amyloïde eiwitten. Dit eiwit is gekoppeld aan een gen dat de ziekte van Alzheimer veroorzaakt. Het gen zorgt ervoor dat bèta-amyloïde eiwitten in de hersenen verkeerd worden aangemaakt of worden afgebroken. Hierdoor ontstaan ophopingen, waardoor zenuwcellen niet goed kunnen functioneren. Slechts een paar honderd families wereldwijd hebben dit gen. Naar schatting zorgt dit gen in vijf procent van de gevallen daadwerkelijk tot Alzheimer. Bij mensen die dit gen hebben, zullen de symptomen vanaf het veertigste levensjaar merkbaar worden.

Tau-eiwitten

Het vierde kenmerk is de aanwezigheid van gedraaide strengen van het tau-eiwit. Dit eiwit bevindt zich in het centrale zenuwstelsel. Het beïnvloedt de synaps (een contactpunt tussen zenuwcellen of tussen een zenuwcel en een spiervezel/kliercel) in de hersenen. Door de samenklontering van de tau-moleculen wordt het communicatiesysteem van de synaps in de hersenen beïnvloed.

Bloedglucosegehalte

Het vijfde kenmerk is gebonden aan een hoge bloedsuiker of een hoog insulinegehalte. Deze mensen hebben een vergrote kans op Alzheimer. Insuline is een hormoon dat ervoor zorgt dat glucose wordt geleid naar de cellen om daar energie uit te halen. Bij een te hoog insulinegehalte kan het lichaam maar moeizaam vet afbreken. Hierdoor stijgt het bloedglucosegehalte en wordt diabetes ontwikkeld.

Symptomen

De symptomen van Alzheimer kunnen bestaan uit:

• Desoriëntatie in tijd
• Desoriëntatie in plaats
• Desoriëntatie in persoon
• Stemmingsveranderingen
• Gedragsveranderingen
• Spraakproblemen
• Slikproblemen
• Problemen met lopen

Nieuwe doorbraak

Sinds circa 1995 hebben wetenschappers aan de Ohio State University in Amerika zich gericht op het namaken van hersenweefsel. In 2015 meldden de wetenschappers dat een methode om menselijke hersenen te laten groeien is geslaagd. De onderzoekers hebben de hersenen opgebouwd uit stukjes menselijk weefsel van huidcellen van ongeveer drie millimeter lang. De menselijke stukjes weefsel worden gegroeid in petrischalen. Eerst worden de stukjes huidcellen teruggebracht naar de basis van de ontwikkelingsfase. Vervolgens wordt de stukjes ‘geleerd’ te veranderen in cellen die onderdeel uitmaken van de hersenen. Het brein dat de wetenschappers ontwikkeld hebben is in de foetale fase. Het is nog niet mogelijk om de hersenen te laten groeien tot een volgroeid brein.

Het ontwikkelde brein zal gebruikt worden om de veroudering van de hersenen na te bootsen en om te testen hoe het zal reageren op nieuw-ontwikkelde geneesmiddelen. Onderzoek naar de ziekte van Alzheimer heeft een hoge prioriteit bij de wetenschappers. Naast de ziekte van Alzheimer zal de studie ook kunnen bijdragen aan de oorzaken en bestrijdingen van de ziekte van Parkinson, autisme, schizofrenie, epilepsie, traumatisch hersenletsel en posttraumatische stressstoornis.

Lees verder

• Vasculaire dementie: Definitie, symptomen en oorzaken