Membraneuze nefropathie: Nierfilteraandoening

De kleine bloedvaten in de nieren (glomeruli) filteren afval en vloeistoffen uit het bloed. Een aantal patiënten krijgt te maken met membraneuze nefropathie. Bij deze aandoening is er een probleem met dit filtersysteem aanwezig. De nierfilterziekte ontwikkelt zich veelal zonder oorzaak maar is soms het gevolg van andere aandoeningen of omgevingsfactoren. Typerende kenmerken van de nieraandoening zijn een verlies van eiwitten in de urine, zwellingen en een gewichtstoename. De behandeling verloopt bij elke patiënt anders, omdat de ziekte soms spontaan verdwijnt terwijl deze bij anderen leidt tot acuut nierfalen. Medicatie, nierdialyse, een niertransplantatie en voedingsrichtlijnen zijn enkele mogelijke behandelingstechnieken. De ziekte leidt onbehandeld soms tot ernstige complicaties waarbij mogelijk meerdere lichaamssystemen zijn getroffen. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Epidemiologie van nieraandoening
• Oorzaken van membraneuze nefropathie
• Vormen van nierfilterziekte
• Primaire vorm (zonder oorzaak)
• Secundaire vorm
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nierfilteraandoening
• Permanente schade aan de nieren voorkomen
• Symptomen verlichten of complicaties voorkomen
• Voeding
• Prognose
• Complicaties van nierziekte
• Acuut nierfalen
• Bloedstolsels
• Hart- en vaatziekten
• Hoge bloeddruk
• Infecties
• Nefrotisch syndroom

Epidemiologie van nieraandoening

Membraneuze nefropathie is aanwezig bij alle etnische en raciale groepen en bij beide geslachten. De primaire (idiopathische) vorm komt wel vaker tot uiting bij mannen met een bnlake huidskleur en dit dan vooral bij veertigplussers. Jonge vrouwen lijden mogelijk ook aan de nieraandoening; vaak is dan sprake van lupus. Kinderen presenteren zich niet zo vaak met membraneuze nefropathie. Gebeurt dit toch, dan is dit vaak geassocieerd met hepatitis B of, minder vaak met auto-immuunziekten of schildklieraandoeningen.

Oorzaken van membraneuze nefropathie

Het glomerulaire basale membraan is een deel van de nieren, dat helpt bij het filteren van afval en extra vocht uit het bloed haalt. Bij membraneuze nefropathie ontstaat om onbekende redenen een verdikking van een deel van dit membraan. Het verdikte glomerulaire membraan werkt vervolgens niet meer goed, hetgeen resulteert in het verlies van eiwitten via de urine (proteïnurie). De oorzaak hiervan is gerelateerd met de verschillende vormen.

Vormen van nierfilterziekte

Primaire vorm (zonder oorzaak)

Circa 80% van de patiënten lijdt aan de primaire, idiopathische vorm van de nierfilteraandoening. Wellicht is hierbij sprake van een auto-immuunactiviteit van het lichaam, waardoor het lichaam per toeval het eigen gezond weefsel aanvalt omdat het de nierfilters aanziet als ‘vreemde indringers’.

Secundaire vorm

De overige 20% van de patiënten met de nierfilterziekte lijdt aan een andere ziekte, al is het ook mogelijk dat enkele omgevingsfactoren verantwoordelijk zijn voor de nieraandoening.

Aandoeningen
Sommige patiënten lijden reeds aan een andere ziekte zoals:

• andere nierziekten, zoals diabetische nefropathie en snel progressieve (crescentische) glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking)
• kanker, en dan vooral bloedkanker, longkanker en darmkanker
• infecties, waaronder hepatitis B, hepatitis C, malaria, syfilis en endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen) en andere auto-immuunziekten

Andere risicofactoren
Bij volgende andere omgevingsfactoren verhoogt de kans op het ontwikkelen van de secundaire vorm van de nierfilteraandoening:

• blootstelling aan toxines (gifstoffen), zoals goud en kwik
• geneesmiddelen, waaronder niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s zoals ibuprofen), penicillamine, trimethadion en huidverlichtende crèmes

Symptomen

In de meeste gevallen ontstaat membraneuze nefropathie geleidelijk, waardoor patiënt niet meteen op de hoogte is van de nierproblemen. Hij verliest eiwit in de urine, waardoor hij door toeneemt in gewicht door het overtollige vocht. Tevens ontstaan zwellingen in de benen en enkels (gezwollen voeten en enkels). De zwellingen komen bij sommige patiënten reeds in het beginstadium van de ziekte tot uiting, terwijl deze bij anderen pas in een later stadium verschijnen. Sommige patiënten ervaren helemaal geen symptomen in het beginstadium, en merken pas tekenen op wanneer de nierziekte reeds ver gevorderd is. Naast de gewichtstoename en de zwellingen, heeft een patiënt weinig eetlust, is hij vermoeid en is sprake van schuimende urine.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose gebeurt soms eerder toevallig bij een standaard bloedonderzoek of urineonderzoek. Een bloedonderzoek onthult namelijk een hoog cholesterolgehalte (hypercholesterolemie) en een verlaagd albuminegehalte (hypoalbuminemie) onthult. Bij een urineonderzoek bemerkt de arts een verhoogd aantal eiwitten in de urine (proteïnurie) hetgeen typerend is aan de nierfilteraandoening. Om een beeld te krijgen over de structuur van de nieren en urinewegen, zet de arts beeldvormende onderzoeken in zoals een echografie van de nieren en een CT-scan. Voor het bevestigen van de diagnose is tot slot een nierbiopsie vereist. Het stukje weggenomen weefsel (biopt) geeft informatie over de soort en uitgebreidheid van de nierschade. Daarnaast krijgt de arts dankzij een biopsie een idee over de mogelijke effectieve behandelingen.

Behandeling van nierfilteraandoening

Patiënten met milde symptomen of patiënten waarbij de oorzaak van de nierfilterziekte verholpen is, verbeteren mogelijk spontaan en dan is een behandeling onnodig.

Permanente schade aan de nieren voorkomen

Wanneer echter steeds meer eiwitten in de urine terechtkomen, verhoogt het risico op langdurige schade aan de nieren. Veel patiënten ontwikkelen uiteindelijk nierfalen. Nierdialyse of een niertransplantatie zijn dan inzetbaar.

Symptomen verlichten of complicaties voorkomen

Verder is een medicamenteuze behandeling nodig voor de aanwezige klachten, zoals:

• antistollingsmedicijnen (bloedverdunners ter preventie van bloedstolsels)
• bloeddrukmedicatie (behandeling voor een hoge bloeddruk), meestal in de vorm van ACE-remmers
• diuretica (plaspillen voor de behandeling van oedeem)
• statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen)

Voeding

De arts adviseert een zoutarm dieet voor patiënten met de nierziekte. Zout verhoogt namelijk het eiwitgehalte in de urine.

Prognose

Bij circa 30% van de patiënten met membraneuze nefropathie verdwijnen de klachten volledig na circa vijf jaar, en dit zonder behandeling. Bij ongeveer één op de drie patiënten ontstaat een gedeeltelijke remissie dankzij de behandeling. Een genezing is niet voorhanden voor membraneuze nefropathie, maar een succesvolle behandeling leidt vaak tot een remissie van de proteïnurie. Af en toe komen de klachten wel terug nadat de behandeling is stopgezet.

Complicaties van nierziekte

Acuut nierfalen

Wanneer de nierfilters ernstige schade oplopen, bouwen afvalproducten zich op in het bloed, wat leidt tot acuut nierfalen. Een snelle dialyse is dan nodig om op deze manier extra vocht en afvalstoffen uit het bloed te verwijderen.

Bloedstolsels

Eiwitten gaan verloren via de urine, maar hierbij verdwijnen mogelijk ook eiwitten die normaal gezien helpen bij de bloedstolling. Patiënten met de ziekte zijn bijgevolg gevoelig voor het ontwikkelen van een diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been of bekken) of een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen).

Hart- en vaatziekten

Door het verhoogde cholesterolgehalte krijgen patiënten met de nierfilterziekte vaker te maken met hart- en vaatziekten.

Hoge bloeddruk

Hypertensie (hoge bloeddruk) komt tot uiting doordat afval zich opbouwt in het bloed (uremie) en zout aanwezig blijft in het lichaam.

Infecties

Door het verlies van eiwitten via de urine, verdwijnen ook antilichamen uit het lichaam. Het is bijgevolg voor het lichaam lastiger om infecties te bestrijden.

Nefrotisch syndroom

Membraneuze nefropathie is één van de meest voorkomende oorzaken van het nefrotisch syndroom bij volwassenen. Dit syndroom omvat een reeks van symptomen zoals te veel eiwit in de urine, een laag proteïnegehalte in het bloed (hypoproteïnemie), een hoog cholesterolgehalte, hoge triglycerideniveaus en oedeem. De zwellingen vertalen zich in gezwollen oogleden, gezwollen voeten en enkels en een gezwollen buik (ascites).

Lees verder

• Nefrotisch syndroom: Nierziekte met te veel eiwit in urine
• Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)