Membraneuze nefropathie: Nierfilteraandoening

De kleine bloedvaten in de nieren, de glomeruli, spelen een cruciale rol in het filteren van afvalstoffen en overtollige vloeistoffen uit het bloed. Bij sommige patiënten ontstaat membraneuze nefropathie, een aandoening waarbij dit filtersysteem verstoord raakt. De ziekte kan zich ontwikkelen zonder duidelijke oorzaak, maar kan ook het gevolg zijn van andere aandoeningen of omgevingsfactoren. Typische kenmerken van deze nieraandoening zijn verlies van eiwitten in de urine, zwellingen en gewichtstoename. De behandeling varieert per patiënt, waarbij sommige gevallen spontaan verbeteren, terwijl anderen kunnen evolueren naar acuut nierfalen. Mogelijke behandelopties omvatten medicatie, nierdialyse, niertransplantatie en specifieke voedingsrichtlijnen. Onbehandeld kan de ziekte leiden tot ernstige complicaties waarbij meerdere lichaamssystemen betrokken zijn. De vooruitzichten zijn afhankelijk van de ernst en de reactie op de behandeling.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Vormen van membraneuze nefropathie
• Primaire vorm (idiopathische nefropathie)
• Secundaire vorm
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van membraneuze nefropathie
• Permanente schade aan de nieren voorkomen
• Symptomen verlichten of complicaties voorkomen
• Voeding en dieet
• Prognose van membraneuze nefropathie
• Complicaties van membraneuze nefropathie
• Acuut nierfalen
• Bloedstolsels
• Hart- en vaatziekten
• Hoge bloeddruk
• Infecties
• Nefrotisch syndroom
• Preventie
• Algemene gezondheidsmaatregelen
• Beheer van risicofactoren
• Preventie van infecties en auto-immuunziekten
• Aanpassing van levensstijl bij bestaande risico's
• Zoutarm dieet
• Voeding en hydratatie

Epidemiologie

Membraneuze nefropathie komt voor bij alle etnische groepen en geslachten. De primaire (idiopathische) vorm wordt vaker gezien bij mannen met een blanke huidskleur, vooral bij personen van veertig jaar en ouder. Ook jonge vrouwen kunnen getroffen worden, vaak in verband met lupus. Bij kinderen komt membraneuze nefropathie zelden voor, maar wanneer dit gebeurt, is het vaak geassocieerd met hepatitis B of, minder vaak, met auto-immuunziekten of schildklieraandoeningen.

Oorzaken

Het glomerulaire basale membraan is een belangrijk onderdeel van het nierfiltersysteem, verantwoordelijk voor het verwijderen van afvalstoffen en overtollig vocht uit het bloed. Bij membraneuze nefropathie wordt dit membraan om onbekende redenen verdikt, waardoor het filterproces verstoord raakt en eiwitten in de urine terechtkomen (proteïnurie). De oorzaak van deze verdikking kan variëren en hangt vaak samen met de vorm van de ziekte.

Vormen van membraneuze nefropathie

Primaire vorm (idiopathische nefropathie)

Ongeveer 80% van de patiënten lijdt aan de primaire, idiopathische vorm van membraneuze nefropathie. Dit wordt mogelijk veroorzaakt door een auto-immuunreactie waarbij het lichaam ten onrechte zijn eigen gezonde weefsel aanvalt, omdat het de nierfilters als ‘vreemde indringers’ beschouwt.

Secundaire vorm

De resterende 20% van de patiënten heeft secundaire membraneuze nefropathie, waarbij de aandoening voortkomt uit andere onderliggende ziektes of omgevingsfactoren.

Aandoeningen geassocieerd met secundaire membraneuze nefropathie
Secundaire membraneuze nefropathie kan worden veroorzaakt door diverse aandoeningen, zoals:

• Andere nierziekten, waaronder diabetische nefropathie en snel progressieve (crescentische) glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors)
• Kanker, vooral bloedkanker, darmkanker en longkanker
• Infecties, zoals hepatitis B, hepatitis C, malaria, syfilis en endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• Systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen) en andere auto-immuunziekten

Andere risicofactoren
Enkele omgevingsfactoren die de kans op het ontwikkelen van secundaire membraneuze nefropathie kunnen verhogen, zijn:

• Blootstelling aan toxines (gifstoffen), zoals goud en kwik
• Geneesmiddelen, waaronder niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s zoals ibuprofen), penicillamine, trimethadion en huidverlichtende crèmes

Symptomen

De symptomen van membraneuze nefropathie ontwikkelen zich vaak geleidelijk, waardoor patiënten niet onmiddellijk op de hoogte zijn van hun nierproblemen. Typische symptomen zijn:

• Verlies van eiwitten in de urine, wat leidt tot gewichtstoename door overtollig vocht
• Zwellingen in de benen en enkels (gezwollen voeten en enkels)
• Mogelijke symptomen in een vroeg stadium kunnen onopgemerkt blijven, met merkbare symptomen pas in een later stadium
• Gewichtstoename, weinig eetlust, vermoeidheid en schuimende urine

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van membraneuze nefropathie kan soms toevallig worden ontdekt tijdens een standaard bloedonderzoek of urineonderzoek. Typische bevindingen zijn een verhoogd cholesterolgehalte (hypercholesterolemie) en een verlaagd albuminegehalte (hypoalbuminemie). Een urineonderzoek onthult vaak een verhoogd aantal eiwitten (proteïnurie), wat kenmerkend is voor deze nierziekte. Om de structuur van de nieren en urinewegen te beoordelen, kunnen beeldvormende onderzoeken zoals een echografie en een CT-scan worden uitgevoerd. Een definitieve diagnose wordt vaak bevestigd door een nierbiopsie. Het biopt geeft inzicht in de aard en omvang van de nierschade en helpt bij het bepalen van de meest effectieve behandelingsopties.

Behandeling van membraneuze nefropathie

De behandeling van membraneuze nefropathie hangt af van de ernst van de symptomen en de onderliggende oorzaken.

Permanente schade aan de nieren voorkomen

Als er steeds meer eiwitten in de urine terechtkomen, kan het risico op langdurige nierbeschadiging toenemen. In dergelijke gevallen kunnen nierdialyse of niertransplantatie noodzakelijk zijn.

Symptomen verlichten of complicaties voorkomen

Voor de behandeling van symptomen en complicaties kunnen de volgende medicamenteuze behandelingen worden toegepast:

• Antistollingsmedicijnen (bloedverdunners ter preventie van bloedstolsels)
• Bloeddrukmedicatie, meestal in de vorm van ACE-remmers
• Diuretica (plaspillen voor de behandeling van oedeem)
• Statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen)

Voeding en dieet

Een zoutarm dieet wordt aanbevolen voor patiënten met membraneuze nefropathie, omdat zout de eiwitconcentratie in de urine kan verhogen.

Prognose van membraneuze nefropathie

Ongeveer 30% van de patiënten met membraneuze nefropathie ervaart een volledige remissie van de klachten binnen vijf jaar, vaak zonder behandeling. Bij ongeveer één op de drie patiënten leidt behandeling tot gedeeltelijke remissie. Er is momenteel geen genezing voor membraneuze nefropathie, maar succesvolle behandeling kan leiden tot significante vermindering van proteïnurie. Klachten kunnen soms terugkeren nadat de behandeling is gestopt.

Complicaties van membraneuze nefropathie

Acuut nierfalen

Ernstige schade aan de nierfilters kan leiden tot acuut nierfalen, waarbij snelle dialyse noodzakelijk is om overtollig vocht en afvalstoffen uit het bloed te verwijderen.

Bloedstolsels

Het verlies van eiwitten via de urine kan ook de eiwitten aantasten die normaal helpen bij de bloedstolling, waardoor patiënten gevoelig worden voor diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been of bekken) en longembolie (afsluiting van een slagader in de longen).

Hart- en vaatziekten

Patiënten met membraneuze nefropathie hebben door het verhoogde cholesterolgehalte een groter risico op hart- en vaatziekten.

Hoge bloeddruk

Hypertensie (hoge bloeddruk) kan ontstaan door de ophoping van afvalstoffen in het bloed (uremie) en het behoud van zout in het lichaam.

Infecties

Het verlies van eiwitten via de urine kan ook leiden tot een verminderd aantal antilichamen, waardoor het lichaam moeilijker in staat is om infecties te bestrijden.

Nefrotisch syndroom

Membraneuze nefropathie is een van de meest voorkomende oorzaken van het nefrotisch syndroom bij volwassenen. Dit syndroom omvat een reeks symptomen zoals overmatig eiwitverlies in de urine, een laag proteïnegehalte in het bloed (hypoproteïnemie), verhoogd cholesterol, hoge triglycerideniveaus en oedeem. De zwellingen manifesteren zich vaak als gezwollen oogleden, gezwollen voeten en enkels en een gezwollen buik (ascites).

Preventie

Hoewel er geen specifieke manier is om membraneuze nefropathie volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico te verminderen of om de progressie van de ziekte te vertragen. Hier zijn enkele belangrijke preventieve strategieën:

Algemene gezondheidsmaatregelen

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het verminderen van het risico op nieraandoeningen. Dit omvat:

• Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen
• Een evenwichtig voedingspatroon rijk aan groenten, fruit en volkorenproducten
• Beperking van zout- en vetinname, vooral als je al een verhoogd risico hebt op hoge bloeddruk of diabetes

Rook- en alcoholgebruik vermijden
Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen de gezondheid van de nieren negatief beïnvloeden en moeten worden vermeden.

Regelmatige medische controles
Het regelmatig laten controleren van je bloeddruk en cholesterolniveaus kan helpen om risicofactoren voor nieraandoeningen vroegtijdig te identificeren en te beheren.

Beheer van risicofactoren

Diabetes en Hoge Bloeddruk
Als je diabetes of hoge bloeddruk hebt, is het cruciaal om deze aandoeningen goed onder controle te houden. Dit kan door:

• Regelmatig controleren van bloedsuiker- en bloeddrukniveaus
• Naleven van het behandelplan voorgeschreven door je arts
• Gebruik van voorgeschreven medicatie, zoals ACE-remmers voor hoge bloeddruk

Beperkingen bij bepaalde geneesmiddelen
Sommige medicijnen, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), kunnen de nierfunctie beïnvloeden. Overleg met je arts over het gebruik van dergelijke medicijnen en zoek naar alternatieven indien nodig.

Preventie van infecties en auto-immuunziekten

Vaccinaties
Vaccinaties tegen infecties zoals hepatitis B kunnen helpen om bepaalde vormen van membraneuze nefropathie te voorkomen die geassocieerd zijn met infecties.

Behandelen van Auto-immuunziekten
Als je een auto-immuunziekte hebt, zoals systemische lupus erythematosus, is het belangrijk om deze goed te beheren met de hulp van je arts om complicaties te voorkomen.

Aanpassing van levensstijl bij bestaande risico's

Zoutarm dieet

Een zoutarm dieet kan helpen om de belasting op de nieren te verminderen en de eiwitconcentratie in de urine te verlagen. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een verhoogd risico of bestaande nieraandoeningen.

Voeding en hydratatie

Een evenwichtige voeding met voldoende hydratatie kan bijdragen aan de algehele niergezondheid. Zorg voor een adequate inname van vocht om de nieren goed door te spoelen.

Lees verder

• Nefrotisch syndroom: Nierziekte met te veel eiwit in urine
• Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)