Tuberculeuze artritis: Tuberculose (infectie) aan gewricht

Tuberculose is een bacteriële infectie, veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Vooral longproblemen komen voor bij deze infectie. Af en toe zijn andere organen zoals de nieren, de hersenen en/of de wervelkolom aangetast. Een zeer klein aantal patiënten ontwikkelt artritis waarbij meestal één gewricht getroffen is. Enkele algemene symptomen treden op in combinatie met een verlies van spieren en zwellingen van de gewrichten. De ziekte is heel moeilijk te diagnosticeren omwille van diverse redenen. Een vroege diagnose is echter belangrijk om een goede gewrichtsfunctie te behouden. Spalken, medicijnen en eventueel chirurgie zijn de nodige behandelingstechnieken voor tuberculeuze artritis.

• Synoniemen tuberculeuze artritis
• Epidemiologie tuberculose aan gewricht
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen bacteriële infectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties gewrichten
• Preventie tuberculeuze artritis

Synoniemen tuberculeuze artritis

Tuberculeuze artritis is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• de ziekte van Ponchet
• granulomateuze artritis

Epidemiologie tuberculose aan gewricht

Tuberculeuze artritis is vrij zeldzaam in westerse landen, maar wel een veelvoorkomend probleem in ontwikkelingslanden. Ongeveer 1 tot 3% van alle patiënten met tuberculose ontwikkelt tuberculeuze artritis. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen en heeft geen seksuele voorliefde. De wervelkolom is het vaakst aangetast, gevolgd door de knie en heup.

Oorzaken en risicofactoren

Tuberculeuze artritis wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis, die ook de longen aantast bij tuberculose. Risicofactoren voor het ontwikkelen van tuberculeuze artritis omvatten:

• Hiv-infectie of andere immunosuppressieve aandoeningen
• Langdurig gebruik van immuunsuppressiva
• Chronische nierziekte
• Onvoldoende behandeling van actieve tuberculose

Symptomen bacteriële infectie

De symptomen treden geleidelijk op en meestal is slechts één gewricht getroffen bij tuberculeuze artritis. Mogelijke aangetaste gewrichten zijn de enkels, heupen, knieën, polsen en de wervelkolom (tuberculose die de wervelkolom aantast, is vaak gekend als de ziekte van Pott). De ziekte kenmerkt zich door spieratrofie (spierverlies), spiertrekkingen, een verminderde beweging in de gewrichten en zwelling van de gewrichten die tevens warm en gevoelig zijn. Indien de ruggengraat betrokken is, kunnen onder de plaats van de infectie gevoelloosheid, tintelingen of zwakte optreden. Af en toe is het enige symptoom een pijnloos, koud abces. Algemene symptomen zijn gewichtsverlies of verlies van eetlust, milde koorts en overmatig zweten (hyperhidrose) (vooral nachtelijk zweten).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek toont zwelling en irritatie (ontsteking) van het gewricht. In minder dan de helft van de patiënten zijn de longproblemen nog niet zichtbaar bij het lichamelijk onderzoek.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van tuberculeuze artritis is vaak vertraagd door een gebrek aan bewustzijn, een sluipend begin van de symptomen en de gevarieerde presentatie van de symptomen. Daarnaast zijn vroege symptomen niet via een röntgenfoto zichtbaar. Pas na twee tot vijf maanden na de aanwezigheid van de ziekte, merkt een arts verschillen in het skelet op. De arts voert bijgevolg diverse onderzoeken uit om tuberculeuze artritis op te sporen, zoals:

• aspiratie van vocht in het gewricht (vocht opzuigen)
• een biopsie (stukje weefsel wegnemen) van het gewricht om de bacteriën die TBC veroorzaken, te detecteren
• een CT-scan van de wervelkolom
• een röntgenfoto van de gewrichten
• een thoraxfoto (radiografisch onderzoek van de borstkas)
• een tuberculine huidtest

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van de volgende aandoeningen lijkt sterk op die van tuberculeuze artritis:

• artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen met pijn, stijfheid, gewrichtsgeluiden en hardheid)
• de ziekte van Bechterew (blijvende gewrichtsontsteking)
• gepigmenteerde villonodulaire synovitis (ontsteking van slijmvlies van gewrichten)
• hemofiele arthropathie
• jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten door ophoping van urinezuur)
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• septische artritis (ontsteking van gewricht door infectie)
• synoviale osteochondromatose

Behandeling

De behandeling van actieve tuberculose bestaat uit spalken om de acute symptomen te verlichten. Soms zijn spalken langdurig nodig om misvormingen te voorkomen. De patiënt krijgt voorts een combinatie van vele geneesmiddelen gedurende minimaal 12-18 maanden. Deze moeten op de juiste manier worden ingenomen zodat de bacteriën volledig verdwijnen en niet terugkeren. Verder verlichten pijnstillers en het toepassen van warmte of koude aan de gewrichten de pijn. Ook enkele natuurlijke pijnstillers zijn beschikbaar, al bespreekt de arts dit steeds met de arts. Soms is chirurgie nodig, zeker om eventuele spinale abcessen af te voeren of om de wervelkolom te stabiliseren, alsook wanneer de patiënt na 4-5 maanden niet reageert op de geneesmiddelen. Chirurgie is zelden nodig voor infecties op andere plaatsen.

Prognose

Een vroege diagnose en specifieke en adequate behandeling zijn nodig voor het behoud van een goede gewrichtsfunctie. Deze vorm van artritis kan namelijk mogelijk ernstig weefsel vernietigen. Soms treedt echter gewrichtsschade op voordat de infectie onder controle is met de medicatie. Tot slot keert in 17-34% van de patiënten tuberculeuze artritis terug na de behandeling.

Complicaties gewrichten

Een vertraging in de diagnose en behandeling leidt vaak tot bijkomende bot- en gewrichtsschade. Volgende complicaties zijn daarom mogelijk bij tuberculeuze artritis:

• een ruggenmergcompressie (samendrukken van het ruggenmerg)
• het instorten van de wervels, wat resulteert in kyfose
• vernietiging van de gewrichten
• zenuwbeknelling

Preventie tuberculeuze artritis

Preventie van tuberculeuze artritis richt zich voornamelijk op de preventie van tuberculose en een vroege diagnose van de aandoening. Maatregelen zijn onder andere:

• Vaccinatie met het BCG-vaccin om tuberculose te voorkomen
• Regelmatige screening en monitoring bij risicopatiënten
• Vroegtijdige behandeling van tuberculose-infecties om verspreiding en complicaties te voorkomen
• Educatie over hygiënemaatregelen en risicofactoren

Lees verder

• Tuberculose: Bacteriële infectie met longproblemen
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Artritis: Hulpmiddelen en aanpassingen in en rond het huis
• Gedissemineerde tuberculose: Verspreide bacteriële infectie
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid