Mondzweren: Oorzaken van aften (zweertjes) in mond

Zweertjes (aften) in de mond kennen diverse oorzaken. Mogelijk zijn deze te wijten aan iets uit de omgeving, maar ook enkele aandoeningen zoals koortsblaasjes en mondspruw veroorzaken mogelijk mondzweren. Veel patiënten met mondzweertjes kampen met pijn en problemen met de dagelijkse activiteiten, zoals tanden poetsen of warm eten. Dankzij enkele tips is het mogelijk om mondzweertjes thuis aan te pakken. Deze verdwijnen in de meeste gevallen zonder dat hiervoor een medische behandeling vereist is. Wanneer langdurige zweren in de mond ontstaan, erg veel pijn optreedt en/of andere symptomen en problemen met de dagelijkse activiteiten ontstaan, is het echter belangrijk om medische hulp in te schakelen. Dankzij medicatie en het aanpakken van de onderliggende oorzaak is het dan vaak ook mogelijk om verlost te raken van mondaften.

• Epidemiologie
• Oorzaken van zweren in mond
• Risicofactoren van aften
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen bij mondzweren
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfdiagnose
• Arts
• Behandeling van mondzweertjes
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van mondzweer

Epidemiologie

Mondzweren zijn kleine, pijnlijke zweertjes die in de mond ontstaan, vaak aften genoemd. Ze komen veel voor bij zowel kinderen als volwassenen en kunnen veroorzaakt worden door een verscheidenheid aan factoren, zoals voedingstekorten, stress, en hormonale veranderingen. Hoewel mondzweren meestal onschadelijk zijn, kunnen ze ongemak en pijn veroorzaken die de dagelijkse activiteiten beïnvloeden.

Oorzaken van zweren in mond

De exacte oorzaak van aften is nog steeds onbekend anno oktober 2020. Een theorie is dat mondzweren verschijnen wanneer de witte bloedcellen van het lichaam de cellen aanvallen die langs de binnenkant van de mond lopen in plaats van gezonde cellen als gevolg van een storing in het immuunsysteem. Omdat patiënten met terugkerende aften vaak familieleden hebben met dezelfde aandoening, zijn de zweren mogelijk ook erfelijk. De familieband kan echter ook worden veroorzaakt door gedeelde omgevingsfactoren in plaats van genen. Er is dus meer onderzoek nodig op dit gebied. Aften zijn voorts mogelijk geassocieerd met voedingstekorten, vooral bij kinderen. Een tekort aan vitamine B12 of een voedingsstof, zoals calcium, foliumzuur of zink, kan een uitbraak van zweertjes in de mond veroorzaken of verergeren. Onderzoekers denken dat meerdere factoren mogelijk betrokken zijn bij de uitbraak van mondaften.

Risicofactoren van aften

Aandoeningen

Aandoeningen die zweren in de mond veroorzaken zijn onder meer:

• auto-immuunziekten, die mogelijk leiden tot zweertjes in de mond zoals lupus, psoriasis of reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• candidiasis of mondspruw, een schimmelinfectie die ervoor zorgt dat witte en rode vlekken in de mond verschijnen.
• chronische aften, die een rode, vlakke rand hebben met daarrond witte of grijsachtige vlekken
• een scherpe of gebroken tand
• erytroplakie, een rode vlek die op de bodem van de mond verschijnt en wijst op (een voorloper van) kanker
• gingivostomatitis, een veel voorkomende infectie die vooral voorkomt bij kinderen. De zweren zijn vergelijkbaar met aften, maar ze treden op naast symptomen van een verkoudheid of de griep.
• hand-, mond- en voetziekte, waardoor kleine, pijnlijke rode vlekken op deze lichaamsdelen verschijnen. De aandoening komt het meest voor bij kinderen.
• herpes simplex, dat koortsblaasjes op de mond veroorzaakt en ook soms genitale zweren veroorzaakt
• hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap
• leukoplakie, waardoor verdikte witgrijze vlekken bijna overal in de mond verschijnen
• lichen planus, een chronische aandoening die een jeukende, inflammatoire uitslag in de mond of op de huid veroorzaakt
• lipbijten
• mondkanker, die zweren en letsels in de mond veroorzaakt
• stress
• vitaminetekorten en foliumzuurdeficiënties
• wangbijten

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren leiden sneller tot zweertjes in de mond zoals:

• bepaalde medicijnen, waaronder bètablokkers (medicijnen voor het verlagen van een te hoge bloeddruk en te hoge hartslag)
• de mond verbranden door pikant eten of hete dranken
• slecht passende kunstgebitten
• stoppen met roken
• tabaksproducten
• zeer zure voedingsmiddelen

Symptomen

Meestal zijn deze mondzweren wit of geel en de randen rood gekleurd. Hoewel de zweren ondiep zijn, zijn ze vaak pijnlijk, vooral tijdens het eten, drinken, praten en/of tanden poetsen. Deze zweren vormen zich op mogelijk vele plaatsen in de mond. Ze zijn zichtbaar aan de binnenkant van de wangen of lippen, op het tandvlees, op gehemelte mond of zelfs op de tong. Soms beginnen de symptomen voordat de pijnlijke huidskleur verschijnt. Sommige patiënten merken eerst een tintelend of branderig gevoel op, en een paar dagen later ontwikkelt zich dan een pijnlijk zweertje in de mond. Bepaalde presentaties van zweertjes in de mond treden op in combinatie met symptomen van de griep, koorts of ontstoken lymfeklieren.

Alarmsymptomen bij mondzweren

Een patiënt moet met een arts praten als hij één of meer van volgende symptomen ervaart:

• andere lichamelijke symptomen
• bloedende mondzweren
• erg veel pijn
• koorts
• letsels die groter zijn dan 1,5 cm in diameter
• meer dan vier letsels tegelijk
• niet meer kunnen eten
• tekenen van een infectie zoals koorts en vermoeidheid
• terugkerende aften (meer dan vier keer per jaar)
• witte vlekken op de zweren
• zweren die verergeren of niet beter worden na verloop van tijd
• zweren die zich ontwikkelen na het starten van medicatie of de behandeling van kanker

Diagnose en onderzoeken

Zelfdiagnose

Meestal is de patiënt zelf wel in staat om de oorzaak van de pijn in de mond te achterhalen. Mogelijk heeft een patiënt dit reeds eerder gehad en dan herkent hij dit. Een patiënt die op zijn wang bijt, weet dat de pijnlijke plek is ontstaan door dit incident. Patiënten met gediagnostiseerde aandoeningen, zoals mondherpes, herkennen mogelijk hun symptomen en hebben een actieplan om de uitbarsting aan te pakken.

Arts

Als een patiënt terugkerende of onverklaarbare zweertjes in de mond heeft, voert de arts een visuele inspectie uit. Eventueel voert hij een uitstrijkje van de mond en/of een bloedonderzoek uit. Als een arts vermoedt dat een zweer het gevolg is van een ernstige ziekte, voert hij een biopsie van het gebied uit. Op die manier weet hij of de patiënt lijdt aan kanker of een ander gezondheidsprobleem.

Behandeling van mondzweertjes

Zelfzorg

In veel gevallen genezen zweertjes in de mond zonder behandeling. Mondaften door lichte verwondingen en irritatie verdwijnen meestal binnen één à twee weken. Volgende huisremedies helpen mogelijk om de mondzweren te verhelpen:

• alcohol vermijden
• een zachte tandenborstel gebruiken
• geen citrusvruchten of zoute voedingsmiddelen eten, omdat ze mogelijk leiden tot pijnlijke steken
• geen tabaksproducten gebruiken
• kauwgom vermijden
• knapperig voedsel zoals toast of chips vermijden
• met zout water gorgelen
• mondspoeling gebruiken
• pikant of gekruid voedsel en hete pepers uit de voeding schrappen
• via de mond ingenomen pijnstillers nemen
• zeer warme dranken zoals koffie en thee vermijden
• zoute crackers of pretzels vermijden
• zuiveringszout en water op de pijn toepassen
• zure vruchten zoals citrus of tomaten vermijden

Professionele medische behandeling

Als huismiddeltjes niet voldoende zijn of de pijnlijke plek niet vanzelf geneest, zijn medische behandelingen nodig. Een arts schrijft mogelijk sterkere ontstekingsremmende of pijnstillende medicijnen en zalven voor. Als een onderliggende aandoening de aften de mond veroorzaakt, stelt de arts een geschikt behandelplan op.

Prognose

De prognose voor mondzweren is meestal goed, aangezien de meeste zweren binnen een paar weken genezen. Regelmatige opvolging kan nodig zijn als de zweren frequent terugkeren of niet reageren op behandeling. Het identificeren en vermijden van triggers kan helpen om de frequentie van mondzweren te verminderen.

Complicaties

Complicaties van mondzweren kunnen infecties of ernstige pijn omvatten die de eet- en spreekvaardigheid beïnvloeden. Bij aanhoudende of frequente zweren kan er een behoefte zijn aan verdere evaluatie en behandeling om de onderliggende oorzaak te achterhalen en te behandelen.

Preventie van mondzweer

Enkele stappen die iemand kan nemen om zweertjes in de mond te helpen zijn:

• alcohol beperken of vermijden
• een goede mondhygiëne beoefenen
• hete voedingsmiddelen en dranken vermijden
• lippenbalsems met een hoge zonbeschermingsfactor gebruiken om schade door de zon te voorkomen
• met een tandarts spreken als een tandheelkundig apparaat irritatie veroorzaakt
• niet roken en ook geen ander gebruik van tabak maken
• stress verminderen
• veel water drinken
• veilige seks beoefenen
• voorzichtig en langzaam kauwen

Lees verder

• Afteuze mondzweren: Pijnlijke aften (zweren) in de mond
• Mondspruw: Schimmelinfectie aan mond met witte vlekken
• Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel
• Leukoplakie: Verdikte witte vlekken in mond en wangen
• Gingivostomatitis: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees