Gingivostomatitis: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees
Gingivostomatitis is een ontsteking waarbij het mondslijmvlies en het tandvlees ontstoken zijn. De patiënt heeft hierdoor pijnlijke mondzweren die gepaard gaan met gezwollen tandvlees. Een virale of bacteriële infectie door onder andere een slechte mondhygiëne leidt tot een gingivostomatitis. Normaal gesproken herstelt de patiënt binnen enkele weken zonder medische behandeling en kunnen de symptomen worden verlicht via zelfzorgmaatregelen. Wanneer de symptomen echter langer dan drie weken aanhouden of wanneer andere symptomen bijkomen, is het raadplegen van een arts noodzakelijk. Vooral kinderen worden getroffen door deze pijnlijke aandoening.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken gingivostomatitis
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Diagnostische tabel voor gingivostomatitis
- Behandeling van mondzweren
- Prognose ziekte
- Complicatie van de aandoening
- Preventie infectie
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met gingivostomatitis
- Houd je mond goed schoon
- Vermijd irriterende stoffen zoals alcohol en kruiden
- Gebruik pijnverlichting en geneesmiddelen
- Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
- Vermijd contact met anderen om verspreiding te voorkomen
- Raadpleeg je arts voor verdere behandeling
- Let op je algehele gezondheid
- Wees geduldig met je herstel
- Misvattingen rond gingivostomatitis
- Gingivostomatitis is altijd een gevolg van een slechte mondhygiëne
- Gingivostomatitis komt alleen voor bij kinderen
- Er is geen behandeling voor gingivostomatitis
- Gingivostomatitis is niet ernstig en heeft geen gevolgen
- Gingivostomatitis wordt altijd veroorzaakt door een alcoholconsumptie
- Het is niet nodig om een arts te raadplegen bij gingivostomatitis
- Gingivostomatitis is een teken van een ernstig gezondheidsprobleem
Epidemiologie
Gingivostomatitis is een ontsteking van het tandvlees (gingiva) en de mondslijmvliezen (stomatitis), vaak veroorzaakt door een virale infectie. De aandoening komt voor bij zowel kinderen als volwassenen, maar is het meest voorkomend bij jonge kinderen. De meest voorkomende veroorzakers zijn het herpes simplex-virus (HSV), vooral type 1, en het coxsackievirus. Gingivostomatitis kan ook het gevolg zijn van bacteriële infecties of als gevolg van een allergische reactie.Incidentie en prevalentie
Gingivostomatitis is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij kinderen van 1 tot 5 jaar, waarbij het herpes simplex-virus type 1 de belangrijkste veroorzaker is. Bij volwassenen komt de aandoening minder vaak voor, maar kan het zich herhalen, vooral als het wordt veroorzaakt door HSV. De prevalentie varieert afhankelijk van de regio, de gezondheid van de bevolking en de mate van blootstelling aan virale infecties.
Leeftijd en risicogroepen
Kinderen en adolescenten zijn de meest getroffen groepen bij gingivostomatitis. Het komt vaak voor bij kinderen die hun immuunsysteem nog in ontwikkeling hebben, vooral bij de eerste blootstelling aan HSV. Volwassenen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-positieve patiënten, kunnen ook meer risico lopen op ernstigere vormen van de aandoening.
Geografische verschillen
De prevalentie van gingivostomatitis kan variëren tussen verschillende regio’s, afhankelijk van de circulatie van de virussen en de toegang tot medische zorg. In ontwikkelingslanden komt de aandoening vaker voor bij kinderen, terwijl in ontwikkelde landen betere hygiënepraktijken en vaccinaties mogelijk leiden tot een lagere incidentie.
Mechanisme
Het mechanisme van gingivostomatitis hangt meestal samen met een virale infectie, waarbij het herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) de meest voorkomende oorzaak is. Bij infectie dringt het virus de mondslijmvliezen binnen, waar het zich vermenigvuldigt en een ontstekingsreactie veroorzaakt. Dit leidt tot de karakteristieke symptomen zoals pijnlijke zweren, roodheid, en zwelling van het tandvlees en de mondslijmvliezen.Herpes simplex-virus type 1 (HSV-1)
HSV-1 is de meest voorkomende oorzaak van gingivostomatitis. Het virus wordt vaak overgedragen door direct contact, zoals het delen van eten of drinken met een besmet persoon. Na de initiële infectie blijft het virus latent in de zenuwcellen aanwezig, wat kan leiden tot herhaalde uitbraken, vooral wanneer het immuunsysteem verzwakt is.
Inflammatoire reactie
De ontsteking die gepaard gaat met gingivostomatitis is het resultaat van een immuunreactie op het virus. Het lichaam probeert het virus te bestrijden door een ontstekingsreactie te initiëren, wat resulteert in roodheid, zwelling, pijn en zweren in de mond en het tandvlees.
Herhaalde infecties
Bij mensen die eerder zijn geïnfecteerd met HSV-1 kan het virus weer actief worden, wat leidt tot terugkerende episodes van gingivostomatitis, vaak geassocieerd met triggers zoals stress, vermoeidheid of andere factoren die het immuunsysteem onderdrukken.
Oorzaken gingivostomatitis
Virussen of bacteriën zijn de oorzaak van gingivostomatitis. De aandoening komt bijvoorbeeld voor na een ontsteking met het herpes simplex virus type 1 (HSV-1). Dit virus, dat tevens een koortslip veroorzaakt, verspreidt zich heel gemakkelijk via speeksel, gedeeld speelgoed, drinken, kopjes, eetgerei, enzovoort. De aandoening treedt bovendien op na een ontsteking met het coxsackievirus. Dit virus bevindt zich op door ontlasting verontreinigde oppervlakten. De verspreiding gebeurt snel van persoon tot persoon en ook door het aanraken van besmette objecten. Bepaalde bacteriën zoals Streptococcus en Actinomyces resulteren ook in een gingivostomatitis. Tot slot verschijnt de aandoening vaker bij patiënten die een slechte mondhygiëne hanteren. Hierbij poetst de patiënt niet regelmatig de tanden en flost hij evenmin.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die het optreden van gingivostomatitis kunnen bevorderen. Deze factoren zijn meestal gerelateerd aan het verzwakte immuunsysteem, de blootstelling aan virussen of bacteriën, en andere gezondheidsomstandigheden.Immuunsuppressie
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids, kankerbehandelingen, of die immuunsuppressiva gebruiken, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van gingivostomatitis. Een verzwakt immuunsysteem kan de mogelijkheid van het lichaam om infecties af te weren verminderen, wat het risico op het ontwikkelen van gingivostomatitis vergroot.
Directe virale blootstelling
De belangrijkste oorzaak van gingivostomatitis is een virale infectie, voornamelijk door HSV-1. Direct contact met een besmette persoon of het delen van voorwerpen zoals bestek of lippenbalsem kan de kans op infectie verhogen.
Bacteriële infecties
Hoewel de meeste gevallen van gingivostomatitis virale oorzaken hebben, kunnen bacteriële infecties, zoals de infectie veroorzaakt door Streptococcus pyogenes, ook een rol spelen bij het veroorzaken van deze aandoening. Bacteriële infecties kunnen de ernst van de aandoening verhogen en bijdragen aan complicaties.
Fysieke of emotionele stress
Stress, zowel fysiek als emotioneel, kan het immuunsysteem onderdrukken en de kans op een uitbraak van herpes simplex-virus verhogen. Dit maakt mensen met een hoge stressbelasting vatbaarder voor gingivostomatitis.
Risicogroepen
Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van gingivostomatitis. Dit omvat vooral jonge kinderen, mensen met een verzwakt immuunsysteem en mensen die frequent worden blootgesteld aan virussen.Kinderen en adolescenten
Kinderen, vooral de jongere leeftijdsgroepen, zijn de meest getroffen patiënten. Ze hebben vaak nog geen immuniteit tegen het herpes simplex-virus en kunnen het gemakkelijk oplopen door direct contact met geïnfecteerde mensen.
Volwassenen met immuundeficiënties
Volwassenen met een verzwakt immuunsysteem door ziekte of medicatie hebben meer kans op het ontwikkelen van ernstigere of terugkerende gevallen van gingivostomatitis. Bij deze groep kan het virus harder toeslaan en langer aanwezig blijven.
Hiv-patiënten
Mensen met hiv/aids hebben een verhoogd risico op gingivostomatitis door hun verzwakte immuunsysteem. Herpes simplex-infecties komen veel vaker voor bij hiv-patiënten, wat leidt tot frequentere uitbraken van gingivostomatitis.
Zorgverleners en mensen met veel contacten
Zorgverleners en andere mensen die regelmatig in contact komen met zieke patiënten, vooral met kinderen, hebben een verhoogd risico op het oplopen van virale infecties zoals herpes simplex. Dit verhoogt hun risico op gingivostomatitis.
Symptomen: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees
Het mondslijmvlies en tandvlees van de patiënt zijn ontstoken. De symptomen variëren van mild tot ernstig. De patiënt voelt zich over het algemeen niet goed (malaise). Hij bouwt koorts op, kwijlt (vooral jonge kinderen) en heeft moeite om te eten en drinken (slikproblemen en kauwproblemen). Hij heeft een stinkende adem (halitose) en een zeer pijnlijke mond. Deze symptomen zijn het gevolg van pijnlijke zweren op de lippen, de tong, het tandvlees en aan de binnenzijde van de wangen in de mond. De mondzweren hebben een grijsachtige of gele kleur aan de buitenkant en zijn rood in het midden. Het tandvlees is tot slot gezwollen (gezwollen tandvlees) en bloedt (bloedend tandvlees).Alarmsymptomen
Gingivostomatitis gaat vaak gepaard met een aantal duidelijke symptomen die kunnen variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de infectie.Pijnlijke zweren in de mond
Een van de belangrijkste symptomen van gingivostomatitis is de aanwezigheid van pijnlijke zweren in de mond, vooral op het tandvlees en de binnenkant van de lippen. Deze zweren kunnen openbreken en korstjes vormen.
Roodheid en zwelling van het tandvlees
De ontsteking van het tandvlees gaat vaak gepaard met hevige roodheid en zwelling. Het tandvlees kan gevoelig zijn bij het aanraken of tijdens het eten en drinken.
Koorts en algemene malaise
Gingivostomatitis kan ook gepaard gaan met koorts, vermoeidheid en algemene malaise. Dit is een teken van een ontstekingsreactie in het lichaam en kan wijzen op de aanwezigheid van een infectie.
Moeite met eten of drinken
Patiënten met gingivostomatitis ervaren vaak pijn en ongemak bij het eten of drinken, vooral bij het slikken van vast voedsel. Dit kan leiden tot verminderde eetlust en gewichtsverlies, vooral bij kinderen.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekDe arts of tandarts identificeert de mondzweren en de koorts, en merkt de andere symptomen op. De patiënt heeft meestal ook gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). Door middel van de symptomen die hij aantreft bij een lichamelijk onderzoek, kan de arts meestal al de juiste diagnose stellen.
Diagnostisch onderzoek
In de meeste gevallen voert de tandarts geen speciale onderzoeken uit om gingivostomatitis te diagnosticeren. Soms is een mondcultuur nodig om te bepalen of het om een virale of bacteriële ontsteking gaat, wat nuttig kan zijn voor de behandeling. Daarnaast kan een biopsie in sommige omstandigheden vereist zijn om andere mondaandoeningen uit te sluiten.
Differentiële diagnose
De mondzweren lijken mogelijk op mondzweren veroorzaakt door andere aandoeningen. Indien de patiënt hoest, koorts of spierpijn heeft, kan dit wijzen op een andere aandoening. Zo is herpangina niet hetzelfde als gingivostomatitis. Herpangina (pharyngitis vesicularis of pharyngitis aphthosa) is een acute, goedaardige coxsackievirusziekte die vaak voorkomt bij kinderen. De patiënt heeft hierbij blaasjes (herpes) en zweertjes in de mond en de keel.
Diagnostische tabel voor gingivostomatitis
Gingivostomatitis is een ontsteking van het tandvlees en de mondslijmvliezen, die vaak gepaard gaat met pijn, roodheid en zwelling. Het kan verschillende oorzaken hebben, van virale infecties tot bacteriële aandoeningen. De onderstaande tabel biedt een overzicht van de mogelijke oorzaken van gingivostomatitis en de diagnostische benaderingen voor het vaststellen van de onderliggende oorzaak.| Diagnose / Oorzaak | Symptomen | Diagnostische testen en oorzaken |
|---|---|---|
| Herpes simplex virus (HSV) infectie | Pijnlijke blaren of zweertjes in de mond, koorts, gezwollen lymfeklieren, pijn bij eten of drinken | De diagnose wordt gesteld door middel van een klinisch onderzoek en kan worden bevestigd door PCR-testen om het herpesvirus in monduitstrijkjes te detecteren. In sommige gevallen kan een bloedtest worden gebruikt om antistoffen tegen HSV te meten. |
| Coxsackievirus (hand-, voet- en mondziekte) | Pijnlijke zweren in de mond, koorts, huiduitslag, meestal bij kinderen | De diagnose wordt gesteld door de klinische symptomen en geschiedenis van de patiënt. In sommige gevallen kan het virus worden geïdentificeerd door middel van een virologisch onderzoek van monduitstrijkjes. |
| Bacteriële infectie (bijvoorbeeld streptokokken) | Pijnlijke, etterende zweren in de mond, koorts, gezwollen lymfeklieren, mogelijk keelpijn | Bacteriologisch onderzoek van mond- of keelmonsters kan worden uitgevoerd om de specifieke bacteriële infectie te identificeren. Bloedonderzoek kan ook helpen om infecties te bevestigen. |
| Candida albicans infectie (orale candidiasis) | Witte vlekken in de mond, pijn, roodheid van het tandvlees en de mondslijmvliezen, moeilijke slikken | De diagnose wordt vaak gesteld door het klinisch onderzoek van de mond en mondslijmvliezen. Een uitstrijkje van de mond kan worden afgenomen om de schimmel te detecteren, en schimmelkweek kan worden uitgevoerd om de diagnose te bevestigen. |
| Systeemziekten (bijvoorbeeld auto-immuunziekten) | Chronische zweren in de mond, droge mond, gewrichtspijn, huiduitslag, algemene zwakte | De diagnose wordt gesteld door middel van bloedonderzoeken om markers van auto-immuunziekten te identificeren, zoals antilichamen tegen eigen lichaamseigen stoffen. Beeldvormende onderzoeken kunnen ook nuttig zijn om systemische betrokkenheid te evalueren. |
| Medicatie-geïnduceerde gingivostomatitis | Pijnlijke mondzweren, bloedend tandvlees, droge mond | De diagnose wordt gesteld door middel van een gedetailleerde medicatiegeschiedenis en de uitsluiting van andere oorzaken. Soms kan de diagnose worden bevestigd door het stoppen van de medicatie en het observeren van verbetering van de symptomen. |
| Vitaminetekorten (bijvoorbeeld vitamine B12, foliumzuur) | Pijnlijke mondzweren, bleekheid, vermoeidheid, tintelingen in handen of voeten | De diagnose wordt gesteld door middel van bloedonderzoeken om de niveaus van vitale vitamines te meten. Bij een tekort kan het aanvullen van de vitamines leiden tot verlichting van de symptomen. |
| HIV infectie | Pijnlijke zweren in de mond, koorts, gezwollen lymfeklieren, gewichtsverlies, huiduitslag | De diagnose wordt gesteld door middel van HIV-tests, zoals een antilichaamtest of een HIV RNA-test. Een klinisch onderzoek en bloedonderzoek kunnen de status van de immuunfunctie helpen beoordelen. |
| Roken en alcoholgebruik | Droge mond, pijnlijke mondslijmvliezen, moeilijkheden bij het slikken | De diagnose wordt vaak gesteld door middel van een gedetailleerde levensstijlgeschiedenis. Het verminderen of stoppen van het gebruik van tabak en alcohol kan de symptomen verlichten. |
Behandeling van mondzweren
Dagelijks de tanden poetsen is nodig / Bron: Photo Mix, PixabayEen goede mondhygiëne hanteren is belangrijk. Daarom borstelt de patiënt best grondig de tanden en het tandvlees om het risico op een ontsteking te verminderen. Voorzichtig de tanden poetsen met een zachte tandenborstel is nodig, zelfs als dit pijn doet. Mondwater vermindert tevens de pijn. Daarnaast is het spoelen van de mond met zout water (een halve theelepel zout in 1 kopje water) of mondwater met waterstofperoxide of Xylocaïne nuttig om de pijn te verlichten. Ook de voeding van de patiënt is belangrijk. Gezonde voedingsmiddelen die zacht en niet-pikant zijn, verminderen het ongemak tijdens het eten. Tot slot mag de patiënt gewone pijnstillers nemen.
Professionele medische zorg
Indien bij de patiënt mondzweren en koorts optreden of de mondzweren verergeren of niet reageren op een thuisbehandeling, is een medische behandeling vaak vereist. Antibiotica helpen bij bacteriële infecties, terwijl antivirale geneesmiddelen de symptomen bij virusinfecties verlichten. De tandarts voert daarnaast indien nodig een zacht debridement uit bij de patiënt. Hierbij verwijdert hij het geïnfecteerde weefsel.
Prognose ziekte
De prognose van gingivostomatitis is over het algemeen goed, vooral wanneer het snel wordt behandeld. De meeste gevallen genezen binnen 1 tot 2 weken, maar terugkerende infecties zijn mogelijk.Behandeling en herstel
Met antivirale middelen zoals aciclovir of valaciclovir kunnen de symptomen worden verlicht en de duur van de infectie verkort. Voor bacteriële gevallen kunnen antibiotica nodig zijn. Symptomatische behandeling, zoals pijnstillers, kan ook nuttig zijn voor het verlichten van ongemak.
Herhaalde episodes
Bij mensen die vaak terugkerende episodes van gingivostomatitis ervaren, vooral door HSV-1, kan langdurige antivirale behandeling of suppressieve therapie worden aanbevolen om de frequentie van uitbraken te verminderen.
