Gingivitis: Ontsteking van tandvlees door plaque op tanden

Bij gingivitis (ulitis) is het tandvlees ontstoken. De directe oorzaak van gingivitis is de vorming van plaque, een zachte, kleverige, kleurloze film van bacteriën die zich vormt op de tanden en het tandvlees. Bacteriën en gifstoffen irriteren vervolgens het tandvlees, waardoor symptomen van gingivitis ontstaan. De symptomen van een tandvleesontsteking bestaan uit rood, gezwollen, gevoelig, glanzend en bloedend tandvlees. De behandeling bestaat uit een goede mondhygiëne waarbij het ook nodig is dat de tandarts de plaque professioneel verwijdert. Een regelmatige tandartscontrole is tot slot vereist om de aandoening te voorkomen.

• Epidemiologie van ulitis
• Oorzaken van gingivitis
• Risicofactoren van tandvleesontsteking
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Vormen gingivitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van ontsteking van tandvlees

Epidemiologie van ulitis

Gingivitis komt veel voor en kan op elke leeftijd optreden. Het is een veelvoorkomende aandoening bij volwassenen en vaak ook bij adolescenten door hormonale veranderingen. De prevalentie van gingivitis varieert afhankelijk van de bevolkingsgroep en de mondhygiënepraktijken. Ongeveer 50% van de volwassenen heeft op enig moment in hun leven last van gingivitis. De aandoening komt vaker voor bij mensen met een slechte mondhygiëne, rokers en bij personen met bepaalde medische aandoeningen zoals diabetes mellitus en immunologische stoornissen.

Oorzaken van gingivitis

De directe oorzaak van gingivitis is de ophoping van plaque op de tanden. Plaque is een kleverig materiaal van bacteriën, slijm en voedselresten die zich ophoopt op de blootgestelde delen van de tanden. Als plaque niet regelmatig wordt verwijderd door poetsen en flossing, kan het verharden tot tandsteen, wat leidt tot ontsteking van het tandvlees. Bacteriën en de toxische stoffen die door deze bacteriën worden geproduceerd, veroorzaken ontsteking van het tandvlees, wat leidt tot symptomen zoals roodheid, zwelling en bloeding.

Risicofactoren van tandvleesontsteking

Volgende factoren verhogen het risico op een tandvleesontsteking:

• agranulocytose (bloedaandoening met tekort aan granulocyten met risico op koorts en infecties)
• boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• de Hartnupziekte (stofwisselingsziekte met huiduitslag en lichamelijke en mentale afwijkingen)
• een familiegeschiedenis van gingivitis
• een slechte mondhygiëne
• fout gepositioneerde tanden, ruwe randen door vullingen en slecht passende of onreine beugels, kunstgebitten, bruggen en kronen
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, waaronder fenytoïne, bismut en sommige anticonceptiepillen
• het Chediak-Higashi-syndroom (oogaandoening albinisme met leukocytendefect)
• het Sjögren-syndroom (aandoening aan ogen, mond en keel)
• prognathie (vooruitstekende kaak door syndroom of trauma)
• roken (regelmatige rokers ontwikkelen vaker gingivitis in vergelijking met niet-rokers)
• sommige ziekten, zoals kanker, ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte) en een hiv-infectie
• veranderingen in hormonen tijdens de puberteit, de menopauze, de menstruele cyclus en de zwangerschap

Veel mensen hebben een bepaalde hoeveelheid gingivitis. Vaak ontwikkelt een tandvleesontsteking zich tijdens de puberteit of vroege volwassenheid als gevolg van hormonale veranderingen. Dit kent soms een lange duurtijd of komt regelmatig terug, afhankelijk van de gezondheid van de tanden en het tandvlees.

Symptomen

Het tandvlees bloedt, wat zich uit in bloed op de tandenborstel, zelfs door het zacht poetsen van de tanden. Daarnaast is het tandvlees gezwollen, helderrood tot rood-paars alsook glanzend. Soms ontstaat ook wit tandvlees. Het tandvlees is voorts gevoelig bij aanraking, maar verder meestal pijnloos al komt tandvleespijn soms wel voor. Ook ontstaan afteuze mondzweren. Een slechte adem (halitose) en smaakverlies zijn andere symptomen van de aandoening.

Alarmsymptomen

• aanhoudende bloedingen van het tandvlees, zelfs zonder duidelijke oorzaak
• ernstige pijn of ongemak in het tandvlees
• snel voortschrijdende zwelling of roodheid van het tandvlees
• onvermogen om goed te eten of te spreken door ernstige tandvleesproblemen
• koorts of andere tekenen van algemene infectie

Vormen gingivitis

Acute (necrotiserende) ulceratieve gingivitis

Acute (necrotiserende) ulceratieve gingivitis (Vincent’s angina, loopgraafmond) kenmerkt zich door de groei van spiraalvormige en spoelvormige bacteriën wat gepaard gaat met een slechte mondhygiëne en roken. De behandeling gebeurt met behulp van orale (via de mond ingenomen) metronidazol 200 mg driemaal daags gedurende drie dagen, een betere mondhygiëne en chloorhexidinegluconaat mondwater. Deze vorm van gingivitis is zeldzaam in de ontwikkelde landen, maar het is gebruikelijk in ontwikkelingslanden waar een slechte voeding en slechte leefomstandigheden aanwezig zijn.

Chronische gingivitis

Chronische gingivitis is de meest voorkomende oorzaak van bloedend tandvlees. Dit volgt na de ophoping van bacteriële plaque. De patiënt herstelt hiervan wanneer de arts de plaque verwijdert.

Desquamatieve gingivitis

Desquamatieve gingivitis is een klinische beschrijving van glad, rood atrofisch tandvlees veroorzaakt door lichen planus of parapemphigus. De diagnose van dit type gingivitis gebeurt aan de hand van een biopsie.

Diagnose en onderzoeken

De tandarts inspecteert de mond en tanden en zoekt naar de aanwezigheid van zacht, gezwollen, rood-paars tandvlees. Het tandvlees is meestal pijnloos of lichtgevoelig wanneer gingivitis aanwezig is. Plaque en tandsteen bemerkt de tandarts voorts aan de basis van de tanden. De tandarts plaatst verder een soort sonde in de mond om grondig het tandvlees te onderzoeken en te bepalen of de patiënt lijdt aan gingivitis of parodontitis. Parodontitis is een ernstige infectie in het tandvlees. Meestal zijn andere onderzoeken niet noodzakelijk. Soms maakt de tandarts wel röntgenfoto’s om te kijken of de ontsteking zich heeft verspreid naar de ondersteunende structuren van de tanden.

Behandeling

Het doel van de behandeling is om de ontsteking te verminderen. De tandarts of mondhygiënist zal bijgevolg de tanden schoonmaken met behulp van verschillende instrumenten. Een zorgvuldige mondhygiëne is nodig na professionele gebitsreiniging, waarbij de tandarts of mondhygiënist tips en adviezen doorgeven aan de patiënt. Daarnaast krijgt de patiënt volgende tips:

• andere verwante ziekten of aandoeningen laten behandelen
• antibacterieel mondwater of andere hulpmiddelen gebruiken
• fout uitgelijnde tanden laten corrigeren
• tandheelkundige en orthodontische apparatuur laten vervangen
• tweemaal per jaar de tanden professioneel laten reinigen; dit is vaker nodig voor patiënten met ernstigere tandvleesaandoeningen

Prognose

Sommige patiënten ervaren pijn wanneer de arts tandplak en tandsteen verwijdert van de tanden. Deze bloedingen en gevoeligheid van het tandvlees verdwijnen doorgaans na enkele dagen. Gingivitis kan behandeld en volledig genezen worden indien het op tijd behandeld wordt. Chronische gingivitis kan echter bij een slechte mondhygiëne en langdurige plaqueophoping voortduren en leiden tot parodontitis en verlies van tanden.

Complicaties

Wanneer gingivitis niet goed wordt behandeld, kan dit leiden tot ernstigere vormen van tandvleesontsteking, zoals parodontitis. Parodontitis kan verdere schade aan het tandvlees en het kaakbot veroorzaken, wat kan leiden tot het verlies van tanden. Andere mogelijke complicaties zijn de verspreiding van infecties naar andere delen van het lichaam, zoals de hartkleppen, wat kan leiden tot infectieuze endocarditis. Bij patiënten met bepaalde chronische aandoeningen kan gingivitis verergeren en bijdragen aan de algemene ziekteprogressie.

Preventie van ontsteking van tandvlees

Om gingivitis te voorkomen, is een goede mondhygiëne cruciaal. Dit omvat:

• regelmatig en grondig poetsen van de tanden met fluoride tandpasta
• dagelijks gebruik van tandfloss of interdentale borstels
• regelmatige tandartsbezoeken voor professionele reiniging en controle
• een gezonde voeding met weinig suiker en koolhydraten
• stoppen met roken en het vermijden van tabaksproducten
• het tijdig behandelen van andere mond- en tandheelkundige problemen

Lees verder

• Jeukend tandvlees: Oorzaken van tandvlees dat jeukt
• Bloedend tandvlees: Oorzaken en tips bij tandvleesbloeding
• Gingivostomatitis: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees
• Tandvleespijn: Oorzaken van pijnlijk tandvlees
• Parodontitis: Schade aan weefsel & bot die tand ondersteunen