Gingivitis: Ontsteking van tandvlees door plaque op tanden

Bij gingivitis (ulitis) is het tandvlees ontstoken. De directe oorzaak van gingivitis is de vorming van een plaque, een zachte, kleverige, kleurloze film van bacteriën die zich vormt op de tanden en het tandvlees. Bacteriën en gifstoffen irriteren vervolgens het tandvlees, waardoor symptomen van gingivitis ontstaan. De symptomen van een tandvleesontsteking bestaan uit rood, gezwollen, gevoelig, glanzend en bloedend tandvlees. De behandeling bestaat uit een goede mondhygiëne waarbij het ook nodig is dat tandarts de plaque professioneel verwijdert. Een regelmatige tandartscontrole is tot slot vereist om de aandoening te voorkomen.

• Oorzaken: Plaque op tanden
• Risicofactoren tandvleesontsteking
• Symptomen
• Vormen gingivitis
• Diagnose en onderzoeken bij tandarts
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties ontsteking van het tandvlees
• Preventie door goede mondhygiëne

Oorzaken: Plaque op tanden

Gingivitis is een vorm van parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen). De tandvleesontsteking ontstaat vanwege de lange termijn effecten van plaqueafzettingen op de tanden. Plaque (tandplak) is een kleverig materiaal van bacteriën, slijm (sputum) en voedselresten die zich opbouwt op de blootgestelde delen van de tanden. Het is ook een belangrijke oorzaak van tandbederf (gaatjes in de tanden). Wanneer de patiënt tandplak niet laat verwijderen, verandert dit in een tandsteen (of calculus) die vastzit aan de basis van de tand. Tandplak en tandsteen veroorzaken een ontsteking van het tandvlees. Bacteriën en de giftige stoffen van bacteriën veroorzaken ontstoken, gezwollen en gevoelig tandvlees.

Risicofactoren tandvleesontsteking

Volgende factoren verhogen het risico op een tandvleesontsteking:

• agranulocytose (bloedaandoening met tekort aan granulocyten met risico op koorts en infecties)
• boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• de Hartnupziekte (stofwisselingsziekte met huiduitslag en lichamelijke en mentale afwijkingen)
• een familiegeschiedenis van gingivitis
• een slechte mondhygiëne
• fout gepositioneerde tanden, ruwe randen door vullingen en slecht passende of onreine beugels, kunstgebitten, bruggen en kronen
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, waaronder fenytoïne, bismut en sommige anticonceptiepillen
• het Chediak-Higashi-syndroom (oogaandoening albinisme met leukocytendefect)
• het Sjögren-syndroom (aandoening aan ogen, mond en keel)
• prognathie (vooruitstekende kaak door syndroom of trauma)
• roken (regelmatige rokers ontwikkelen vaker gingivitis in vergelijking met niet-rokers)
• sommige ziekten, zoals kanker, ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte) en een hiv-infectie
• veranderingen in hormonen tijdens de puberteit, de menopauze, de menstruele cyclus en de zwangerschap

Veel mensen hebben een bepaalde hoeveelheid van gingivitis. Vaak ontwikkelt een tandvleesontsteking zich tijdens de puberteit of vroege volwassenheid als gevolg van hormonale veranderingen. Dit kent soms een lange duurtijd of komt regelmatig terug, afhankelijk van de gezondheid van de tanden en het tandvlees.

Symptomen

Het tandvlees bloedt, wat zich uit in bloed op de tandenborstel, zelfs door het zacht poetsen van de tanden. Daarnaast is het tandvlees gezwollen, helderrood tot rood-paars alsook glanzend. Soms ontstaat ook wit tandvlees. Het tandvlees is voorts gevoelig bij aanraking, maar verder meestal pijnloos al komt tandvleespijn soms wel voor. Ook ontstaan afteuze mondzweren. Een slechte adem (halitose) en smaakverlies zijn andere symptomen van de aandoening.

Vormen gingivitis

Acute (necrotiserende) ulceratieve gingivitis

Acute (necrotiserende) ulceratieve gingivitis (Vincent’s angina, loopgraafmond) kenmerkt zich door de groei van spiraalvormige en spoelvormige bacteriën wat gepaard gaat met een slechte mondhygiëne en roken. De behandeling gebeurt met behulp van orale (via de mond ingenomen) metronidazol 200 mg driemaal daags gedurende drie dagen, een betere mondhygiëne en chloorhexidinegluconaat mondwater. Deze vorm van gingivitis is zeldzaam in de ontwikkelde landen, maar het is gebruikelijk in ontwikkelingslanden waar een slechte voeding en slechte leefomstandigheden aanwezig zijn.

Chronische gingivitis

Chronische gingivitis is de meest voorkomende oorzaak van bloedend tandvlees. Dit volgt na de ophoping van bacteriële plaque. De patiënt herstelt hiervan wanneer de arts de plaque verwijdert.

Desquamatieve gingivitis

Desquamatieve gingivitis is een klinische beschrijving van glad, rood atrofisch tandvlees veroorzaakt door lichen planus of parapemphigus. De diagnose van dit type gingivitis gebeurt aan de hand van een biopsie.

Diagnose en onderzoeken bij tandarts

De tandarts inspecteert de mond en tanden en zoekt naar de aanwezigheid van zacht, gezwollen, rood-paars tandvlees. Het tandvlees is meestal pijnloos of lichtgevoelig wanneer gingivitis aanwezig is. Plaque en tandsteen bemerkt de tandarts voorts aan de basis van de tanden. De tandarts plaatst verder een soort sonde in de mond om grondig het tandvlees te onderzoeken en te bepalen of de patiënt lijdt aan gingivitis of parodontitis. Parodontitis is een ernstige infectie in het tandvlees. Meestal zijn andere onderzoeken niet noodzakelijk. Soms maakt de tandarts wel röntgenfoto’s om te kijken of de ontsteking zich heeft verspreid naar de ondersteunende structuren van de tanden.

Behandeling

Het doel van de behandeling is om de ontsteking te verminderen. De tandarts of mondhygiënist zal bijgevolg de tanden schoonmaken met behulp van verschillende instrumenten. Een zorgvuldige mondhygiëne is nodig na professionele gebitsreiniging, waarbij de tandarts of mondhygiënist tips en adviezen doorgeven aan de patiënt. Daarnaast krijgt de patiënt volgende tips:

• andere verwante ziekten of aandoeningen laten behandelen
• antibacterieel mondwater of andere hulpmiddelen gebruiken
• fout uitgelijnde tanden laten corrigeren
• tandheelkundige en orthodontische apparatuur laten vervangen
• tweemaal per jaar de tanden professioneel laten reinigen; dit is vaker nodig voor patiënten met ernstigere tandvleesaandoeningen

Prognose

Sommige patiënten ervaren pijn wanneer de arts tandplak en tandsteen verwijdert van de tanden. Deze bloedingen en gevoeligheid van het tandvlees vermindert echter binnen één of twee weken na professionele reiniging en met goede mondverzorging thuis. Warm zout water of antibacteriële spoelingen verminderen de tandvleeszwelling. Vrij verkrijgbare ontstekingsremmers zijn ook nuttig bij gingivitis. Daarnaast is een levenslange goede mondverzorging nodig om de terugkeer van tandvleesaandoeningen te vermijden.

Complicaties ontsteking van het tandvlees

Deze complicaties treden mogelijk op als gevolg van gingivitis, een vorm van stomatitis (ontsteking van het mondslijmvlies):

• een infectie van het tandvlees of de kaakbotten
• een tandabces (ophoping van pus in tand door bacteriële infectie)
• necrotiserende ulceratieve gingivitis
• parodontitis, met mogelijk blijvende schade aan kaak en botten
• terugkerende gingivitis

Preventie door goede mondhygiëne

Een goede mondhygiëne voorkomt gingivitis. Zeker bij patiënten met diabetes is het belang van een goede mondhygiëne noodzakelijk. Gingivitis resulteert bij hen in een fruitige ademgeur. Dagelijks de tanden minimaal twee keer poetsen en éénmaal per dag flossen is nodig. Poetsen en flossen na elke maaltijd en voor het slapengaan adviseren de meeste tandartsen. Hierbij zijn speciale tandenstokers, tandenborstels of andere apparaten inzetbaar, al blijft gewoon tandenpoetsen en flossen nog steeds noodzakelijk. Veel tandartsen adviseren voorts om tanden ten minste om de zes maanden professioneel te laten reinigen, want thuis de plaque verwijderen is zelfs met zorgvuldig tandenpoetsen en flossen onmogelijk.

Lees verder

• Jeukend tandvlees: Oorzaken van tandvlees dat jeukt
• Bloedend tandvlees: Oorzaken en tips bij tandvleesbloeding
• Gingivostomatitis: Ontsteking mondslijmvlies en tandvlees
• Tandvleespijn: Oorzaken van pijnlijk tandvlees
• Parodontitis: Schade aan weefsel & bot die tand ondersteunen