Bewegingsziekte (reisziekte): Oorzaken en behandeling

Bewegingsziekte is een veel voorkomende aandoening waarbij een patiënt zich niet lekker voelt door bepaalde soorten beweging. Hij wordt bijvoorbeeld duizelig en krijgt te maken met hoofdpijn wanneer hij in een auto naast een bestuurder zit, of bij het reizen met een boot. Heel wat zelfzorgmaatregelen en tips helpen om de symptomen te voorkomen of verminderen, bijvoorbeeld voldoende rusten en geen zware maaltijden eten vlak voor een reis. Eventueel zet een arts medicijnen in om de symptomen van de goedaardige aandoening te behandelen.

• Synoniemen
• Epidemiologie van aandoening
• Oorzaken: Conflict bij identificatie van bewegingen in lichaam
• Risicofactoren: Ziek worden door diverse soorten beweging
• Symptomen
• Zelfzorgmaatregelen bij reisziekte
• Goede zitplaats kiezen
• Leefstijl
• Natuurlijke behandelingen
• Rusten
• Stabiel object bekijken
• Professionele medische behandeling
• Medicijnen
• Polsband
• Prognose van bewegingsziekte
• Alarmsymptomen

Synoniemen

Bewegingsziekte is gekend onder andere synoniemen zoals:

• luchtziekte
• reisziekte
• wagenziekte
• zeeziekte

Epidemiologie van aandoening

Bewegingsziekte komt heel vaak voor. Ongeveer één op de drie mensen wereldwijd is zeer vatbaar voor de aandoening. Bij intense beweging krijgt bijna iedereen te maken met de aandoening. Bewegingsziekte komt vaker voor bij vrouwen (vooral tijdens de menstruatie of zwangerschap) dan bij mannen en komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Aziaten krijgen tot slot vaker dan Europeanen te maken met reisziekte.

Oorzaken: Conflict bij identificatie van bewegingen in lichaam

Het is niet goed geweten anno oktober 2020 waarom reisziekte tot stand komt. Wellicht gebeurt een foute communicatie tussen signalen over bewegingen afkomstig van verschillende lichaamsdelen. De hersenen identificeren beweging door de combinatie van signalen van de inwendige oren, de ogen, de spieren en de gewrichten. Wanneer de ogen aan de hersenen doorgeven dat het lichaam stilstaat, maar de binnenoren doorgeven dat het lichaam in beweging is, ontstaat een conflict. Op de draaimolen op de kermis voelen de spieren beweging en voelen de oren ook beweging, terwijl de ogen slechts één beeld zien. De hersenen zijn niet goed in staat om deze gemengde signalen te verwerken. Vaak spelen meerdere genen een rol bij de totstandkoming van bewegingsziekte. Welke genen echter betrokken zijn bij reisziekte, zijn niet gekend anno oktober 2020. Vaak is de niet-besmettelijke aandoening aanwezig in families.

Risicofactoren: Ziek worden door diverse soorten beweging

De symptomen van bewegingsziekte komen tot stand door vele soorten beweging, met name reizen in een auto, bus, trein, vliegtuig of boot. Attractieparkritten, skiën en virtual reality-omgevingen veroorzaken eveneens bewegingsziekte. Patiënten met vestibulaire migraine (evenwichtsaandoening met aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) hebben een hoger risico op reisziekte dan mensen zonder deze aandoening.

Symptomen

De aandoening van reisziekte ontstaat gewoonlijk snel. De patiënt krijgt te maken met duizeligheid, een verhoogde speekselproductie (kwijlen), een bleke huid (pallor), een verlies van eetlust en koud zweten. Vervolgens kampt hij met misselijkheid en braken. Verder ontstaat mogelijk ook een snelle ademhaling (hyperventilatie), hoofdpijn, rusteloosheid en slaperigheid.

Zelfzorgmaatregelen bij reisziekte

Enkele eenvoudige tips verminderen de symptomen van aanhoudende bewegingsziekte.

Goede zitplaats kiezen

De beweging tot een minimum beperken is mogelijk door bijvoorbeeld voorin een auto zitten, boven de vleugel van een vliegtuig plaats te nemen of op het dek in het midden van een boot te gaan zitten. Plaatsen waar mensen de motoren kunnen ruiken, zijn afgeraden.

Leefstijl

Alcohol vermijden, stoppen met roken, niet lezen, niet naar beneden kijken naar een smartphone, frisse lucht inademen en een rustig een lichte voeding eten zijn andere adviezen die veel patiënten helpen.

Natuurlijke behandelingen

Sommige patiënten gebruiken graag rauwe gember of munt voor het verlichten van de symptomen. Met acupunctuur en acupressuur zijn een aantal patiënten eveneens gebaat. Het is wel verstandig om eerst een arts te raadplegen alvorens deze natuurlijke behandelingen in te zetten.

Rusten

Diepe ademhalingstechnieken, vanaf 100 naar 0 terugtellen, de ogen sluiten, een voorwerp vinden om op te focussen en andere ontspanningsoefeningen zijn inzetbaar om de symptomen van bewegingsziekte te verlichten. Bij een lange reis is het ook verstandig om voldoende pauze te nemen.

Stabiel object bekijken

Kijken naar de horizon, de voorruit of een ander stabiel object is ook nuttig.

Professionele medische behandeling

Medicijnen

Voor patiënten met aanhoudende reisziekte schrijft de arts soms anti-emetica (medicijnen tegen misselijkheid) voor zoals Dimenhydrinate (Dramamine). Deze antihistaminica verzachten de symptomen van allergieën maar helpen ook bij evenwichtsproblemen veroorzaakt door bewegingsziekte. De patiënt moet de eerste dosis ongeveer één uur voor vertrek innemen. Volgende doses neemt hij elke vier tot zes uur. Scopolamine (Maldemar), een ander medicijn, is beschikbaar in pleistervorm. De patiënt plakt dit vier uur voor vertrek achter het oor. Een dosis duurt drie dagen.

Andere medicijnen die de arts soms inzet, zijn:

• Cyclizine (Marezine, Marzine, Emoquil)
• Meclizine (Antivert, Bonine)
• Promethazine (Phenadoz, Phenergan, Promethegan)

Ze hebben allemaal bijwerkingen, zoals slaperigheid en een droge mond (xerostomie).

Polsband

Verder zijn ook specifieke polsbandjes voorhanden die de symptomen van reisziekte verminderen. Deze band is bruikbaar in een auto, boot, bus, trein en vliegtuig.

Prognose van bewegingsziekte

Meestal duren de symptomen van reisziekte niet lang. Ze gaan vaak weg als de patiënt eenmaal gewend is aan de situatie.

Alarmsymptomen

Aanhoudende duizeligheid of hoofdpijn, aanhoudend braken, gehoorverlies of pijn op de borst zijn alarmsymptomen waarmee de patiënt best zo snel mogelijk de arts raadpleegt.

Lees verder

• Vliegtuigreis: Gezondheidsrisico's door reizen met vliegtuig