Bewegingsziekte, reisziekte: oorzaak, symptomen, behandeling

De vakantietijd komt er aan en dan zitten we toch wat vaker lang in de auto en maken we vliegreizen. Heb je last van bewegingsziekte dan kan dat de vakantiepret behoorlijk vergallen. Wat is de oorzaak van bewegingsziekte, wat zijn de symptomen en nog belangrijker, wat zijn de mogelijkheden voor behandeling? Synoniemen voor bewegingsziekte zijn reisziekte en kinetose. Verschillende vormen van bewegingsziekte zijn wagenziekte, luchtziekte, zeeziekte, ruimteziekte en simulatorziekte.

Inhoud artikel

• Wat is bewegingsziekte?
• Hoe ontstaat bewegingsziekte?
• Verschillende vormen van bewegingsziekte
• De symptomen van bewegingsziekte
• Is bewegingsziekte gevaarlijk?
• De onderzoeken van TNO
• Is bewegingsziekte gekoppeld aan een bepaalde leeftijd?
• Wat kun je doen?
• Wanneer is het verstandig om de huisarts inschakelen?

Wat is bewegingsziekte?

Het is een combinatie van ziekteverschijnselen door een sterke prikkeling van het evenwichtsorgaan.

Hoe ontstaat bewegingsziekte?

Bewegingsziekte ontstaat doordat evenwichtsorgaan en ogen tegenstrijdige signalen aan de hersenen geven. Bijvoorbeeld als je leest in de auto en die auto rijdt over een hobbelige weg. De ogen letten op de woorden en aan de hersenen wordt doorgegeven dat alles in orde is. De letters staan stil op het papier. Maar de bobbels in de weg worden opgemerkt door het evenwichtsorgaan en die geeft aan de hersenen door dat er sprake is van beweging. Deze tegenstrijdige signalen activeren het braakcentrum in de hersenen. De persoon wordt misselijk, zal gaan zweten en mogelijk overgeven/braken. Het evenwichtsorgaan is niet afwijkend maar de hersenen zijn niet goed in staat om de tegenstrijdige prikkels op de juiste manier te verwerken.

Verschillende vormen van bewegingsziekte

• Wagenziekte
• Luchtziekte
• Zeeziekte
• Ruimteziekte
• Simulatorziekte
• Cybersickness: is het verschijnsel dat mensen bewegingsziek worden door het actief spelen van -of passief kijken naar- computerspelletjes.
• Er zijn mensen die in een lift last krijgen van bewegingsziekte

De symptomen van bewegingsziekte

• Trillerig gevoel
• Een gevoel van misselijkheid
• Vermoeidheid
• Braken
• Pijn in het hoofd
• Pijn in de buik
• Veel transpireren
• Gapen
• Bleek zien
• Duizeligheid
• Vermoeide ogen
• Oriëntatieverlies

Is bewegingsziekte gevaarlijk?

Als je last hebt van bewegingsziekte is dat vervelend maar het kan ook gevaarlijk zijn. Niet als je passagier bent op een boot en moet overgeven, maar als een radaroperator die op een oorlogsschip werkt zeeziek wordt en zijn werk niet kan doen, dan kan dat tot gevaarlijke situaties leiden. Reisziekte in een extreme vorm kan de coördinatie over je lichaam tijdelijk helemaal verstoren. Dat is de reden dat TNO (Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek) de aspecten van bewegingsziekte onderzoekt. De missie van TNO: TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn van de samenleving duurzaam versterken.

De onderzoeken van TNO

• TNO onderzoekt alle aspecten van bewegingsziekte. Veel van de kennis is opgebouwd in de militaire luchtvaart en je kunt het op zoveel terreinen gebruiken, bijvoorbeeld bij het ontwerpen van attracties voor pretparken.
• Of denk aan een computermodel dat voorspelt hoeveel mensen aan boord door bewegingen van een schip zeeziek zullen worden.
• Of een wagenziekte-indicator die de bestuurder van het voertuig informatie geeft over zijn rijstijl, hoe misselijkmakend deze is.
• Onderzoek naar evenwicht en oriëntatie, op land, zee of in de lucht helpt mensen die werkzaam zijn in een van deze omgevingen om te gaan met bewegingsziekte en desoriëntatie. Het nemen van de juiste preventieve maatregelen is belangrijk.

Is bewegingsziekte gekoppeld aan een bepaalde leeftijd?

Het is onbekend waarom niet iedereen last heeft van bewegingsziekte. Het komt het meeste voor bij kinderen, met name in de leeftijd tussen de twee en de tien jaar. Waarschijnlijk omdat bij hen het evenwichtsorgaan nog onvoldoende ontwikkeld is. Met het ouder worden nemen de klachten meestal af, maar er zijn ook mensen die er hun hele leven lang last van houden. Het is ook gebleken dat vrouwen relatief vaker last hebben van bewegingsziekte dan mannen, maar waarom is nog niet ontdekt.

Wat kun je doen?

Als de klachten alleen optreden tijdens het reizen dan hoeft je niet naar de huisarts te gaan. Bij twijfel is het natuurlijk goed om advies te vragen bij de huisarts of stel je vraag bij de apotheek. Bij bewegingsziekte verdwijnen de klachten op het moment dat de beweging stopt.

Voorzorgsmaatregelen

• Een lichte maaltijd eten voor vertrek.
• Kinderen tijdens de autorit uit het raam laten kijken.
• Zorg er bij een trein- bus- of tramreis voor dat je zo zit dat je vooruit rijdt.
• Ga niet lezen of puzzelen tijdens het rijden.
• Probeer bij een bus voorin te gaan zitten.
• Bij een bootreis is het verstandig om op het buitendek te gaan zitten als het weer het toelaat, de beste plek is een plaats midden op het achterdek.
• Bij een vliegtuig kun je het beste kiezen voor een plaats in de buurt van de vleugels.
• Zorg voor voldoende ventilatie.
• Nuttig geen alcohol.
• Zorg voor een niet te volle maag, maar de maag moet ook niet te leeg zijn.
• Zorg tijdens een autoreis voor voldoende rustmomenten, ga uit de auto en maak een wandelingetje.

Maar wat als deze voorzorgsmaatregelen niet helpen?

• Kauwen op een verse gemberwortel. Gember heeft een maagversterkende werking.
• De apotheek heeft ook een aantal middelen om bewegingsziekte te voorkomen. Ben je binnen vier uur op de plaats van bestemming dan is een middel met cyclizine een goede keuze. Duurt de reis langer dan vier uur dan kun je het beste kiezen voor een middel met meclozine of cinnarizine. Maar overleg met de apotheker of je het mag gebruiken, meld het als het om kinderen gaat of als je zwanger bent of als je borstvoeding geeft. Je kunt suf worden van de middelen, een bestuurder van een auto mag de middelen dus niet gebruiken, maar mensen die een voertuig besturen hebben meestal ook geen last van bewegingsziekte/wagenziekte.Verder bestaan er ook nog alternatieve geneesmiddelen. Middelen tegen reisziekte kunnen reisziekte alleen voorkomen als je ze enige tijd voor het vertrek inneemt. In de bijsluiter kun je lezen hoe lang voor vertrek je het middel in moet nemen. Als je andere medicijnen op recept gebruikt van de arts, vraag dan ook na bij de apotheek welk middel tegen bewegingsziekte je het beste kunt gebruiken. Een apotheker kan dit zo voor je nakijken.

Wanneer is het verstandig om de huisarts inschakelen?

• Als je ook last hebt van de klachten van bewegingsziekte als je niet op reis bent, in beweging bent.
• Als je bij de bewegingsziekte ook last hebt van oorsuizen en/of doofheid.
• Als je volwassen bent en de middelen om bewegingsziekte te voorkomen, helpen niet voldoende.