Hypervitaminose A: Overmatige inname van vitamine A

Vitamine A (retinol) is een vitamine die een belangrijke rol speelt bij het bestrijden van infecties, maar ook voor een goede gezondheid van het gezichtsvermogen, de huid en het tandvlees zijn voldoende vitamine A in het lichaam nodig. In Nederland krijgen jaarlijks 500 à 1.000 mensen te maken met een overmatige inname van vitamine A (hypervitaminose A). Dit gebeurt bijvoorbeeld doordat de persoon te veel supplementen neemt of bepaalde crèmes gebruikt waarin vitamine A verwerkt is. De bekendste tekenen van hypervitaminose A omvatten problemen met het gezichtsvermogen, veranderingen in de huid en botpijn. Chronische hypervitaminose A leidt tot ernstigere gezondheidsproblemen zoals schade aan de lever en nieren. Stoppen met het gebruik van de vitaminen is nodig om de symptomen om te keren.

• Synoniemen
• Vitamine A in de voeding
• Dagelijkse aanbevolen inname
• Epidemiologie
• Oorzaken en soorten van overmatige inname van vitamine A
• Risicofactoren
• Symptomen
• Acute hypervitaminose A
• Chronische hypervitaminose A
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Stoppen met gebruik van vitaminen
• Prognose van overmatige inname van vitamine A
• Complicaties door overtollige hoeveelheden van vitamine A in het lichaam
• Preventie van hypervitaminose A

Synoniemen

Hypervitaminose A staat ook nog bekend als ‘vitamine A-toxiciteit’ en ‘vitamine A-vergiftiging’.

Vitamine A in de voeding

Boter, lever en vis(olie) bevatten vaak vitamine A. Daarnaast bevatten room, vlees, nieren, melk(producten), kaas en eidooiers vaak ook vitamine A. Soms is dit ook toegevoegd door fabrikanten in bepaalde producten, zoals margarine. Vitamine A komt ook in het lichaam terecht door het consumeren van bepaalde voedingsmiddelen waarin bètacaroteen zit (zoals groenten, fruit, eidooiers, …). Wanneer deze gele kleurstof in de darmwand terechtkomt, wordt dit omgezet in vitamine A.

Dagelijkse aanbevolen inname

De hoeveelheid vitamine A die een persoon nodig heeft, is afhankelijk van de leeftijd, het geslacht en een eventuele zwangerschap. De volgende dagelijkse inname van vitamine A is aanbevolen:

• Leeftijd van 0-1 jaar: 375 microgram
• Leeftijd van 1-3 jaar: 300 microgram
• Leeftijd van 4-8 jaar: 400 microgram
• Leeftijd van 9-13 jaar: 600 microgram
• Mannen van 14 jaar en ouder: 900 microgram
• Vrouwen van 14-18 jaar: 700 microgram
• Vrouwen van 19 jaar en ouder: 700 microgram
• Zwangere vrouwen 14-18: 750 microgram
• Zwangere vrouwen 19 en ouder: 770 microgram
• Vrouwen die borstvoeding geven van 14-18 jaar: 1200 microgram
• Vrouwen die borstvoeding geven van 19 jaar en ouder: 1300 microgram

Zwangere vrouwen, vrouwen die zwanger wensen te worden of vrouwen die denken zwanger te zijn, moeten vóór en tijdens de zwangerschap een geschikte hoeveelheid vitamine A gebruiken. Deze vrouwen nemen best contact op met een arts alvorens extra vitaminen in te nemen. Vitamine A is essentieel voor de ontwikkeling van de foetus, maar te veel vitamine A leidt tot aangeboren afwijkingen.

De symptomen van een vitamine A-vergiftiging treden op vanaf een inname van meer dan 3.000 microgram vitamine A per dag bij volwassenen en 1.000 microgram vitamine A per dag bij kinderen.

Epidemiologie

Hypervitaminose A komt voor wanneer er een overmatige hoeveelheid vitamine A in het lichaam is. Dit kan zowel door overmatige inname van supplementen als door een dieet met hoge vitamine A-niveaus optreden.

Oorzaken en soorten van overmatige inname van vitamine A

Het opslaan van vitamine A in het lichaam gebeurt door de lever.

Acute hypervitaminose A
Vooral bij kinderen treedt vaak de acute vorm op door een onbedoelde inname van vitaminen. Ook wanneer een persoon in de loop van een paar uur grote hoeveelheden vitamine A consumeert, verschijnen acute symptomen.

Chronische hypervitaminose A
Wanneer een persoon te veel aanvullende vitaminen over een langere tijd gebruikt, ontstaan vaak te hoge waarden die zich geleidelijk opbouwen (chronische hypervitaminose A). Het langdurig gebruik van medicatie voor de behandeling van acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren) of crèmes met vitamine A leidt bij sommige mensen tot chronische hypervitaminose A.

Risicofactoren

Risicofactoren voor hypervitaminose A omvatten het gebruik van hoge doses vitamine A-supplementen, het consumeren van lever in grote hoeveelheden, en bepaalde medische aandoeningen die de opname van vitamine A beïnvloeden.

Symptomen

Hypervitaminose A heeft een zeer variabel klinisch beeld. Vaak bepaalt de vorm (acuut of chronisch) welke de symptomen tot uiting komen. Zowel acute als chronische vormen van hypervitaminose A veroorzaken hoofdpijn en een huiduitslag.

Acute hypervitaminose A

Wanneer acute hypervitaminose A optreedt, kampt de persoon met één of meer van de volgende symptomen:

• braken
• buikpijn
• een gevoel van druk op de hersenen
• misselijkheid
• prikkelbaarheid
• slaperigheid

Chronische hypervitaminose A

Een persoon met chronische hypervitaminose A ervaart één of meer van de volgende symptomen:

• botpijn
• duizeligheid
• een luchtweginfectie
• een overgevoeligheid voor zonlicht (fotofobie)
• een ruwe huid, droge huid, schilferige huid of jeukende huid
• een verlies van eetlust
• een wazig gezichtsvermogen of andere problemen met het gezichtsvermogen
• een zwelling van de botten
• gebarsten mondhoeken (gebarsten huid)
• geelzucht
• gekraakte vingernagels
• haaruitval
• misselijkheid en overgeven
• mondzweren
• verwardheid

Bijkomende tekenen voor kinderen omvatten:

• dubbelzien
• een coma
• een gebrek aan een gewichtstoename
• een uitpuilende zachte plek op het hoofd van een baby
• een zachte schedel
• uitpuilende oogbollen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van hypervitaminose A kunnen misselijkheid, braken, hoofdpijn, en huiduitslag omvatten. In ernstige gevallen kan het leiden tot leverbeschadiging en andere ernstige gezondheidsproblemen.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bevraagt de persoon hij naar de aanwezige symptomen. Verder wenst de arts ook informatie inzake het vitamine- en medicatiegebruik van de persoon. Naast het vraaggesprek is ook een bloedonderzoek nodig, wat dan de abnormaal hoge vitamine A-spiegels onthult.

Behandeling: Stoppen met gebruik van vitaminen

Het is meestal mogelijk om de symptomen van hypervitaminose A om te keren door te stoppen met het nemen van overtollige hoeveelheden vitamine A. De persoon stopt bijgevolg met het nemen van multivitaminen of vitamine A-supplementen. Het gebruik van leverproducten is ook afgeraden bij een vitamine A-vergiftiging.

Prognose van overmatige inname van vitamine A

Een persoon herstelt volledig binnen enkele weken wanneer hij stopt met het nemen van de vitaminesupplementen. Alle personen die vitamine A- of andere supplementen willen gebruiken, moeten dit steeds eerst met de arts bespreken. Een arts of voedingsdeskundige biedt een persoon de juiste adviezen aan inzake de geschikte doses en het voorkomen van de overmatige inname van vitamine A.

Complicaties door overtollige hoeveelheden van vitamine A in het lichaam

Mogelijke complicaties van hypervitaminose A omvatten lever- of nierschade. De arts behandelt deze complicaties afzonderlijk. De leverbeschadiging die veroorzaakt is door de inname van overmatige hoeveelheden van vitamine A is echter niet altijd omkeerbaar.

Preventie van hypervitaminose A

Preventie van hypervitaminose A omvat het vermijden van overmatige inname van vitamine A-supplementen en het eten van een evenwichtig voedingspatroon zonder extreme hoeveelheden vitamine A. Regelmatige controle van vitamine A-niveaus kan nuttig zijn.

Lees verder

• Vitamine A-deficiëntie: Tekort van vitamine A
• Hypervitaminose D: Overmatige inname van vitamine D
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname