Hypervitaminose D: Overmatige inname van vitamine D

Vitamine D is een essentiële vitamine voor het lichaam. Het is nodig voor de opname van en de juiste verhoudingen tussen calcium, magnesium en foliumzuur, zorgt voor een goede botgezondheid, verstevigt het immuunsysteem en zorgt voor een goede werking van de zenuwen en spieren. De meeste mensen krijgen voldoende vitamine D binnen door blootstelling aan de zon. Weinig voedingsmiddelen bevatten vitamine D. Bij een tekort is het nemen van supplementen daarom een goede keuze. Het langdurig gebruik van deze supplementen veroorzaakt soms nadelige bijwerkingen, al komen deze relatief weinig voor. Hypervitaminose D (een overmatige inname van vitamine D) veroorzaakt verhoogde calciumwaarden in het bloed, hetgeen onder andere leidt tot schade aan organen en botpijn.

• Bronnen van vitamine D
• Dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van vitamine D-supplementen
• Tegenindicatie en interacties van vitamine D-supplementen
• Medicatie
• Aandoeningen
• Bijwerkingen: Hypervitaminose D
• Broze botten en botpijn
• Hypercalciëmie
• Longschade
• Nierbeschadiging
• Onregelmatige hartslag en hartaanval
• Pancreatitis
• Uitdroging
• Algemene symptomen van overmatige inname van vitamine D
• Milde tekenen
• Ernstige tekenen
• Prognose van vitamine D-toxiciteit

Bronnen van vitamine D

Vitamine D krijgen komt de huid binnen dankzij de blootstelling aan zonlicht. Vijftien à twintig minuten per dag blootstelling aan de zon verhoogt het vitamine D-gehalte, maar meestal is de blootstelling aan zonlicht niet voldoende voor de dagelijks benodigde vitamine D. Verder is vitamine D aanwezig in voedingsmiddelen, zoals eigeel, levertraan, zalm, tonijn of margarine. Tot slot bieden vitamine D-supplementen de benodigde vitamine D.

Dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van vitamine D-supplementen

De dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van vitamine D-supplementen is afhankelijk van de leeftijd, het geslacht, de geografische regio, de huidskleur, het gewicht, de voedselinname en de gezondheidsstatus van de persoon. In termen van internationale eenheden, zouden personen 400-600 internationale eenheden vitamine D per dag moeten krijgen. De toxiciteitsdrempel voor vitamine D is vrij hoog, met name tussen 10.000 en 40.000 internationale eenheden van de vitamine per dag.

Tegenindicatie en interacties van vitamine D-supplementen

Medicatie

Vitamine D-supplementen zijn niet geschikt voor patiënten die bepaalde medicijnen gebruiken:

• cholestyramine, dat cholesterol verlaagt (statines)
• fenobarbital en fenytoïne, die epilepsie behandelen (anti-epileptica)
• orlistat, een medicijn om gewicht te verliezen
• steroïden

Aandoeningen

Ook verhogen enkele aandoeningen de gevoeligheid voor vitamine D. Een patiënt met één van de volgende aandoeningen moet een arts raadplegen voordat hij vitamine D-supplementen gebruikt:

• botmetastasten (uitzaaiingen van kanker in de botten)
• granulomateuze tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• het Williams-syndroom (ontwikkelingsstoornis)
• kanker
• primaire hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, zenuwstelsel en huid)

Bijwerkingen: Hypervitaminose D

Langdurige of overmatige consumptie van vitamine D in supplementen of voedingsmiddelen leiden af en toe tot bijwerkingen. Het lichaam bewaart vitamine D in vetweefsels. Diverse klinische uitingsvormen van een vitamine D-overdosis zijn mogelijk.

Broze botten en botpijn

Bij een te hoog calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie) heeft het lichaam mogelijk niet genoeg hormonen om het mineraal effectief aan de botten te binden. Vitamine D-toxiciteit veroorzaakt hypercalciëmie wat resulteert in botproblemen.

Sommige symptomen omvatten:

• botpijn
• een verlies van lengte of een kleinere lengte van de ledematen
• een zwaar gebogen houding
• ernstige rugpijn of gewrichtspijn
• frequentere valpartijen
• instabiliteit
• snel breekbare botten

Hypercalciëmie

Vitamine D-toxiciteit leidt meestal tot hypercalciëmie, wat optreedt bij meer dan 10,4000 ng / ml calcium in het bloed (10,4 milligram (mg) calcium per deciliter bloed of als 0,104 mg / ml). Wanneer het vitamine D-gehalte in te bloed te hoog is, verhoogt dit de hoeveelheid calcium die de darmen absorberen. Hoge niveaus van vitamine D-metabolieten bevorderen eveneens de afgifte van calcium uit de botten in de bloedbaan. Te veel calcium in het bloed leidt tot een breed scala aan complicaties en symptomen zoals:

• aanhoudende hoofdpijn
• diarree en obstipatie
• een hoge bloeddruk
• een metaalachtige smaak in de mond
• een onregelmatige hartslag
• een verhoogde dorst en vaker plassen
• een verlies van eetlust
• gewrichtspijn en spierpijn
• misselijkheid en overgeven
• onverklaarde uitputting
• prikkelbaarheid en angst
• spierzwakte
• verminderde reflexen
• verwardheid, desoriëntatie of problemen met denken

Longschade

Wanneer hoge calcium- en foliumzuurwaarden in het bloed aanwezig zijn, leidt dit tot kristalvorming in zachte weefsels, zoals de longen. Als veel van deze calciumzoutafzettingen in de longen aanwezig zijn, ontstaat longschade. Enkele tekenen van de resulterende longschade zijn hoesten, kortademigheid en pijn op de borst.

Nierbeschadiging

Overtollig calcium in de bloedbaan bindt zich met foliumzuur. Dit veroorzaakt de vorming van kristallen die zich afzetten in zachte lichaamsweefsels. Deze kristallen veroorzaken weefselschade en uiteindelijk orgaanschade, bijvoorbeeld aan de nieren. Wanneer calciumafzettingen in nierweefsels vast komen te zitten, is sprake van nefrocalcinose.

Symptomen van nefrocalcinose zijn onder andere:

• ernstige pijn in de maag, de zijkanten van de rug of de liesstreek, inclusief de testikels bij mannen
• koorts en koude rillingen
• misselijkheid en overgeven

In ernstige gevallen leidt dit tot permanente nierbeschadiging en uiteindelijk nierfalen.

Onregelmatige hartslag en hartaanval

Extreme hypercalciëmie tast de hartcellen aan, waardoor bijvoorbeeld een onregelmatig hartritme ontstaat. Bij een patiënt met ernstig hoge calcium- of foliumzuurwaarden in het bloed ontstaan sneller calciumafzettingen of plaques in de bloedvaten of hartkleppen.

Enkele hartgerelateerde symptomen geassocieerd met een overmatige inname van vitamine D omvatten:

• duizeligheid
• een hoge bloeddruk
• een tijdelijke of permanente onregelmatige hartslag
• onverklaarde uitputting
• pijn bij het trainen
• pijn op de borst

Pancreatitis

Hypercalciëmie veroorzaakt soms acute pancreatitis (alvleesklierontsteking).

Tekenen van pancreatitis zijn onder andere:

• een snelle pols
• gewichtsverlies
• koorts
• misselijkheid en overgeven
• pijn in de bovenbuik die zich naar achteren uitstrekt

Uitdroging

Verhoogde calciumspiegels in het bloed zorgt ervoor dat een patiënt ongewoon grote hoeveelheden urine produceert en moet uitplassen (polyurie). Onderzoekers weten anno oktober 2020 niet helemaal zeker waarom dit gebeurt. Mogelijk verminderen hoge calciumgehalten de effecten van antidiuretische hormonen (hormonen die zorgen voor het vasthouden van vocht). Door een verlaagd aantal hormonen ontstaan grotere hoeveelheden verdunde urine. Wanneer een patiënt veel verdunde urine uitplast, verliezen ze grote hoeveelheden water en elektrolyten. Daardoor leidt een overvloed van vitamine D mogelijk tot elektrolytenstoornissen en uitdroging.

Milde tot matige uitdroging
Symptomen van matige uitdroging zijn onder andere:

• een droge mond en een droge tong
• een huid die traag reageert nadat er druk op uitgeoefend is
• een verhoogde dorst
• een verminderde traanproductie en droge ogen
• ingevallen ogen
• minder plassen (oligurie)
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid

Ernstige uitdroging
Ernstige uitdroging leidt tot levensbedreigende complicaties zoals:

• bewusteloosheid
• een lage bloeddruk (hypotensie)
• een zwakke of afwezige pols
• onverklaarbare uitputting
• zeer weinig of geen urineproductie (anurie)

Algemene symptomen van overmatige inname van vitamine D

Milde tekenen

Een overmatige inname van vitamine D leidt na een paar dagen overdosering meestal twee of meer van volgende symptomen:

• aanhoudende hoofdpijn
• braken
• constipatie
• desoriëntatie
• een droge mond
• een huid die traag herstelt nadat er op gedrukt is
• een onregelmatige hartslag
• een verhoogde dorst (polydipsie)
• een verlies van eetlust
• een verminderde spierspanning
• gewichtsverlies
• misselijkheid
• onverklaarbare uitputting
• problemen met denken
• spierzwakte
• vaak plassen (pollakisurie)
• veranderingen in het looppatroon
• verminderde reflexen
• verwardheid

Ernstige tekenen

Ernstige symptomen zijn:

• coma
• een hoge bloeddruk
• een maagzweer
• een vertraagde groei
• extreme uitdroging
• gehoorverlies
• hartfalen en een hartaanval
• moeite met ademhalen
• nierstenen en nierfalen
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier)
• tijdelijk verlies van bewustzijn
• tinnitus aurium (oorsuizen)

Prognose van vitamine D-toxiciteit

Het duurt vaak weken of maanden voordat de effecten van vitamine D-toxiciteit volledig zijn verdwenen nadat de patiënt gestopt is met de te hoge inname. Bevatten de supplementen een combinatie van vitamine D en calcitriol en heeft de patiënt hiervan te veel ingenomen, dan herstelt hij meestal binnen enkele dagen.

Lees verder

• Vitamine D-deficiëntie (tekort) en overdosis van vitamine D
• Hypervitaminose A: Overmatige inname van vitamine A
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname