Nefrocalcinose: Afzettingen van calcium in nieren

Nefrocalcinose, ook wel bekend als nephrocalcinosis, is een aandoening waarbij er een overmatige afzetting van calcium in de nieren optreedt. Dit komt vaak voort uit verschillende onderliggende aandoeningen en omgevingsfactoren die leiden tot een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie). Hoewel nefrocalcinose zelf doorgaans geen specifieke symptomen veroorzaakt, kunnen de symptomen van de onderliggende oorzaak variëren. De behandeling van nefrocalcinose richt zich voornamelijk op het voorkomen van verdere calciumafzetting in de nieren. De vooruitzichten voor patiënten met nefrocalcinose kunnen sterk variëren, afhankelijk van de oorzaak en de behandeling.

• Oorzaken: Problemen die leiden tot hypercalciëmie of hypercalciurie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Indeling van de aandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nefrocalcinose
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van nefrocalcinose
• Complicaties van calciumafzettingen in de nieren
• Preventie van Nefrocalcinose
• Leefstijl- en dieetaanpassingen
• Medische controle en behandeling
• Educatie en bewustzijn

Oorzaken: Problemen die leiden tot hypercalciëmie of hypercalciurie

Nefrocalcinose kan worden veroorzaakt door een scala aan aandoeningen en factoren die leiden tot verhoogde calciumspiegels in het bloed of urine. Hoewel nefrocalcinose zelf niet erfelijk is, kunnen sommige van de aandoeningen die het veroorzaken erfelijk zijn.

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen kunnen leiden tot een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie) of in de urine (hypercalciurie), wat kan resulteren in nefrocalcinose. Calciumafzettingen vormen zich in het nierweefsel (nierparenchym), en hoewel nefrocalcinose gerelateerd is aan nierstenen (nephrolithiasis), zijn het twee verschillende aandoeningen.

Hieronder volgt een lijst van aandoeningen die mogelijk kunnen leiden tot nefrocalcinose:

• 11-beta-hydroxylase-deficiëntie
• Autosomaal dominante hypofosfatemische rachitis (bijvoorbeeld door vitamine D-tekort, calcium-tekort, of fosfaat-tekort)
• Autosomaal recessieve polycystische nierziekte
• Botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in de botten)
• Chronische glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilter)
• Afstoting van een niertransplantatie
• Bijschildklieradenoom (goedaardige tumor van de bijschildklier die hypercalciëmie veroorzaakt)
• Chronische pyelonefritis (ontsteking van de nier en het nierbekken)
• Multipel myeloom (kanker van de plasmacellen met mogelijk botpijn)
• Familiale hypomagnesiëmie (magnesiumtekort in het bloed)
• Alport-syndroom (aandoening met symptomen aan nieren, urinewegen, oren en ogen)
• Bartter-syndroom (nieraandoening met elektrolytenstoornissen)
• Cushing-syndroom (te veel cortisol in het lichaam)
• Liddle-syndroom (aandoening met erfelijke hoge bloeddruk)
• Melk-alkalisyndroom (door overmatige inname van calcium en alkali)
• Williams-syndroom (ontwikkelingsstoornis)
• Hypercalciëmie door hyperparathyreoïdie (overactiviteit van de bijschildklier)
• Infecties gerelateerd aan aids
• Medullaire sponsnier
• Nierpapillaire necrose
• Niercorticale necrose
• Niertuberculose
• Niertubulaire acidose
• Osteoporose (door immobilisatie, menopauze, veroudering of het gebruik van steroïden)
• Primaire hyperoxalurie (terugkerende blaas- en nierstenen)
• Sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• Sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• Toxiciteit van ethyleenglycol
• Ziekte van Dent (chronische nierziekte bij mannen met nier- en botproblemen)

Omgevingsfactoren

Daarnaast kunnen bepaalde omgevingsfactoren bijdragen aan de ontwikkeling van nefrocalcinose:

• Vroeggeboorte
• Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals acetazolamide, amfotericine B, en triamtereen
• Overmatige inname van foliumzuursupplementen
• Toxiciteit door vitamine D

Indeling van de aandoening

Nefrocalcinose kan worden ingedeeld in verschillende types, afhankelijk van waar de calciumafzettingen zich bevinden in de nieren:

• Medullaire nefrocalcinose: Dit is de meest voorkomende vorm van nefrocalcinose, verantwoordelijk voor ongeveer 95% van de gevallen. Calciumafzettingen ontstaan in het merg van de nier. Medullaire nefrocalcinose kan ook leiden tot de vorming van nierstenen, maar dit is niet altijd het geval.
• Corticale nefrocalcinose: Ongeveer 5% van de patiënten lijdt aan corticale nefrocalcinose, waarbij de afzettingen in de nierschors plaatsvinden.
• Partiële, gecombineerde corticale en medullaire nefrocalcinose: Dit type komt zelden voor en combineert kenmerken van zowel corticale als medullaire nefrocalcinose.

Symptomen

Nefrocalcinose zelf veroorzaakt vaak geen specifieke symptomen, en veel patiënten blijven asymptomatisch. De symptomen die optreden zijn meestal gerelateerd aan de onderliggende aandoening die de nefrocalcinose veroorzaakt.

Mogelijke symptomen van nefrocalcinose zijn onder andere:

• Urineweginfectie
• Hematurie (bloed in de urine)
• Hypertensie (verhoogde bloeddruk)
• Nierfalen
• Nierkolieken (heftige pijn in de flanken door nierstenen)
• Nierstenen: Koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken, intense pijn in de buik, rug, liezen, of testikels
• Polydipsie (excessieve dorst)
• Polyurie (grote hoeveelheden urine)
• Proteïnurie (eiwitten in de urine)
• Pyurie (pus in de urine, microscopisch vastgesteld)
• Uitplassen van stenen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose nefrocalcinose wordt vaak gesteld op basis van beeldvormende onderzoeken en laboratoriumtests:

• Beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto's, echografie (ultrasound), en CT-scans
• Bloedonderzoek
• Urineonderzoek

Vaak wordt de diagnose van nefrocalcinose bij toeval ontdekt tijdens onderzoeken naar andere aandoeningen.

Behandeling van nefrocalcinose

De behandeling van nefrocalcinose richt zich primair op het behandelen van de onderliggende oorzaak en het voorkomen van verdere calciumafzetting in de nieren. Dit kan onder andere inhouden:

Medicatie

Toediening van vocht met een isotone natriumchloride-oplossing (normale zoutoplossing) om hypercalciëmie te behandelen en de nieren te beschermen.
Medicijnen die gericht zijn op het behandelen van de onderliggende oorzaak.
Mogelijk gebruik van magnesium- of kaliumsupplementen.
Advies over een zoutarm dieet.
Medicijnen om het calciumverlies te verminderen.

Chirurgie

Chirurgische opties voor het behandelen van nefrocalcinose kunnen zijn:

• Laser- en schokgolflithotripsie (om nierstenen te breken)
• Open chirurgie (zelden noodzakelijk)
• Parathyroïdectomie (verwijdering van de bijschildklier indien deze overactief is)
• Percutane nefrolithotomie (verwijdering van nierstenen via een kleine incisie)
• Plaatsen van een stent (voor tijdelijke ondersteuning)

Prognose van nefrocalcinose

De prognose voor patiënten met nefrocalcinose hangt voornamelijk af van de onderliggende oorzaak en de snelheid van diagnose en behandeling. Vroege detectie en behandeling van de onderliggende aandoening kunnen bijdragen aan een betere prognose en verminderen de kans op verdere calciumafzetting in de nieren.

Complicaties van calciumafzettingen in de nieren

Calciumafzettingen in de nieren kunnen leiden tot verschillende complicaties, zoals:

• Ongecontroleerde hypertensie
• Nierinfectie
• Littekens in de nieren
• Nierkolieken
• Defecten in de niertubuli
• Chronische nierziekte

Preventie van Nefrocalcinose

Het voorkomen van nefrocalcinose richt zich op het beheren van de factoren die bijdragen aan een verhoogd calciumgehalte in het bloed of urine. Hier zijn enkele belangrijke preventieve maatregelen:

Leefstijl- en dieetaanpassingen

• Beperk calcium-inname: Voorkom overmatige consumptie van calciumrijke voedingsmiddelen of supplementen tenzij specifiek voorgeschreven door een arts.
• Hydratatie: Zorg voor voldoende vochtinname om de nieren te helpen bij het afvoeren van overtollig calcium.
• Vermijd excessieve vitamine D: Te veel vitamine D kan leiden tot verhoogde calciumspiegels; volg de aanbevolen dagelijkse inname.
• Beperk gebruik van alkali: Voorkom overmatige inname van alkali, zoals antacida die calcium- of magnesiumverbindingen bevatten.

Medische controle en behandeling

• Regelmatige controles: Laat regelmatig bloed- en urineonderzoek uitvoeren om calcium- en fosfaatspiegels te monitoren, vooral als bij de aanwezigheid van risicofactoren.
• Beheer van onderliggende aandoeningen: Zorg voor effectieve behandeling van aandoeningen die hypercalciëmie kunnen veroorzaken, zoals hyperparathyreoïdie of nierstenen.
• Medicatiebeheer: Volg het advies van de arts bij het gebruik van medicijnen die de calciumbalans kunnen beïnvloeden.

Educatie en bewustzijn

• Informatie en educatie: Wees op de hoogte van de symptomen en risicofactoren van nefrocalcinose en bespreek deze met de arts.
• Risicobeheer: Identificeer en beheer risicofactoren zoals vroege nierproblemen of erfelijke aandoeningen die de kans op nefrocalcinose kunnen verhogen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, is het mogelijk om het risico op nefrocalcinose verminderen en bijdragen aan de gezondheid van de nieren.

Lees verder

• Calcium: Voedingsmiddelen, functie & tekort aan dit mineraal
• Melk-alkalisyndroom: Inname te veel calcium en alkali
• Hypercalciëmie: Verhoogd calciumgehalte van het bloed