Nefrocalcinose: Afzettingen van calcium in nieren

Nefrocalcinose (nephrocalcinosis) is een aandoening waarbij er te veel calcium wordt afgezet in de nieren. Dit vloeit voort uit diverse aandoeningen en omgevingsfactoren die leiden tot een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie). Meestal ervaart de patiënt enkel symptomen die het gevolg zijn van het onderliggend probleem, en veroorzaakt de nieraandoening zelf geen bijkomende klachten. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van nefrocalcinose en heeft vaak als doel te voorkomen dat er meer calcium in de nieren wordt afgezet. De vooruitzichten zijn tot slot variabel bij deze nierziekte.

• Oorzaken: Problemen die leiden tot hypercalciëmie of hypercalciurie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Indeling van nieraandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nefrocalcinose
• Medicatie
• Chirurgie
• Complicatie van afzettingen van calcium in nieren
• Prognose van nierziekte

Oorzaken: Problemen die leiden tot hypercalciëmie of hypercalciurie

Nefrocalcinose heeft verschillende oorzaken, waaronder onderliggende aandoeningen, infecties, het gebruik van bepaalde medicijnen en supplementen. Nefrocalcinose zelf is niet erfelijk. De aandoening die nefrocalcinose bij een patiënt veroorzaakt, is echter mogelijk wel erfelijk.

Aandoeningen

Alle aandoeningen waarbij hoge niveaus van calcium in het bloed (hypercalciëmie) of het bloed (hypercalciurie) tot stand komen, leiden mogelijk tot nefrocalcinose. Bij nefrocalcinose vormen zich calciumafzettingen in het nierweefsel (nierparenchym) zelf. Nefrocalcinose is gerelateerd aan nierstenen (nephrolithiasis), maar het is niet dezelfde aandoening.

Volgende lijst bevat aandoeningen die mogelijk resulteren in nefrocalcinose:

• 11-beta-hydroxylase-deficiëntie
• autosomaal dominante hypofosfatemische rachitis (tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat)
• autosomaal recessieve polycystische nierziekte
• botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in botten met botpijn)
• chronische glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking)
• een afstoting van een niertransplantatie
• een bijschildklieradenoom: goedaardige tumor van bijschildklier met een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie)
• chronische pyelonefritis (ontsteking van de nier(en) en het nierbekken)
• een multipel myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn)
• familiale hypomagnesiëmie: magnesiumtekort in het bloed
• het Alport-syndroom: aandoening met symptomen aan nieren, urine, oren en ogen
• het Bartter-syndroom: nieraandoening met elektrolytenstoornis
• het Cushing-syndroom: aandoening met te veel cortisol in het lichaam
• het Liddle-syndroom (aandoening met erfelijke hoge bloeddruk)
• het melk-alkalisyndroom (inname van te veel calcium en alkali)
• het Williams-syndroom: ontwikkelingsstoornis
• hypercalciëmie door hyperparathyreoïdie (verhoogde werking van de bijschildklier)
• infecties gerelateerd aan aids
• medullaire sponsnier
• nier papillaire necrose
• niercorticale necrose
• niertuberculose
• niertubulaire acidose
• osteoporose (door immobilisatie, menopauze, veroudering of het gebruik van steroïden)
• primaire hyperoxalurie (terugkerende blaasstenen en nierstenen)
• sarcoïdose: aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel
• sikkelcelanemie: bloedaandoening van rode bloedcellen
• toxiciteit van ethyleenglycol
• ziekte van Dent: chronische nierziekte bij mannen met nierproblemen en botproblemen

Omgevingsfactoren

Verder veroorzaken enkele omgevingsfactoren eveneens de nierziekte:

• een vroeggeboorte
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals acetazolamide, amfotericine B en triamtereen
• het gebruik van foliumzuursupplementen
• vitamine D-toxiciteit

Indeling van nieraandoening

De nieraandoening is verdeeld in verschillende types, met verschillende etiologieën, gebaseerd op de verdeling:

• medullaire nefrocalcinose: Dit type is de meest voorkomende vorm (95%) van nefrocalcinose. Hierbij gebeurt een afzetting van calciumzouten in het merg van de nier. Vaak leidt medullaire nefrocalcinose eveneens tot nephrolithiasis (nierstenen), al is dit niet altijd het geval.
• corticale nefrocalcinose: Circa 5% van de patiënten lijdt aan corticale nefrocalcinose. Hierbij is de cortex van de nier (nierschors) aangetast door de afgezette calciumzouten.
• partiële, gecombineerde corticale en medullaire nefrocalcinose: zeldzaam

Symptomen

Meestal zijn beide nieren aangetast door de verhoogde calciumafzetting in de nieren. Meestal echter is de patiënt asymptomatisch. De eventuele klinische presentatie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Nefrocalcinose zelf veroorzaakt met andere woorden geen specifieke symptomen.

Volgende mogelijke tekenen zijn aanwezig bij de nierziekte:

• een urineweginfectie
• hematurie (bloed in de urine)
• hypertensie (verhoogde bloeddruk)
• nierfalen
• nierkolieken (ondraaglijke pijn in de flanken door nierstenen)
• nierstenen: koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken, hevige pijn in het buikgebied, de zijkanten van de rug, de liezen of de testikels
• polydipsie (veel dorst hebben)
• polyurie (grote hoeveelheden plassen)
• proteïnurie
• pyurie (pus in de urine) (microscopisch vastgesteld)
• stenen uitplassen

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de diagnose van nefrocalcinose op basis van enkele beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto van de nieren, de urineleider en de blaas, een echografie (gevoeliger dan gewone radiografie) en een CT-scan. Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn eveneens nodig. Vaak stuit de arts per toeval op de diagnose van de nieraandoening.

Behandeling van nefrocalcinose

De arts behandelt het onderliggend probleem dat nefrocalcinose veroorzaakt, als deze bekend is. De arts wil namelijk de symptomen verminderen en voorkomen dat zich meer calcium in de nieren ophoopt. Daarom probeert de arts meestal om abnormale hoeveelheden calcium, fosfaat en oxalaat in het bloed te verminderen. Diverse behandelingsmogelijkheden bestaan voor de calciumafzettingen in het nierweefsel zoals medicatie, aanpassingen in de voeding en chirurgie. Ook deze behandelingen hangen af van de onderliggende oorzaak.

Medicatie

De patiënt krijgt vocht met een isotone natriumchloride-oplossing (normale zoutoplossing) toegediend om de hypercalciëmie om te keren en de nieren te beschermen. Andere medicijnen behandelen het onderliggend probleem. Mogelijk zijn magnesium- of kaliumsupplementen noodzakelijk. Een aantal patiënten krijgt tevens het advies om een zoutarm dieet te volgen. Verder zet de arts medicijnen in om het calciumverlies te stoppen.

Chirurgie

Chirurgische opties voor het behandelen van nefrocalcinose omvatten:

• laser- en schokgolflithotripsie
• open chirurgie (zelden noodzakelijk)
• parathyroïdectomie (chirurgische verwijdering van de bijschildklier)
• percutane nefrolithotomie
• plaatsen van een stent

Complicatie van afzettingen van calcium in nieren

Mogelijk leiden de calciumafzettingen in de nieren tot ongecontroleerde hypertensie, een nierinfectie, littekens, nierkoliek, defecten in de niertubuli en een chronische nierziekte.

Prognose van nierziekte

De prognose van de afzettingen van calcium in de nieren hangt voornamelijk af van de etiologie. Een vroege diagnose en behandeling van de onderliggende aandoening gaat vaak gepaard met betere vooruitzichten van het onderliggend probleem, waardoor nefrocalcinose minder snel tot stand komt.

Lees verder

• Calcium: Voedingsmiddelen, functie & tekort aan dit mineraal
• Melk-alkalisyndroom: Inname te veel calcium en alkali
• Hypercalciëmie: Verhoogd calciumgehalte van het bloed