Hypofosfatemie: Verlaagd fosfaatgehalte (fosfor) in bloed

Fosfaat (fosfor) is een essentieel mineraal voor het lichaam, dat mensen via voeding opnemen. Samen met calcium is fosfaat cruciaal voor het behoud van sterke botten. Daarnaast speelt fosfaat een rol bij ontgifting, vertering, nutriëntengebruik, tandheelkundige gezondheid, cognitieve functie, energiebehoud en meer. Door diverse aandoeningen en omgevingsfactoren kan er een tekort aan fosfaat in het bloed ontstaan, wat vooral klachten aan het hart, de spieren en de botten veroorzaakt. De behandeling van fosfordeficiëntie bestaat uit de inname van fosfor via de mond of via een infuus.

• Fosfaat in het lichaam
• Aandoeningen en tekort aan fosfor in het lichaam
• Omgevingsfactoren en verlaagd fosfaatgehalte in het bloed
• Symptomen van fosfaattekort aan hart, spieren en botten
• Diagnose en onderzoeken van hypofosfatemie
• Behandeling van fosfaattekort
• Prognose van hypofosfatemie
• Complicaties van hypofosfatemie
• Preventie

Fosfaat in het lichaam

Naast calcium is fosfaat het meest voorkomende mineraal in het lichaam. Deze twee voedingsstoffen werken nauw samen om sterke, gezonde botten en tanden te creëren. Het lichaam heeft fosfaat nodig om calcium te kunnen gebruiken. Het grootste deel van het fosfaat (85%) bevindt zich in botten en tanden, maar het komt ook voor in cellen en weefsels door het hele lichaam.

Aandoeningen en tekort aan fosfor in het lichaam

Genetische aandoeningen

Genetische aandoeningen waarbij een tekort aan fosfaat voorkomt, zijn X-gebonden hypofosfatemie en de ziekte van Dent (chronische nierziekte bij mannen). Bij deze aandoeningen is er een probleem met fosfaatreabsorptie in de nieren, waardoor de nieren overmatig veel fosfaat uitscheiden, wat leidt tot een verlies van fosfaat in het lichaam.

Malabsorptie

Bij malabsorptie-aandoeningen zoals de ziekte van Crohn, het prikkelbaredarmsyndroom en coeliakie, treedt soms ook een tekort aan fosfaat op. Het lichaam kan hierbij namelijk niet de benodigde voedingsstoffen, zoals fosfaat, absorberen.

Te weinig fosfaatopname via voeding

Een fosfaattekort komt vaak voor bij patiënten met ondervoeding. Ook patiënten die voeding krijgen via een buisje of intraveneus (via een ader) zonder extra fosfaat, lopen een hoger risico op hypofosfatemie.

Andere ziekten

Ziekten waarbij hypofosfatemie kan ontstaan, omvatten:

• acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• alkalose (te lage zuurgraad van het bloed)
• Campylobacter-infectie
• diabetische ketoacidose (complicatie van diabetes)
• encefalopathie (hersenaandoening)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen)
• McCune-Albright syndroom (ziekte met symptomen aan bot, hormonen en huid)
• rachitis (tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat)
• rhabdomyolyse (afbraak van spieren, gewrichten en urinewegen)
• sepsis (bloedvergiftiging)

Omgevingsfactoren en verlaagd fosfaatgehalte in het bloed

[IMAGE=452786927654=RIGHT]Premature baby's lopen een hoger risico op fosfaatdeficiëntie omdat ze meer fosfaat nodig hebben dan volwassenen en mogelijk te weinig fosfaat binnenkrijgen via moedermelk. Chronisch alcoholmisbruik is ook geassocieerd met hypofosfatemie. Sommige medicijnen, zoals bepaalde antacida en diuretica, kunnen een verlaagd fosfaatniveau in het bloed veroorzaken. Het eten van veel vette voeding kan eveneens leiden tot fosfaatdeficiëntie. Een onvoldoende fosfaatinname via de voeding leidt uiteindelijk tot een tekort aan fosfor in het bloed. Fosfaatrijke voedingsmiddelen omvatten onder andere:

• eidooier
• noten
• peulvruchten
• rauwe melk
• sardines
• volle granen
• zalm
• zonnebloempitten

Symptomen van fosfaattekort aan hart, spieren en botten

Symptomen ontstaan vooral wanneer het fosfaatgehalte zakt tot onder 1,5 mg/dL. Bij een fosfaatgehalte tussen 2 en 2,5 mg/dL is de patiënt soms asymptomatisch. Hypofosfatemie gaat vaak samen met een tekort aan vitamine D en calcium, wat na verloop van tijd leidt tot zachte en zwakke botten, spierpijn en gewrichtspijn.

Enkele van de meest voorkomende symptomen zijn:

• Botten: milde tot ernstige botpijn, osteomalacie (verweking van de botten met breuken als gevolg), osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), zwakke of gebroken botten en fracturen
• Gewicht: gewichtstoename, gewichtsverlies, verlies van eetlust
• Hart: hartfalen, hartritmestoornissen, moeite met lichamelijke inspanning
• Neurologisch/psychisch: angst, concentratieproblemen, groeiachterstand en andere ontwikkelingsproblemen, verlangen naar snoep en koffie, evenwichts- en coördinatiestoornissen (ataxie), prikkelbaarheid, spraakproblemen, tintelingen en gevoelloosheid (paresthesieën), tremoren (bevingen), vermoeidheid (door anemie), verwardheid
• Spieren en gewrichten: gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid, rhabdomyolyse, spierpijn, spierzwakte, gezwollen gewrichten
• Tandbederf (gaatjes in de tanden)

Diagnose en onderzoeken van hypofosfatemie

Vraaggesprek

Bij het vraaggesprek wil de arts weten of de patiënt een geschiedenis van alcoholmisbruik of medicatiegebruik heeft. Verder is informatie over de voedingstoestand van de patiënt van belang. De arts wil ook weten of de patiënt diarree heeft, wat kan wijzen op een darmziekte.

[IMAGE=873387757552=RIGHT]Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek merkt de arts vaak spierzwakte, tremoren, ademhalingsproblemen en evenwichtsstoornissen op.

Diagnostisch onderzoek

Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig om hypofosfatemie op te sporen. Verder wordt een elektrocardiografie (hartfilmpje) uitgevoerd waarbij de arts een verlengde QT-tijd en ventriculaire tachycardie kan opmerken.

Behandeling van fosfaattekort

Bij een mild verlaagd fosforgehalte in het bloed waarbij de patiënt asymptomatisch is, is een behandeling niet altijd nodig en wordt een afwachtend beleid gevolgd. De arts zet orale (via de mond) of intraveneuze (via een ader) fosfaat in bij milde of ernstige hypofosfatemie waarbij de patiënt duidelijke klachten ervaart.

Prognose van hypofosfatemie

De prognose van hypofosfatemie hangt af van de onderliggende oorzaak, de ernst van het tekort en de snelheid van de behandeling. Over het algemeen is de prognose goed bij tijdige diagnose en behandeling. Patiënten die een fosfaattekort vroegtijdig behandelen, herstellen meestal volledig zonder blijvende gevolgen. Echter, bij chronische of onbehandelde gevallen kunnen complicaties optreden die de prognose negatief beïnvloeden.

Complicaties van hypofosfatemie

Hypofosfatemie kan, indien niet behandeld, leiden tot diverse complicaties die verschillende lichaamsfuncties beïnvloeden:

Botten en gewrichten

• []Verhoogd risico op fracturen en botbreuken
• Osteomalacie (verweking van de botten)
• Osteoporose (verlies van botmassa)
• Gewrichtsstijfheid en pijn

Spieren

• Spierpijn en spierzwakte
• Spierafbraak zoals bij rhabdomyolyse
• Verminderde spierfunctie en bewegingsproblemen

Hart en bloedvaten

• Verhoogd risico op hartfalen
• Hartritmestoornissen
• Verminderde hartfunctie en inspanningscapaciteit

Zenuwstelsel

• ARTIKEL=171566]Verwardheid[/ARTIKEL] en cognitieve stoornissen
• Neurologische symptomen zoals ataxie, tremoren en paresthesieën
• Encefalopathie (hersenaandoening)

Metabolisme

• Verstoord energiemetabolisme, wat leidt tot vermoeidheid
• Gevoeligheid voor infecties door een verzwakt immuunsysteem

Het is essentieel om hypofosfatemie snel te behandelen om deze complicaties te voorkomen en de algehele gezondheid van de patiënt te waarborgen. Regelmatige controles en aanpassingen in de behandeling zijn vaak nodig om een optimaal fosfaatgehalte in het bloed te behouden.

Preventie

Het voorkomen van een fosfaattekort is belangrijk, vooral voor risicogroepen zoals mensen met een voorgeschiedenis van malabsorptie of alcoholmisbruik. Het handhaven van een evenwichtige voeding rijk aan fosfaat kan helpen om een tekort te voorkomen. Regelmatige medische controles en bloedonderzoeken kunnen helpen om vroege tekenen van een tekort op te sporen en tijdig te behandelen.