Rachitis: Tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat
Bij rachitis, ook wel bekend als de Engelse ziekte, worden de botten verzacht en verzwakt als gevolg van een tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat. Deze aandoening komt voornamelijk voor bij jonge kinderen en kan leiden tot ernstige botmisvormingen, pijn en een verkorte lengte. Rachitis kan ontstaan door onvoldoende blootstelling aan zonlicht, een tekort aan deze voedingsstoffen via de voeding, of diverse onderliggende ziekten. De behandeling van rachitis omvat het aanvullen van de ontbrekende voedingsstoffen en het aanpakken van de onderliggende oorzaken. De prognose is doorgaans goed als de behandeling tijdig wordt gestart. Onbehandeld kan rachitis echter leiden tot blijvende botmisvormingen en andere complicaties.- Epidemiologie van botaandoening
- Mechanisme
- Oorzaken: Onvoldoende opname van mineralen
- Risicofactoren voor tekorten aan calcium, vitamine D en fosfaat
- Risicogroepen
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoek
- Behandeling
- Ondersteunende zorg en opvolging
- Prognose
- Complicaties
- Preventie van rachitis
- Praktische tips voor het omgaan met rachitis
- Zorg voor voldoende vitamine D
- Eet een calcium- en fosforrijk voedingspatroon
- Zorg voor voldoende zonlicht
- Volg de medische behandeling van rachitis
- Monitor de botontwikkeling van je kind
- Overleg met een diëtist
- Zorg voor regelmatige medische controles
- Wees bewust van risicofactoren
- Misvattingen rond rachitis
- Rachitis komt alleen voor in ontwikkelingslanden
- Rachitis is een zeldzame ziekte
- Rachitis is eenvoudig te voorkomen met vitamine D-supplementen
- Rachitis heeft geen blijvende gevolgen
- Rachitis wordt alleen veroorzaakt door een gebrek aan zonlicht
- Rachitis kan alleen worden behandeld met medicijnen
- Rachitis kan alleen bij kinderen optreden
- Rachitis is altijd makkelijk te herkennen
Epidemiologie van botaandoening
Rachitis is een aandoening die voornamelijk voorkomt bij kinderen en wordt gekarakteriseerd door een verminderde mineralisatie van de botten, vaak als gevolg van vitamine D-tekort. De prevalentie van rachitis varieert afhankelijk van geografische locatie, sociaaleconomische status en toegang tot medische zorg. Wereldwijd komen er nog steeds veel gevallen voor, vooral in gebieden met weinig zonlicht en lage vitamine D-inname.Prevalentie in ontwikkelingslanden
In ontwikkelingslanden komt rachitis relatief vaak voor, vooral bij jonge kinderen die onvoldoende blootstelling aan zonlicht hebben en een onevenwichtig voedingspatroon volgen, vaak zonder voldoende vitamine D. De prevalentie is hoger in armere regio's waar de toegang tot gezonde voeding en medische zorg beperkt is.
Prevalentie in geïndustrialiseerde landen
In geïndustrialiseerde landen komt rachitis nog steeds voor, hoewel het minder vaak voorkomt dankzij verbeterde voeding en vitaminetoevoegingen. Echter, onder bepaalde risicogroepen, zoals kinderen uit sociaal-economisch zwakkere gezinnen, kunnen de incidentie en prevalentie toch toenemen, vaak door een gebrek aan educatie over gezonde voeding en vitamine D-inname.
Trends in prevalentie
Er zijn aanwijzingen dat de prevalentie van rachitis wereldwijd toeneemt, vooral door veranderingen in voedingspatronen, verminderde blootstelling aan zonlicht door levensstijlkeuzes en de invloed van verstedelijking. Daarnaast heeft het gebruik van zonnebrandcrème, hoewel noodzakelijk voor huidbescherming, bijgedragen aan een afname van de blootstelling aan zonlicht, wat de vitamine D-productie in de huid kan verminderen.
Mechanisme
Rachitis ontstaat wanneer er een verstoring is in de botmineralisatie, voornamelijk door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor. Dit tekort verstoort de normale botgroei en -ontwikkeling, waardoor de botten zwak worden en zich abnormaal ontwikkelen.Vitamine D en botmineralisatie
Vitamine D speelt een cruciale rol in de opname van calcium en fosfor uit de voeding en hun afzetting in de botten. Een tekort aan vitamine D leidt tot verminderde botmineralisatie, wat resulteert in de kenmerkende symptomen van rachitis, zoals vervorming van de botten.
Calcium- en fosfortekort
Naast vitamine D kan ook een tekort aan calcium en fosfor bijdragen aan rachitis. Deze mineralen zijn essentieel voor de botstructuur en groei. Een langdurig tekort aan deze stoffen leidt tot een verzwakking van de botten en verhoogt het risico op fracturen en misvormingen.
Effect op botgroei en -ontwikkeling
In de vroege kinderjaren, wanneer de botten zich snel ontwikkelen, kan een gebrek aan essentiële voedingsstoffen zoals vitamine D leiden tot een abnormale groei van de botten, wat resulteert in misvormingen zoals knieën die naar binnen of buiten kunnen buigen, en een abnormale wervelkolom.
Oorzaken: Onvoldoende opname van mineralen
Vitamine D speelt een cruciale rol bij het handhaven van de calcium- en fosfaatniveaus in het bloed. Onvoldoende vitamine D kan leiden tot hypocalciëmie (laag calcium) en hypofosfatemie (laag fosfaat), wat resulteert in de afbraak van calcium en fosfaat uit de botten, waardoor deze verzwakken (osteomalacie). Vitamine D kan worden verkregen via voedsel of door blootstelling aan zonlicht.
Matige blootstelling aan de zon bevordert de productie van vitamine D in het lichaam / Bron: Blueeve, PixabayEen tekort aan vitamine D ontstaat vaak door te weinig blootstelling aan zonlicht, bijvoorbeeld door langdurig binnen blijven, werken in een slecht verlichte omgeving of wonen in gebieden met weinig zonlicht.
Voeding
Vitamine D komt voor in voedingsmiddelen zoals visolie, vette vis, eigeel, melk, ontbijtgranen en bepaalde vruchtensappen. Tekorten kunnen ontstaan door:
- Lactose-intolerantie: Moeilijkheden met het verteren van melk en zuivelproducten.
- Exclusieve borstvoeding: Moedermelk bevat vaak niet voldoende vitamine D, vooral problematisch voor baby’s met een donkere huid die tijdens de winter worden geboren.
- Onvoldoende consumptie van melk en melkproducten[B].
- [B]Onvoldoende opname van calcium en fosfor: Dit kan worden veroorzaakt door onvoldoende inname van voedingsmiddelen zoals melk en groene groenten.
- Vegetarisch dieet: Vegetariërs kunnen een tekort aan vitamine D en calcium ervaren als ze geen gevarieerd dieet volgen.
Risicofactoren voor tekorten aan calcium, vitamine D en fosfaat
Bepaalde genetische en medische factoren kunnen het risico op rachitis verhogen:- Erfelijke factoren: Erfelijke rachitis kan optreden wanneer de nieren onvoldoende fosfaat vasthouden. Voorbeelden zijn de ziekte van Dent en het Fanconi-syndroom.
- Nieraandoeningen: Nierziekten zoals het Wilson-syndroom kunnen leiden tot rachitis door een verstoorde afvoer van koper en andere mineralen.
- Verstoorde vetabsorptie: Aandoeningen die de vetvertering beïnvloeden, zoals coeliakie, kunnen de opname van vitamine D bemoeilijken.
- Leverziekten: Bij sommige leveraandoeningen kan de omzetting van vitamine D naar zijn actieve vorm verstoord zijn.
- Vroeggeboorte: Baby’s die te vroeg geboren zijn, hebben een verhoogd risico op rachitis.
- Medicamenteuze interacties: Sommige anti-epileptica en antiretrovirale medicijnen kunnen de opname van vitamine D verminderen.
Risicogroepen
Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van rachitis. Deze risicogroepen vereisen vaak aanvullende medische zorg en preventieve maatregelen.Zuigelingen en jonge kinderen
Zuigelingen, vooral degenen die borstvoeding krijgen zonder vitamine D-suppletie, zijn bijzonder kwetsbaar voor rachitis. Moedermelk bevat van nature weinig vitamine D, dus extra vitamine D wordt aanbevolen om rachitis bij deze jonge kinderen te voorkomen.
Mensen met een donkere huid
Mensen met een donkere huid hebben een verminderde capaciteit om vitamine D te synthetiseren uit zonlicht. Dit verhoogt hun risico op vitamine D-tekort, vooral als ze in gebieden wonen met beperkte zonlichtblootstelling.
Kinderen met een slecht dieet
Kinderen die een slecht dieet volgen, met name een dieet dat weinig vitamine D, calcium en fosfor bevat, lopen een verhoogd risico op rachitis. Dit komt vaker voor in gezinnen met beperkte middelen of in landen waar toegang tot voedzame producten moeilijker is.
Kinderen met medische aandoeningen
Kinderen met medische aandoeningen die de opname van voedingsstoffen belemmeren, zoals coeliakie of cystic fibrosis, hebben een verhoogd risico op rachitis, omdat ze mogelijk niet in staat zijn om voldoende vitamine D of andere essentiële voedingsstoffen op te nemen.
Symptomen
De symptomen van rachitis kunnen variëren, maar veel voorkomende tekenen zijn:- Botpijn: Gevoeligheid in de armen, benen, bekkengebied en wervelkolom.
- Groeivertraging: Langzame groei en een kortere lengte dan gemiddeld.
- Skeletmisvormingen: Vervormingen zoals een abnormaal gevormde schedel, verdikte polsen en enkels, en afwijkingen zoals pectus carinatum (kippenborst) en pectus excavatum (trechterborst).
- Spierkrampen: Regelmatige krampen in de spieren.
- Tandheelkundige problemen: Vertraging in tandvorming, defecten in de tandstructuur en verhoogd risico op tandbederf (cariës).
- Verhoogde botbreuken: Een verhoogd aantal botbreuken door verzwakte botten.
- Verminderde spierspanning: Afname van spierkracht en progressieve zwakte.
Alarmsymptomen
Rachitis vertoont verschillende alarmsymptomen die wijzen op een gebrek aan botmineralisatie en kunnen wijzen op de noodzaak voor medische tussenkomst.Botpijn en zwakte
Patiënten met rachitis kunnen pijn of zwakte in de botten ervaren, vooral in de ledematen en de ruggengraat. Dit kan leiden tot verminderde mobiliteit en moeite met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten.
Vervorming van de botten
Een veel voorkomend symptoom van rachitis is de vervorming van de botten, vooral de benen. Dit kan zich uiten in een misvormd skelet, zoals scheve knieën, een verhoogde kromming van de rug of een borstbeen dat naar voren steekt.
Vertraagde groei
Kinderen met rachitis kunnen een vertraagde groei vertonen, zowel in lengte als gewicht, vanwege de verminderde botmineralisatie en de bijbehorende fysieke beperkingen.
Verhoogde botbreuken
Rachitis verhoogt de kans op botbreuken, zelfs bij relatief lichte trauma's, door de zwakte van de botten. Dit is een ernstig symptoom en vereist onmiddellijke medische aandacht.
Diagnose en onderzoek
De diagnose van rachitis omvat een combinatie van lichamelijk onderzoek en diagnostische tests:- Lichamelijk onderzoek: Identificatie van gevoeligheid in de botten en mogelijke vergroting van de enkels en polsen. Bij peuters kunnen O-benen (genua vara) worden waargenomen.
- Urineonderzoek en bloedonderzoek: Analyse van urine en bloed om mineralengehalten en andere afwijkingen te controleren.
- Botbiopsie: Voor het verkrijgen van een weefselmonster om de botstructuur te beoordelen.
- Röntgenfoto’s: Beeldvorming van het skelet om botmisvormingen en andere afwijkingen zichtbaar te maken.
Behandeling
De behandeling van rachitis richt zich op het aanvullen van ontbrekende voedingsstoffen en het aanpakken van de oorzaak van de aandoening:- Aanvulling van voedingsstoffen: Calcium-, fosfaat- en vitamine D-supplementen worden vaak voorgeschreven. Voedingsbronnen van vitamine D omvatten vis, lever en verrijkte melkproducten.
- Verhoogde blootstelling aan zonlicht: Matige blootstelling aan zonlicht kan de vitamine D- productie in het lichaam stimuleren.
- Behandeling van metabole problemen: Indien rachitis voortkomt uit metabole problemen, zoals leverziekten, worden specifieke behandelingen en supplementen voorgeschreven.
- Correctieve apparatuur en chirurgie: In sommige gevallen kan een brace nodig zijn om misvormingen te corrigeren, of kan een operatieve ingreep noodzakelijk zijn om ernstige botmisvormingen te behandelen.
Ondersteunende zorg en opvolging
Na de initiële behandeling van rachitis kan ondersteunende zorg en opvolging belangrijk zijn:- Continu monitoring: Regelmatige controles bij een arts om de voortgang te volgen en om te controleren of er geen terugval van de symptomen is.
- Fysiotherapie: Kan helpen bij het verbeteren van de botstructuur en het herstellen van spierkracht.
- Educatie en voorlichting: Voor ouders en verzorgers over voeding, zonblootstelling en het belang van regelmatige controles.
Prognose
De prognose voor patiënten met rachitis hangt af van de tijdige diagnose en behandeling. Wanneer rachitis vroeg wordt ontdekt en adequaat behandeld, kunnen de meeste kinderen zich volledig herstellen en normale botgroei vertonen.Herstel van botten
Bij vroege behandeling kunnen de botten zich herstellen, en kunnen misvormingen grotendeels worden gecorrigeerd. Dit geldt vooral wanneer de behandeling bestaat uit vitamine D-suppletie, en voldoende inname van calcium en fosfor.
Langdurige gevolgen
Als rachitis niet tijdig wordt behandeld, kunnen er langdurige gevolgen optreden, zoals blijvende misvormingen van de botten, chronische pijn, en een verhoogd risico op fracturen.
Mortaliteit
In ernstige gevallen van rachitis, wanneer complicaties zoals infecties of hart- en ademhalingsproblemen optreden, kan de mortaliteit verhoogd zijn, vooral bij kinderen. Dit is echter zeldzaam wanneer er toegang is tot tijdige medische zorg.
Complicaties
Mogelijke complicaties van rachitis zijn:- Chronische skeletpijn: Aanhoudende pijn in de botten.
- Skeletmisvormingen: Ernstige en blijvende afwijkingen in de botstructuur.
- Spontane skeletfracturen: Fracturen die kunnen optreden door verzwakte botten.
Preventie van rachitis
Rachitis kan vaak worden voorkomen door voldoende zonlichtblootstelling, een evenwichtig voedingspatroon, en indien nodig vitamine D-suppletie.Zonlicht en vitamine D
De belangrijkste preventieve maatregel is voldoende blootstelling aan zonlicht, wat essentieel is voor de aanmaak van vitamine D in de huid. Bij kinderen is het belangrijk om dagelijks enige tijd buiten door te brengen, vooral tijdens de zonnige uren.
Voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vitamine D, calcium en fosfor is essentieel voor de preventie van rachitis. Zuivelproducten, vette vis en verrijkte voedingsmiddelen kunnen hierbij helpen.
Vitamine D-suppletie
Voor kinderen die borstvoeding krijgen, wordt vitamine D-suppletie aanbevolen, aangezien moedermelk onvoldoende vitamine D bevat. Ook kinderen in risicogroepen, zoals die met een donkere huid of beperkte zonlichtblootstelling, moeten vitamine D-supplementen krijgen om rachitis te voorkomen.
Praktische tips voor het omgaan met rachitis
Rachitis is een aandoening die voorkomt bij kinderen en veroorzaakt wordt door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor, wat leidt tot zwakke botten. Deze aandoening kan leiden tot misvormingen in het skelet, vooral in de benen. Gelukkig kan rachitis vaak worden voorkomen of behandeld door het aanpassen van het voedingspatroon en het volgen van medische aanbevelingen.Zorg voor voldoende vitamine D
Vitamine D is essentieel voor de opname van calcium en fosfor, die beide nodig zijn voor gezonde botten. Zorg ervoor dat je voldoende vitamine D binnenkrijgt, door regelmatige blootstelling aan zonlicht of door vitamine D-rijke voedingsmiddelen te consumeren, zoals vette vis, eieren en verrijkte voedingsproducten. In sommige gevallen kan je arts vitamine D-supplementen aanbevelen.Eet een calcium- en fosforrijk voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon met voldoende calcium en fosfor is belangrijk voor de botgezondheid. Voedingsmiddelen zoals melk, yoghurt, kaas, groene bladgroenten, noten en zaden kunnen helpen om je botten sterk te houden. Zorg ervoor dat je kinderen ook voldoende van deze voedingsstoffen binnenkrijgen.Zorg voor voldoende zonlicht
Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Zorg ervoor dat kinderen dagelijks 15 tot 30 minuten in de zon spelen, afhankelijk van de huidskleur en het klimaat. Dit stimuleert de natuurlijke aanmaak van vitamine D in de huid, wat helpt om de botten gezond te houden. Zorg ervoor dat je kinderen niet te veel in de zon zijn zonder bescherming om verbranding te voorkomen.Volg de medische behandeling van rachitis
Als je vermoedt dat je kind rachitis heeft, raadpleeg dan snel een arts. De arts kan bloedonderzoek doen om te controleren op vitamine D-, calcium- of fosfortekorten. Behandeling bestaat meestal uit het aanvullen van de tekorten met vitamine D-supplementen en mogelijk het aanpassen van het voedingspatroon. In sommige gevallen kunnen ook andere medicijnen nodig zijn.Monitor de botontwikkeling van je kind
Bij kinderen die risico lopen op rachitis, is het belangrijk om regelmatig de botontwikkeling te controleren. Let op tekenen zoals zwakke botten, pijn in de botten of misvormingen van de benen, zoals X- of O-gezinde benen. Als je een van deze symptomen opmerkt, neem dan onmiddellijk contact op met een arts voor verder onderzoek en behandeling.Overleg met een diëtist
Een diëtist kan je helpen om een gezond voedingsplan te maken voor je kind, met voldoende vitamine D, calcium en fosfor. Dit is vooral belangrijk als je kind kieskeurig is met eten of specifieke dieetbeperkingen heeft. Het verkrijgen van deskundig advies kan helpen bij het voorkomen van rachitis door te zorgen voor de juiste voedingsstoffen.Zorg voor regelmatige medische controles
Bij kinderen die behandeld worden voor rachitis, is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan. De arts kan de voortgang van de behandeling volgen, de botgezondheid controleren en bepalen of verdere aanpassingen aan het dieet of de supplementen nodig zijn.Wees bewust van risicofactoren
Bepaalde risicofactoren kunnen het risico op rachitis verhogen, zoals een gebrek aan blootstelling aan zonlicht, een voedingspatroon dat arm is aan vitamine D, calcium of fosfor, of medische aandoeningen die de opname van voedingsstoffen belemmeren. Wees je bewust van deze factoren en neem preventieve maatregelen.Door deze praktische tips te volgen, kun je de kans op rachitis bij je kinderen verkleinen en ervoor zorgen dat ze gezonde, sterke botten ontwikkelen. Het is belangrijk om een goed voedingspatroon en voldoende zonlicht te combineren met medische zorg, zodat rachitis tijdig wordt ontdekt en effectief wordt behandeld.
