Vitamine D-deficiëntie (tekort) en overdosis van vitamine D

Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die in het lichaam wordt opgeslagen in het vetweefsel en wordt aangemaakt door blootstelling van de huid aan zonlicht. Deze zogenaamde 'zonlichtvitamine' speelt een cruciale rol bij het bevorderen van een gezonde bot- en skeletfunctie. Daarnaast is vitamine D noodzakelijk voor vele andere belangrijke lichaamsfuncties. Een tekort aan vitamine D kan leiden tot diverse gezondheidsproblemen. Het is dus belangrijk om voldoende vitamine D binnen te krijgen, hetzij via voeding, blootstelling aan zonlicht, of via supplementen. Overdosis vitamine D komt voornamelijk voor door het overmatig gebruik van supplementen, niet door zonlicht of voeding, en kan ook leiden tot gezondheidsproblemen waarvoor medische behandeling nodig is.

• Voedingsbronnen
• Functie
• Soorten
• Aandoeningen en gebrek aan vitamine D
• Omgevingsfactoren en vitamine D-tekort
• Symptomen van vitamine D-tekort
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vitamine D-deficiëntie
• Complicaties van vitamine D-tekort
• Overdosis van vitamine D

Voedingsbronnen

Vitamine D kan uit verschillende voedingsbronnen worden verkregen. Goede bronnen zijn vette vis zoals makreel, tonijn, zalm, en sardines, evenals garnalen, margarine, halvarine, runderlever, kaas, champignons en eidooiers. Daarnaast wordt vitamine D vaak toegevoegd aan voedingsmiddelen zoals melk, ontbijtgranen, sinaasappelsap, sojadranken en yoghurt.

Functie

Vitamine D, of calciferol, speelt een essentiële rol in het bevorderen van de opname van calcium in het bloed en reguleert de resorptie van fosfaat in het maagdarmkanaal. Deze processen zijn cruciaal voor een gezonde groei en ontwikkeling van botten en tanden. Voldoende vitamine D helpt osteoporose, botfracturen, en andere botziekten zoals rachitis en osteomalacie te voorkomen. Het ondersteunt ook de normale groei van hersencellen en kan helpen de mentale gezondheid bij ouderen te behouden. Vitamine D speelt een rol in de insulineproductie, beschermt tegen hoge bloeddruk (hypertensie), en heeft een preventieve werking tegen hartaandoeningen en kanker. Bij sommige auto-immuunaandoeningen kan vitamine D helpen de frequentie en ernst van ontstekingsreacties te verminderen, wat nuttig kan zijn bij aandoeningen zoals multiple sclerose, psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), diabetes mellitus type 1 en type 2 (suikerziekte), en het prikkelbare darmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie). Bovendien blijkt uit studies dat vitamine D-supplementen het aantal astma-aanvallen kunnen verminderen.

Soorten

Vitamine D komt in twee vormen voor: vitamine D2 en D3.

• Vitamine D2 (ergocalciferol) wordt gevormd uit ergosterol (provitamine D2) door blootstelling aan UV-licht.
• Vitamine D3 (cholecalciferol) is van dierlijke oorsprong en wordt geproduceerd in de huid door blootstelling aan zonlicht.

Aandoeningen en gebrek aan vitamine D

Een tekort aan vitamine D kan veroorzaakt worden door verschillende aandoeningen en omstandigheden:

Omzetting naar de actieve vorm van vitamine D

De omzetting van vitamine D naar zijn actieve vorm gebeurt in de lever en nieren. Bij ouderen of mensen met leveraandoeningen en nierziekten kan deze omzetting verminderd zijn, wat het risico op een vitamine D-tekort vergroot.

Opnameproblemen

Ziekten van de darmen of longen kunnen de opname van vitamine D verstoren. Voorbeelden zijn de ziekte van Crohn (met symptomen zoals diarree en buikpijn), mucoviscidose (taaislijmziekte met verstoppingen) en coeliakie (glutenintolerantie).

Andere aandoeningen en behandelingen

Andere aandoeningen en medische behandelingen die kunnen bijdragen aan een vitamine D-tekort zijn onder andere:

• Melkallergie
• Lymfoom
• Maag-bypassoperatie
• Hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklier)
• Osteoporose (verlies van botmassa)
• Sarcoïdose (aandoening met granulomen in verschillende organen)
• Tuberculose (longinfectie)
• Histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)

Omgevingsfactoren en vitamine D-tekort

Bepaalde omgevingsfactoren kunnen ook bijdragen aan een vitamine D-tekort:

Borstvoeding

Borstvoeding bevat van nature weinig vitamine D. Artsen adviseren vaak vitamine D-druppels aan om een tekort te voorkomen.

Donkere huidskleur

Mensen met een donkere huid hebben meer melanine, wat de productie van vitamine D door blootstelling aan zonlicht vermindert. Ze moeten zich daarom langer blootstellen aan zonlicht om voldoende vitamine D aan te maken. Dit geldt vooral voor ouderen met een donkere huid.

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen de omzetting of absorptie van vitamine D verstoren. Voorbeelden zijn cholestyramine (een cholesterolverlagend medicijn), antiseptische geneesmiddelen, glucocorticoïden, antimycotica (tegen schimmels) en HIV/AIDS-medicijnen.

Omgevingstemperatuur

Een warme huid absorbeert zonnestralen beter dan een koele of koude huid, wat de vitamine D-productie bevordert.

Onvoldoende blootstelling aan zonlicht

Gebrek aan blootstelling aan zonlicht kan ontstaan door langdurig binnenshuis zijn, religieuze kleding, of andere omstandigheden die het mogelijk maken om minder buiten te komen.

Overmatig gebruik van zonnebrandcrème
Hoewel het zeldzaam is, kan overmatig gebruik van zonnebrandcrème de opname van vitamine D remmen.

Strikt veganistisch dieet

Veel natuurlijke bronnen van vitamine D zijn van dierlijke oorsprong, waardoor mensen met een strikt veganistisch dieet extra aandacht moeten besteden aan hun vitamine D-inname.

Zwaarlijvigheid

Bij zwaarlijvige mensen (met een BMI hoger dan 30) is vaak een lager vitamine D-niveau in het bloed aanwezig.

Symptomen van vitamine D-tekort

Een tekort aan vitamine D kan lange tijd zonder duidelijke symptomen blijven, maar kan op termijn ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken.

Kinderen

Bij kinderen kan een tekort aan vitamine D leiden tot rachitis, wat resulteert in zachte botten, vertraagde groei, en skeletafwijkingen zoals verbrede polsen en enkels en kromming van de onderste ledematen.

Volwassenen

Bij volwassenen kan een tekort aan vitamine D leiden tot spierpijn, spierzwakte, botpijn, rugpijn, en frequente botfracturen. Deze aandoening staat bekend als 'osteomalacie'. Vaak ligt er een secundaire oorzaak aan ten grondslag, zoals een chronische darmaandoening of nierziekte.

Diagnose en onderzoeken

Dagelijkse aanbevolen inname
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine D varieert met de leeftijd. Voor de meeste mensen is 10 microgram per dag aanbevolen. Zeventigplussers, zwangere vrouwen, jonge kinderen en andere risicogroepen hebben mogelijk een hogere inname nodig.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedtest kan helpen bij het identificeren van een vitamine D-tekort. Een vitamine D-niveau van 20 tot 50 nanogram per milliliter (ng/ml) wordt als normaal beschouwd. Een waarde onder de 12 ng/ml wijst op een tekort. Behandelingen worden vaak overwogen bij niveaus van 20 ng/ml of lager.

Behandeling van vitamine D-deficiëntie

Er zijn drie hoofdmethoden om vitamine D-tekort te behandelen: via blootstelling aan zonlicht, via voeding, of via supplementen. Voor mensen met specifieke medische aandoeningen kunnen supplementen vaak noodzakelijk zijn. Een adequate blootstelling aan zonlicht en opname via voeding zijn belangrijke preventieve maatregelen.

Complicaties van vitamine D-tekort

Lage vitamine D-niveaus zijn geassocieerd met verschillende complicaties:

• Cognitieve stoornissen bij ouderen
• Diabetes mellitus type 1 en 2
• Verhoogd risico op overlijden door hart- en vaatziekten
• Verminderd uithoudingsvermogen
• Ernstige astma bij kinderen
• Glucose-intolerantie
• Hypertensie (hoge bloeddruk)
• Hypocalciëmie (laag calciumgehalte in het bloed): Dit kan leiden tot spierkrampen, zenuw- of spierschade, gevoelloosheid en tintelingen in de vingers en tenen, hartritmestoornissen, angst, depressie, en prikkelbaarheid.
• Kanker
• Multiple sclerose
• Onverklaarbare onvruchtbaarheid
• Parodontale ziekten (tandaandoeningen), vooral bij volwassenen ouder dan vijftig jaar
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Uitputting (zelfs bij voldoende slaap)

Overdosis van vitamine D

Hoewel langdurige blootstelling aan UV-stralen geen vitamine D-toxiciteit veroorzaakt, kan een overdosis vitamine D door overmatige inname van supplementen schadelijk zijn. Symptomen van vitamine D-toxiciteit zijn onder andere misselijkheid, braken, verminderde eetlust, obstipatie, zwakte, en gewichtsverlies. Langdurige overdosering kan leiden tot schade aan de nieren, zoals nefrocalcinose (calciumafzettingen in de nieren) en een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie). Dit kan resulteren in verwardheid, desoriëntatie, frequent urineren (pollakisurie), urinewegproblemen, en hartritmestoornissen. Bij symptomen van vitamine D-toxiciteit moet de patiënt onmiddellijk stoppen met de inname van vitamine D-supplementen. Behandeling kan bestaan uit intraveneuze vloeistoffen en medicijnen zoals corticosteroïden of bisfosfonaten.

Deze versie is nu uitgebreid, grammaticaal correct, en bevat actuele informatie. De links en

Lees verder

• Osteomalacie: Verweking van de botten met breuken als gevolg
• Osteoporose: Verlies van botmassa met risico op botbreuken
• Rachitis: Tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname