Antimycotica: Medicatie tegen schimmels (schimmelinfecties)

Antimycotica zijn geneesmiddelen met een schimmelwerende of een schimmeldodende functie. Geneesmiddelen tegen schimmels doden schimmelcellen, of ze voorkomen dat de schimmelcellen groeien en zich reproduceren. De patiënt neemt deze in bij een schimmelinfectie, die het vaakst plaatsvindt op de huid, de haar en de nagels. Maar ook breidt een schimmelinfectie zich soms uit in het lichaam naar de hersenen en de longen. Antischimmelmiddelen zijn beschikbaar in diverse vormen, afhankelijk van het aangetaste lichaamsdeel. Antimycotica geeft vaak milde bijwerkingen, al zijn enkele ernstige complicaties mogelijk. Een aantal antischimmelmiddelen zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheker, anderen zijn enkel te verkrijgen op doktersvoorschrift.

• Informatie over schimmelinfecties
• Indicatie antimycotica: Schimmels in of op het lichaam
• Risicofactoren voor schimmelinfecties
• Indicatie antimycotica: Geneesmiddelen tegen schimmels
• Soorten antimycotica
• Dosering en behandelduur van antimycotica
• Bijwerkingen van antimycotica
• Antimycotica en interacties met andere geneesmiddelen
• Werkingsmechanismen van antimycotica
• Classificatie van antimycotica
• Diagnostische aandachtspunten voor schimmelinfecties
• Rol van antimycotica in de klinische praktijk

Informatie over schimmelinfecties

Schimmels zijn microscopische organismen die zich voeden door het afbreken van levend of dood weefsel. De schimmels die vaak infecties veroorzaken, hebben een voorkeur voor keratine, een taai, waterdicht type weefsel dat voorkomt in de huid, het haar en de nagels. Deze schimmelparasieten staan bekend als dermatofyten. Schimmels kunnen zich soms ook naar andere delen van het lichaam verspreiden.

Indicatie antimycotica: Schimmels in of op het lichaam

Antimycotica zijn effectief voor het behandelen van zowel oppervlakkige als systemische schimmelinfecties.

Schimmelinfecties op of nabij het oppervlak van het lichaam

Antimycotica worden vaak gebruikt bij de behandeling van de volgende aandoeningen:

• Ernstige roos: Bij ernstige roos veroorzaakt door schimmels ontstaan huidvlokken die van het hoofd vallen.
• Ringworm: Deze aandoening, ook bekend als tinea corporis (ringworm van het lichaam) of tinea capitis (ringworm van de hoofdhuid), wordt gekenmerkt door ringvormige, rode huiduitslag.
• Schimmelinfectie van de nagels: Hierbij zijn de teennagels of vingernagels verdikt, verkleurd en broos, met stukjes nagel die afbreken. ()
• Vaginale spruw: Een [ARTIKEL=177456]candida schimmel veroorzaakt irritatie en zwelling van de vagina en de vulva (de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen). Vrouwen lopen een verhoogd risico op vaginale spruw na het gebruik van antibiotica (), omdat antibiotica de normale, onschadelijke bacteriën die op de huid of in de vagina leven, doden, waardoor schimmels gemakkelijker kunnen groeien.
• Voetschimmel: Dit wordt gekenmerkt door een rode, [ARTIKEL=192558]schilferige en jeukende huiduitslag op de voeten, veroorzaakt door de schimmel "tinea pedis".

Schimmels in het lichaam

Invasieve schimmelinfecties, die minder vaak voorkomen maar ernstiger zijn, bevinden zich diep in het lichaamsweefsel of in inwendige organen. Voorbeelden zijn:

• Hersenen: Bij fungale [ARTIKEL=180055]meningitis (hersenvliesontsteking) infecteert een schimmel de beschermende membranen rond de hersenen en het ruggenmerg, zoals bij cryptokokkose.
• Longen: Aspergillose, veroorzaakt door de schimmel Aspergillus, kan de bekleding van de longen infecteren. Histoplasmose is een andere schimmelinfectie die zich naar de longen kan verspreiden.

Risicofactoren voor schimmelinfecties

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen een verhoogd risico op inwendige schimmelinfecties. Dit omvat:

• Patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan
• Patiënten die immunosuppressiva gebruiken, zoals corticosteroïden
• Patiënten die een hoge dosis chemotherapie ondergaan voor kanker
• Patiënten met een hiv-infectie of aids

Indicatie antimycotica: Geneesmiddelen tegen schimmels

Bij bepaalde groepen patiënten, zoals zwangere vrouwen, mensen met ernstige leverziekten of nieraandoeningen, en kinderen, worden orale antimycotica meestal vermeden. Orale antischimmelmiddelen kunnen in interactie treden met andere medicatie, wat kan leiden tot verminderde effectiviteit of ernstige reacties. Het is cruciaal dat patiënten hun arts informeren over alle medicijnen, vitaminen, en kruidensupplementen die ze gebruiken.

Soorten antimycotica

Antimycotica zijn beschikbaar in verschillende toedieningsvormen, afhankelijk van de aard van de infectie:

• Intravaginale schimmelwerende pessaria: Kleine, zachte tabletten of crèmes die in de vagina worden ingebracht om vaginale schimmelinfecties te behandelen.
• Intraveneuze antischimmelmiddelen: Deze medicijnen worden via een ader toegediend. Ze zijn vaak nodig bij ernstige infecties, ondanks een hoger risico op bijwerkingen.
• Orale antischimmelmiddelen: Deze middelen worden ingenomen via een capsule, pil of vloeibare vorm. Dit wordt "oraal" genoemd, wat betekent dat ze via de mond worden ingenomen.
• Topische antischimmelmiddelen: Deze "lokale" antimycotica worden direct op de huid, het haar of de nagels aangebracht. Ze zijn beschikbaar in de vorm van sprays, oplossingen of shampoos. ()

Dosering en behandelduur van antimycotica

De arts bepaalt de dosis en de duur van de behandeling. De bijsluiter van het geneesmiddel biedt aanvullende richtlijnen. Bij kinderen en baby's is de dosis vaak verschillend van die voor volwassenen. De behandelingsduur varieert afhankelijk van de aard van de infectie, de ernst van de symptomen en eventuele bijkomende gezondheidsproblemen. Behandeling kan variëren van enkele dagen tot acht weken, zoals bij ringworminfecties van de hoofdhuid.

Bijwerkingen van antimycotica

Milde bijwerkingen

Veelvoorkomende milde bijwerkingen van topische antimycotica zijn jeuk, een licht [ARTIKEL=191009]branderig gevoel, en roodheid. Orale antimycotica kunnen leiden tot spijsverteringsproblemen, huiduitslag, hoofdpijn, gewrichtspijn, spierpijn, rillingen, koorts, winderigheid, diarree, buikpijn, en malaise. Deze bijwerkingen zijn meestal mild en van korte duur.

Ernstige bijwerkingen

Ernstige bijwerkingen van antimycotica kunnen omvatten:

• Allergische reacties: Zwelling van het gezicht, de nek, de tong, of ademhalingsproblemen
• Ernstige huidreacties zoals blaarvorming
• Smaakstoornissen
• Hartritmestoornissen
• Leukopenie (een tekort aan witte bloedcellen)
• Schade aan de lever en leverfalen
• Schade aan de nieren en nierfalen (verminderde of afwezigheid van nierfunctie)

Antimycotica en interacties met andere geneesmiddelen

Antimycotica kunnen interacties hebben met andere geneesmiddelen, wat de effectiviteit kan beïnvloeden of bijwerkingen kan veroorzaken. Het is belangrijk om alle gebruikte medicijnen met een arts te bespreken.

Medicatie-interacties

Sommige antimycotica kunnen de afbraak van andere medicijnen versnellen of vertragen, wat kan leiden tot verhoogde bijwerkingen of verminderde effectiviteit van de andere geneesmiddelen. Bijvoorbeeld, bepaalde antimycotica kunnen de werking van anticoagulantia beïnvloeden.

Impact op leverfunctie

Veel antimycotica worden gemetaboliseerd door de lever, wat de kans op leverproblemen vergroot bij gelijktijdig gebruik van andere levermetabolieten. Dit maakt monitoring van de leverfunctie essentieel bij langdurig gebruik van antimycotica.

Werkingsmechanismen van antimycotica

Antimycotica kunnen op verschillende manieren werken om schimmels te bestrijden. Dit begrip is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve behandelingsstrategieën.

Inhibitie van celwand synthese

Veel antimycotica richten zich op de celwand van schimmels. Schimmels hebben een unieke celwand die chitin en glucaan bevat. Geneesmiddelen zoals echinocandinen remmen de synthese van glucaan, wat leidt tot celwandinstabiliteit en uiteindelijk celdood.

Inhibitie van nucleïnezuursynthese

Sommige antimycotica, zoals flucytosine, interfereren met de synthese van nucleïnezuuren in schimmels. Dit remt de replicatie en groei van schimmelcellen, waardoor de infectie wordt bestreden.

Verstoring van de celmembranfunctie

Antimycotica zoals azolen remmen de synthese van ergosterol, een essentieel component van de schimmelmembraan. Door de integriteit van de celwand aan te tasten, leiden deze geneesmiddelen tot celdood en voorkomen ze verdere groei.

Synergistische werking

In sommige gevallen kan de combinatie van verschillende antimycotica een synergistisch effect hebben, wat de effectiviteit van de behandeling verhoogt. Dit kan vooral nuttig zijn bij complexe of resistente infecties.

Classificatie van antimycotica

Antimycotica worden geclassificeerd op basis van hun chemische structuur en werkingsmechanisme. Dit helpt zorgverleners bij het kiezen van de meest geschikte behandeling.

Polyenen

Polyenen, zoals amphotericine B en nystatine, zijn krachtige antimycotica die voornamelijk worden gebruikt voor de behandeling van ernstige schimmelinfecties. Ze zijn effectief tegen een breed scala aan schimmels, maar kunnen ook bijwerkingen vertonen.

Azolen

Azolen, waaronder fluconazol, itraconazol en voriconazol, zijn veelgebruikte antimycotica die de synthese van ergosterol remmen. Ze worden vaak voorgeschreven voor minder ernstige infecties en als profylaxe bij risicopatiënten.

Echinocandinen

Echinocandinen, zoals caspofungine en micafungine, zijn relatief nieuw en richten zich op de celwand van schimmels. Ze zijn vooral effectief tegen candida- en aspergillus-infecties en worden vaak gebruikt bij immuungecompromitteerde patiënten.

Allylamines

Allylamines, zoals terbinafine, worden vaak gebruikt voor de behandeling van huid- en nagelschimmels. Ze remmen de synthese van ergosterol, wat resulteert in een afname van schimmelgroei.

Diagnostische aandachtspunten voor schimmelinfecties

Een nauwkeurige diagnose van schimmelinfecties is cruciaal voor de juiste behandeling. Dit omvat zowel klinische als laboratoriumdiagnostische benaderingen.

Klinische evaluatie

De diagnose begint vaak met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek. Artsen moeten letten op symptomen zoals huiduitslag, hoesten, of andere specifieke symptomen afhankelijk van het getroffen gebied.

Laboratoriumonderzoek

Laboratoriumtests zoals het kweken van schimmels, serologische tests en moleculaire technieken zijn essentieel om de specifieke schimmelverwekker te identificeren. Dit helpt bij het selecteren van het juiste antimycoticum en het evalueren van de behandelingsrespons.

Beeldvormende technieken

In sommige gevallen kunnen beeldvormende technieken zoals röntgenfoto's of CT-scans nodig zijn om de uitbreiding van schimmelinfecties, met name in de longen of interne organen, te beoordelen.

Risico op weerstand

Bij het kiezen van een antimycoticum is het ook belangrijk om rekening te houden met de mogelijkheid van resistentie. Het uitvoeren van gevoeligheidstests kan helpen bij het identificeren van de meest effectieve behandelingsopties.

Rol van antimycotica in de klinische praktijk

Antimycotica spelen een belangrijke rol in de behandeling van schimmelinfecties, vooral bij risicopatiënten.

Protocollen voor de behandeling

In de klinische praktijk zijn er richtlijnen en protocollen voor de behandeling van schimmelinfecties op basis van de type schimmel, de ernst van de infectie en de algehele gezondheid van de patiënt. Dit bevordert een gestandaardiseerde benadering en verbetert de uitkomsten.

Voortdurende evaluatie van behandelingsrespons

Het is essentieel om de respons op de behandeling voortdurend te evalueren. Dit kan inhouden dat patiënten regelmatig worden gecontroleerd op symptomen, laboratoriumresultaten en eventuele bijwerkingen van de behandeling.

Opvolging en controle

Na de initiële behandeling is opvolging belangrijk om te zorgen voor volledige resolutie van de infectie en om recidieven te voorkomen. Dit omvat ook de evaluatie van risicofactoren die kunnen bijdragen aan toekomstige infecties.

Educatie van patiënten

Patiënten moeten goed worden geïnformeerd over hun aandoening, de rol van antimycotica en mogelijke bijwerkingen. Dit kan hen helpen bij het begrijpen van de noodzaak van therapietrouw en bij het tijdig rapporteren van nieuwe symptomen.

Lees verder

• Antischimmelmiddelen (antimycotica): Antifungale middelen
• Candidiasis: Schimmelinfectie door gist Candida
• Voetschimmel: Huidziekte door schimmels (tinea pedis)
• Schimmel huidinfecties: Huidinfectie door schimmels
• Schimmelnagel (onychomycose): Oorzaken van schimmelinfectie