Vitamine D-tekort, hoe te voorkomen

Vitamine D is een vetoplosbaar prohormoon. Belangrijkste functie van vitamine D is het faciliteren van het calciumopname uit de voeding. Calcium is niet in bruikbare vorm in het voedsel aanwezig en zonder de hulp van vitamine D zouden we niet in staat zijn om calcium op te nemen om onze botten op te bouwen. Vitamine D is betrokken bij ieder onderdeel van de calcium huishouding; van het opnemen uit voedsel en uit calcium preparaten, tot het vervoer van calcium door de bloedbaan naar de botten.

Aanmaak Vitamine D

Het grootste gedeelte van de vitamine D wordt door het lichaam zelf gemaakt uit cholesterol. Cholesterol wordt in de huid onder invloed van UV-licht, afkomstig van de zon omgezet in Vitamine D. Ook is de mens in staat om via het voedsel vitamine D op te nemen. In de praktijk krijgt een mens zijn vitamine D zowel uit voedsel als door eigen productie in de huid. Omdat vitamine D zelf een prohormoon is, is het nog niet actief. Daarvoor moet het eerst in de lever omgezet worden in calcidol, waarna het vervolgens in de nieren weer wordt omgezet in calcitriol. Calcitriol is de vorm waarin het lichaam de stof kan gebruiken bij de opname van calcium. Daarom is het belangrijk om een vitamine D-tekort te vermijden en de concentratie van vitamine D in het lichaam goed in de gaten te houden.

Vitamine D-tekort

Wanneer de mens een tekort aan vitamine D krijgt dan kan dat lijden tot broze en verzwakte botten doordat ze niet worden verstrekt door calcium. Bij kinderen kan een chronisch vitamine D-tekort zelfs lijden tot rachitis, oftewel Engelse ziekte. Bij deze ziekte krijgen de kinderen zachte botten die door het lichaam niet gemineraliseerd worden om ze hard en sterk te maken. Het kan zelfs lijden tot slecht gevormde of vervormde botten. Gelukkig is rachitis geen permanente aandoening en kan deze worden genezen door een overdosis aan vitamine D toe in dienen. Vroeger was rachitis een vrij veel voorkomende ziekte. Omdat vitamine D in veel voedingsmiddelen voorkomt en men tegenwoordig veel gevarieerder eet dan vroeger komt de ziekte bijna niet meer voor.

Bij volwassenen kan vitamine D-tekort lijden tot osteomalacie. Dit is de volwassen vorm van rachitis. Ook bij osteomalacie is er sprake van een verzwakking van de botten die veroorzaakt wordt door een gebrekkige calcium inbouw in de botten, door een probleem met vitamine D. Symptomen van osteomalacie zijn pijn aan de botten en spierzwakte. Deze symptomen zijn in het begin van de ziekte nog niet waar te nemen, daarom is het moeilijk het beginstadium van de aandoening waar te nemen.

Osteomalacie is erg gelijkend op de aandoening osteoporose. Osteoporose is een aandoening die wordt gekenmerkt door breekbare broze botten en komt meestal in oudere volwassenen voor, voornamelijk vrouwen. Osteoporose ontstaat doordat het lichaam moeite heeft met de opbouw en instandhouding van het beendergestel. Het is meestal een langzamere en meer chronische aandoening dan osteomalacie en kan ontstaan bij iets verlaagde hoeveelheden vitamine D die niet typisch op een tekort zouden wijzen. Daarom is het belangrijk bij osteoporose om naast de calcium supplementen ook vitamine D te slikken om de opname van die calcium te bevorderen.

Bronnen van Vitamine D

Vitamine D kan normaal gesproken door het lichaam worden aangemaakt bij een normale hoeveelheid zonlicht. Toch komt vitamine D-tekort steeds vaker voor tegenwoordig doordat sommige mensen een manier van leven hebben die het moeilijk maakt voldoende zonlicht op te vangen. Het ultraviolette licht stimuleert de huid om vitamine D aan te maken. Genoeg zon krijgen kan in sommige gevallen in de lente en zomer nog best lastig zijn doordat men gebruik maakt van zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor om zichzelf tegen verbranding te beschermen. In de winter en herfst ligt het probleem meer in het dragen van lichaamsbedekkende kleding die de huid van het zonlicht afschermt. Om deze reden komt vitamine D in Nederland ook relatief vaak voor bij sommige moslima’s die in alle seizoenen gebruik maken van bedekkende kledij, die zelfs het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt. De meeste huisartsen zijn hierop gespitst wanneer een moslima met botklachten zich bij hen meldt.

In het verre noorden van Europa komt vitamine D gebrek ook veel vaker voor dan in Zuid-Europa. Doordat de zon zich in de wintermaanden in Scandinavië nauwelijks laat zien hebben veel Scandinaviërs moeite met genoeg vitamine D aan te maken.
Vitamine D uit voedsel en uit supplementen. Hoewel vitamine D in het voedsel voorkomt, zit het beslist niet in alle voedselproducten. In vissen als zalm, makreel en tonijn zitten redelijke hoeveelheden. Andere producten die veel vitamine D bevat zijn runderlever en eierdooier.

Omdat vitamine D slechts in weinig voedselproducten voorkomt is het aan veel voedsel kunstmatig toegevoegd. In de Verenigde Staten wordt het al sinds de jaren dertig aan de melk toegevoegd. In Nederland wordt vitamine D al jaren aan de margarine toegevoegd.

Vitamine D-supplementen

De effectiefste manier om voldoende vitamine D op te nemen is door het als pil of als voedselsupplement in te nemen. Het beste is wanneer men het via het voedsel opneemt, maar omdat vitamine D zo weinig in het voedsel voorkomt kunnen vitaminepillen een goede aanvulling zijn op het normale dieet om zo een tekort te voorkomen. Vitaminesupplementen hebben als voordeel dat ze gemixt kunnen worden, zodat je altijd de juiste hoeveelheid van zowel calcium als vitamine D op hetzelfde moment binnenkrijgt, wat de calciumopname bevordert. Vitaminepillen zijn voor een relatief lage prijs te koop bij iedere drogist in Nederland.

Overdosering

De kans op gevaarlijke toxicatie (vanaf 250 nmol/l) is aanwezig bij een gezond bloedbeeld i.c.m suppletie met teveel eenheden. Omdat een teveel niet wordt uitgeplast zoals bij bijv. vitamine B is het raadzaam om vitamine D altijd onder supervisie van een arts aan te vullen.

Lees verder

• Vitamine A (retinol), functie, voeding en symptomen tekort
• Alles over vitamine B12
• Vitamine C-tekort, hoe te voorkomen