Genua vara (O-benen): Naar buiten geknikte knieën

Genua vara (enkelvoud: genu varum) is een aandoening waarbij de knieën naar buiten geknikt zijn, wat resulteert in een typische O-vorm wanneer de patiënt de voeten en enkels tegen elkaar plaatst. Deze afwijking, die ook wel bekend staat als "O-benen", is normaal bij jonge kinderen, maar kan in sommige gevallen wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening. De afwijking kan de gang bemoeilijken en in sommige gevallen pijn veroorzaken. Behandelopties omvatten fysiotherapie, orthopedische hulpmiddelen en in ernstige gevallen een operatie. De vooruitzichten voor patiënten met genua vara zijn doorgaans positief.

• Mechanisme
• Oorzaken van abnormale botgroei
• Biomechanische factoren
• Verstoorde gewrichtsontwikkeling
• Oorzaken van O-benen
• Risicofactoren
• Vroege leeftijd en groeiprocessen
• Gebrek aan vitamine D of rachitis
• Overgewicht en obesitas
• Risicogroepen
• Kinderen en adolescenten
• Mensen met rachitis of osteomalacie
• Volwassenen met overgewicht of obesitas
• Symptomen van genua vara
• Alarmsymptomen
• Aanhoudende pijn of ongemak
• Beperkingen in mobiliteit
• Verergering van de kromming
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genua vara
• Prognose van genua vara
• Goede prognose bij vroege diagnose
• Complicaties bij onbehandelde gevallen
• Langdurige gevolgen van verergering
• Complicaties
• Preventie van genua vara
• Voldoende vitamine D inname
• Gezond lichaamsgewicht behouden
• Regelmatige medische controles

Mechanisme

Genua vara, ook wel O-benen genoemd, is een aandoening waarbij de benen naar buiten krommen, wat resulteert in een opvallende afwijking van de onderste ledematen. Dit kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen en wordt vaak gekarakteriseerd door een abnormale uitlijning van de knie en de scheenbenen. Het mechanisme achter deze afwijking is vaak gerelateerd aan een verstoring in de normale ontwikkeling van de botten en gewrichten.

Oorzaken van abnormale botgroei

In veel gevallen wordt de kromming van de benen veroorzaakt door een abnormale groei van de botten, met name de scheenbeenderen. Bij kinderen kan dit het gevolg zijn van een vertraagde botontwikkeling of een misvorming in de manier waarop de botten zich aanpassen aan de druk die wordt uitgeoefend. De groeischijven in de botten kunnen onregelmatig of asynchroon groeien, waardoor een scheve uitlijning ontstaat.

Biomechanische factoren

De biomechanica van het been speelt ook een cruciale rol bij de ontwikkeling van genua vara. Wanneer de druk die tijdens het lopen of staan op de gewrichten wordt uitgeoefend niet gelijkmatig wordt verdeeld, kan dit bijdragen aan een abnormale botgroei en een afwijking in de uitlijning van de knieën. Dit kan het gevolg zijn van spierzwakte, overgewicht of andere structurele problemen in het been.

Verstoorde gewrichtsontwikkeling

Naast botgroei kan de ontwikkeling van de gewrichten zelf ook verstoord zijn. In sommige gevallen kan een slechte uitlijning van de knie of een misvorming van de gewrichtsoppervlakken de oorzaak zijn van genua vara. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals rachitis of osteomalacie, die de botten verzwakken en misvormen.

• Mechanisme
• Oorzaken van abnormale botgroei
• Biomechanische factoren
• Verstoorde gewrichtsontwikkeling
• Oorzaken van O-benen
• Risicofactoren
• Vroege leeftijd en groeiprocessen
• Gebrek aan vitamine D of rachitis
• Overgewicht en obesitas
• Risicogroepen
• Kinderen en adolescenten
• Mensen met rachitis of osteomalacie
• Volwassenen met overgewicht of obesitas
• Symptomen van genua vara
• Alarmsymptomen
• Aanhoudende pijn of ongemak
• Beperkingen in mobiliteit
• Verergering van de kromming
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genua vara
• Prognose van genua vara
• Goede prognose bij vroege diagnose
• Complicaties bij onbehandelde gevallen
• Langdurige gevolgen van verergering
• Complicaties
• Preventie van genua vara
• Voldoende vitamine D inname
• Gezond lichaamsgewicht behouden
• Regelmatige medische controles

Oorzaken van O-benen

Fysiologische oorzaak bij baby's
Baby’s worden vaak geboren met genua vara als gevolg van hun “gevouwen” positie in de baarmoeder. De kromming van de benen normaliseert zich meestal wanneer het kind begint te lopen en gewicht op de benen gaat zetten. Dit proces vindt doorgaans plaats rond de leeftijd van twaalf tot achttien maanden. Rond de leeftijd van drie jaar staan de enkels vaak dichter bij elkaar en raken de knieën elkaar aan. Indien de kromming na deze leeftijd nog steeds aanwezig is, kan dit wijzen op een aandoening.

Pathologische oorzaken
O-benen kunnen ook voortkomen uit andere oorzaken, waaronder:

• De ziekte van Blount: Deze aandoening, die zowel bij peuters als adolescenten kan optreden, beïnvloedt de groeiplaat aan de bovenkant van het scheenbeen (tibia). De ziekte veroorzaakt een afwijking van de groeischijven, die normaal gesproken de lengte en vorm van de botten bepalen. De symptomen verergeren met de tijd en kunnen worden bevestigd met een röntgenfoto.
• Abnormale botontwikkeling
• Fracturen die niet goed genezen
• Loodvergiftiging of fluoridevergiftiging
• Rachitis: Deze aandoening, veroorzaakt door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor, kan leiden tot abnormale botgroei. Rachitis is minder gebruikelijk in ontwikkelde landen door verrijking van voedingsmiddelen met deze stoffen, maar kan voorkomen bij genetische afwijkingen.

Overgewicht kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van O-benen. Bij ouderen zijn O-benen vaak een gevolg van artritis (gewrichtsontsteking).

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van genua vara kunnen verhogen. Deze factoren kunnen zowel genetische als omgevingsinvloeden omvatten, evenals de gezondheid van de botten en gewrichten.

Vroege leeftijd en groeiprocessen

Genua vara komt vaak voor bij jonge kinderen als onderdeel van het normale groeiproces. Gedurende de eerste jaren van het leven kunnen kinderen tijdelijke afwijkingen in de botuitlijning ervaren, zoals O-benen, die vaak vanzelf corrigeren naarmate ze ouder worden. Echter, bij sommige kinderen blijven deze afwijkingen bestaan, wat het risico op blijvende genua vara vergroot.

Gebrek aan vitamine D of rachitis

Een belangrijke risicofactor voor genua vara is een tekort aan vitamine D, wat kan leiden tot rachitis (engelse ziekte), een aandoening waarbij de botten verzwakken en misvormen. Deze aandoening kan de normale groei en ontwikkeling van de botten belemmeren, wat resulteert in een afwijkende uitlijning van de benen, zoals O-benen.

Overgewicht en obesitas

Mensen met overgewicht of obesitas hebben een hoger risico op het ontwikkelen van genua vara, omdat de extra belasting op de gewrichten de kans op botafwijkingen vergroot. Het overmatige lichaamsgewicht kan de uitlijning van de benen verstoren en de krachten die op de knieën worden uitgeoefend, onregelmatig verdelen, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van O-benen.

Risicogroepen

Hoewel genua vara een aandoening is die iedereen kan beïnvloeden, zijn er bepaalde risicogroepen die meer kans hebben om deze afwijking te ontwikkelen, hetzij door genetische aanleg, omgevingsfactoren of bestaande gezondheidsproblemen.

Kinderen en adolescenten

Kinderen, vooral jonge kinderen onder de drie jaar, vormen een risicogroep voor genua vara. Dit komt omdat de botten en gewrichten zich in deze periode nog ontwikkelen en tijdelijke afwijkingen zoals O-benen vaak voorkomen. In sommige gevallen kunnen deze afwijkingen naarmate het kind groeit en zich ontwikkelt vanzelf verdwijnen, maar in andere gevallen kunnen ze aanhouden.

Mensen met rachitis of osteomalacie

Patiënten met rachitis of osteomalacie (verzwakking van de botten door een tekort aan vitamine D) lopen een verhoogd risico op genua vara. Deze aandoeningen veroorzaken een misvorming van de botten, wat leidt tot een abnormale uitlijning van de benen en een verhoogd risico op O-benen.

Volwassenen met overgewicht of obesitas

Volwassenen met overgewicht of obesitas vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van genua vara vanwege de extra druk die het lichaamsgewicht op de gewrichten uitoefent. Dit verhoogt de kans op abnormale botgroei en gewrichtsvervorming, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van O-benen.

Symptomen van genua vara

Bij patiënten met genua vara raken de knieën elkaar niet aan wanneer de voeten en enkels tegen elkaar staan. De kromming kan symmetrisch of asymmetrisch zijn en blijft vaak aanwezig na de leeftijd van drie jaar. Patiënten met O-benen kunnen moeite hebben met lopen. Hoewel pijn niet altijd voorkomt, kan langdurige kromming vooral in de adolescentie leiden tot pijn in de heupen, knieën en/of enkels.

Alarmsymptomen

Alhoewel genua vara in veel gevallen geen ernstige symptomen veroorzaakt, kunnen er soms tekenen zijn die wijzen op een verergering van de aandoening of complicaties.

Aanhoudende pijn of ongemak

Een belangrijk alarmsymptoom van genua vara is aanhoudende pijn of ongemak in de knieën of de benen, vooral na langdurige belasting, zoals lopen of staan. Dit kan wijzen op een verergering van de afwijking of het ontstaan van bijkomende complicaties, zoals artritis.

Beperkingen in mobiliteit

Als de kromming van de benen ernstig wordt, kan dit leiden tot een verminderde mobiliteit. Patiënten kunnen moeite hebben met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals lopen, traplopen of langdurig staan. Dit kan een teken zijn dat de afwijking ernstiger wordt en een medische behandeling vereist.

Verergering van de kromming

In sommige gevallen kan de kromming van de benen verergeren, waardoor de benen meer naar buiten gaan staan. Dit kan leiden tot ongemak, mobiliteitsproblemen en een cosmetisch ongunstig resultaat. Het verergeren van de kromming kan duiden op een onderliggende medische aandoening die een intensievere behandeling nodig heeft.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts onderzoekt het kind door de afstand tussen de knieën te meten terwijl het kind op de rug ligt. Bij kinderen jonger dan twee jaar met symmetrische kromming zijn meestal geen verdere onderzoeken nodig, aangezien dit vaak fysiologisch is. Bij asymmetrische kromming of wanneer de afwijking na de leeftijd van drie jaar aanhoudt of verergert, zijn aanvullende onderzoeken noodzakelijk.

Diagnostisch onderzoek
De arts kan een röntgenfoto van de benen maken en een bloedonderzoek uitvoeren om rachitis of andere onderliggende aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van genua vara

In veel gevallen is behandeling niet noodzakelijk, vooral niet bij milde gevallen. Regelmatige controle door een arts is echter aanbevolen om de voortgang te volgen. Bij ernstige symptomen of bij aanwezigheid van andere aandoeningen kunnen orthopedische hulpmiddelen zoals speciale schoenen of beugels nuttig zijn. Fysiotherapie kan ook worden aanbevolen. Als de symptomen ernstig zijn en de normale beenontwikkeling verstoord dreigt te worden, kan een operatie overwogen worden, vooral na de leeftijd van tien jaar.

Prognose van genua vara

De prognose van genua vara varieert afhankelijk van de oorzaak, de ernst van de kromming en de tijdige behandeling. In veel gevallen kan de aandoening op jonge leeftijd vanzelf verbeteren, maar bij volwassenen of ernstigere gevallen is medische interventie vaak nodig.

Goede prognose bij vroege diagnose

Wanneer genua vara vroeg wordt gedetecteerd, vooral bij kinderen, is de prognose meestal goed. Veel gevallen van O-benen corrigeren zich vanzelf naarmate het kind groeit. Bij volwassenen kan het behandelen van de onderliggende oorzaak, zoals overgewicht of een vitamine D-tekort, helpen de kromming te verminderen.

Complicaties bij onbehandelde gevallen

Indien onbehandeld, kan genua vara leiden tot verdere gewrichtsproblemen, zoals artritis of gewrichtsslijtage. De extra belasting op de gewrichten kan ook leiden tot chronische pijn of mobiliteitsproblemen op latere leeftijd.

Langdurige gevolgen van verergering

Bij ernstige gevallen kan de kromming van de benen verergeren, wat leidt tot blijvende mobiliteitsbeperkingen en pijn. Dit kan de levenskwaliteit beïnvloeden, waardoor een operatie of andere behandelingsopties noodzakelijk kunnen zijn.

Complicaties

Genua vara kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Hier zijn de belangrijkste complicaties:

Artrose (slijtage van het gewricht)
Bij genua vara kunnen de afwijkende uitlijning van de benen en de gewijzigde belasting van de gewrichten leiden tot artrose. Dit is een aandoening waarbij het kraakbeen in de gewrichten slijt, wat resulteert in pijn, stijfheid en verminderde functie van de aangetaste gewrichten.

Gewrichtspijn en ongemak
Patiënten met genua vara kunnen last krijgen van gewrichtspijn in de knieën, heupen of enkels. De abnormale belasting van de gewrichten door de afwijking kan leiden tot chronische pijn en ongemak tijdens het lopen of staan.

Problemen met de loopgang
De kromming van de benen bij genua vara kan de loopgang bemoeilijken, wat leidt tot moeilijkheden bij het lopen, zoals een afwijkend looppatroon of een verhoogd risico op vallen.

Verhoogd risico op valpartijen
Door de onbalans en het verminderde evenwicht als gevolg van genua vara, kan het risico op valpartijen toenemen. Dit is vooral relevant bij kinderen en ouderen die al kwetsbaar kunnen zijn voor blessures door vallen.

Secondaire botaandoeningen
Langdurige afwijkingen in de stand van de benen kunnen leiden tot secundaire botaandoeningen, zoals afwijkende botgroei of botdeformatie, vooral als de aandoening niet tijdig wordt gecorrigeerd.

Psychosociale impact
De fysieke beperkingen en het ongemak die gepaard gaan met genua vara kunnen een psychosociale impact hebben, zoals verminderd zelfvertrouwen en sociale angst door het uiterlijk of de functionele beperkingen van de benen.

Preventie van genua vara

Hoewel sommige oorzaken van genua vara niet te voorkomen zijn, kunnen de volgende maatregelen bijdragen aan het verminderen van het risico:

• Beperk overgewicht door een gezonde levensstijl en voeding
• Laat kinderen regelmatig controleren op aandoeningen die O-benen kunnen veroorzaken
• Zorg voor een gezonde botontwikkeling door een adequate inname van vitamine D, calcium en fosfor
• Vermijd blootstelling aan giftige stoffen zoals lood en fluoride
• Zorg voor tijdige medische behandeling van onderliggende aandoeningen zoals artritis

Voldoende vitamine D inname

Een belangrijk aspect van de preventie van genua vara is het zorgen voor voldoende vitamine D inname. Dit kan helpen rachitis te voorkomen, een veelvoorkomende oorzaak van O-benen. Zonneblootstelling en het eten van vitamine D-rijke voedingsmiddelen, zoals vette vis en verrijkte zuivelproducten, zijn essentieel.

Gezond lichaamsgewicht behouden

Overgewicht en obesitas verhogen het risico op genua vara, dus het handhaven van een gezond lichaamsgewicht door een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen het risico op de aandoening te verminderen.

Regelmatige medische controles

Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van genua vara en het identificeren van risicofactoren zoals vitamine D-tekort of andere botproblemen. Vroege interventie kan helpen de aandoening te corrigeren voordat deze verergert.

Lees verder

• Genua valga (X-benen): Naar binnen geknikte knieën