Genua vara (O-benen): Naar buiten geknikte knieën

Genua vara (enkelvoud: genu varum) is een aandoening waarbij de knieën naar buiten geknikt zijn. Hierdoor staan ze ver uit elkaar wanneer de patiënt de voeten en enkels tegen elkaar zet. Dit geeft een beeld van een O-vorm, vandaar dat de afwijking beter bekend is als “O-benen”. Deze afwijking is heel normaal bij kinderen jonger dan achttien maanden, maar in sommige gevallen is dit toch ernstiger. Dit komt voor bij een aandoening, maar gebeurt ook door onder andere een trauma, overgewicht of artritis. Het lopen is bemoeilijkt door de afwijking, en soms treedt ook pijn op. Naast fysiotherapie en orthopedische hulpmiddelen is ook een operatie mogelijk in de adolescentie. De vooruitzichten van patiënten met genua vara zijn uitstekend.

• Oorzaken O-benen
• Symptomen: Naar buiten geknikte knieën
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via orthopedische hulpmiddelen of operatie
• Prognose genua vara

Oorzaken O-benen

Fysiologisch bij baby's

Baby’s komen ter wereld met genua vara. Dit is te wijten aan de “gevouwen” positie in de baarmoeder van de moeder. De kromme benen worden stilaan rechter van zodra het kind begint te lopen en de benen gewicht dragen. Dit gebeurt in de meeste gevallen wanneer een kind ongeveer twaalf tot achttien maanden oud is. Rond de leeftijd van drie jaar staat het kind vaak met de enkels uit elkaar waarbij de knieën elkaar aanraken. Als de gebogen benen dan nog steeds aanwezig zijn, is sprake van O-benen.

Door ziekte, overgewicht of artritis

O-benen komen geïsoleerd voor, maar soms zijn ook onder onderdeel van een ziekte:

• De ziekte van Blount: Bij deze ziekte, die optreedt bij zowel peuters als adolescenten, ontstaat een afwijking van de groeiplaat in het bovenste deel van het scheenbeen (tibia). De groeischijven bevinden zich aan de uiteinden van lange botten van een kind. Ze bepalen de lengte en vorm van het volwassen bot. De aandoening is soms moeilijk te onderscheiden van fysiologische O-benen maar de symptomen verslechteren wat dan duidelijk te merken is via een röntgenfoto.
• Een abnormale botontwikkeling
• Fracturen die niet correct genezen
• Loodvergiftiging of fluoridevergiftiging
• Rachitis, een botaandoening die optreedt door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor. Deze stoffen zijn allemaal belangrijk voor gezonde, groeiende botten. Deze aandoening is ongebruikelijk in ontwikkelde landen omdat daar voedingsproducten verrijkt zijn met deze stoffen. Wel is dit mogelijk bij een genetische afwijking.

Soms ontstaan O-benen ook als gevolg van een aanzienlijk overgewicht. Bij ouderen zijn O-benen dan weer vaak het gevolg van artritis (gewrichtsontsteking).

Symptomen: Naar buiten geknikte knieën

Bij de patiënt raken de knieën elkaar niet aan wanneer ze met de voeten en enkels tegen elkaar staan. De kromming (buiging) van de benen is symmetrisch of asymmetrisch en is nog aanwezig na de leeftijd van drie jaar. Het buigen van de voeten is ook vrij gebruikelijk bij patiënten met O-benen. Door genua vara is de loopgang bemoeilijkt. Normaliter veroorzaakt dit geen pijn, maar bij langdurige buiging ontstaat vooral in de adolescentie pijn in de heupen, knieën en/of enkels.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bekijkt het kind en meet de afstand tussen de knieën terwijl het kind op de rug ligt. Is het kind jonger dan twee jaar en is de buiging symmetrisch, dan zijn in de meeste gevallen geen verdere onderzoeken nodig omdat dit een fysiologische kromming betreft. Is de kromming van één been asymmetrisch ten opzichte van het andere been, dan zijn andere onderzoeken nodig. Ook zijn nog verdere onderzoeken vereist wanneer de kromming na de leeftijd van drie jaar aanwezig blijft of wanneer de kromming verergert.

Diagnostisch onderzoek

De arts maakt een röntgenfoto van de benen. Daarnaast voert hij een bloedonderzoek uit om rachitis uit te sluiten.

Behandeling via orthopedische hulpmiddelen of operatie

Niet altijd is een behandeling van O-benen vereist, vooral niet in milde gevallen. Een halfjaarlijks controlebezoek bij de arts is dan wel nodig zodat hij dit mee opvolgt. Speciale schoenen, beugels of andere orthopedische hulpmiddelen helpen bij ernstige symptomen of wanneer de patiënt lijdt aan een andere ziekte. Hierbij is ook fysiotherapie aangewezen. Deze behandelingsvormen zijn wel niet bij alle patiënten even effectief. Wanneer de symptomen van genua vara echter zeer ernstig zijn, is een operatie mogelijk. Dit gebeurt vooral in de adolescentie (na de leeftijd van tien jaar) omdat de normale beenontwikkeling niet in het gedrang mag komen.

Prognose genua vara

In veel gevallen is het resultaat van de chirurgische ingreep goed en heeft de patiënt geen bewegingsproblemen. De levensverwachting is door O-benen zelf niet aangetast, maar de onderliggende ziekte veroorzaakt mogelijk wel andere (levensbedreigende) complicaties.

Lees verder

• Genua valga (X-benen): Naar binnen geknikte knieën