Genua vara (O-benen): Naar buiten geknikte knieën

Genua vara (enkelvoud: genu varum) is een aandoening waarbij de knieën naar buiten geknikt zijn, wat resulteert in een typische O-vorm wanneer de patiënt de voeten en enkels tegen elkaar plaatst. Deze afwijking, die ook wel bekend staat als "O-benen", is normaal bij jonge kinderen, maar kan in sommige gevallen wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening. De afwijking kan de gang bemoeilijken en in sommige gevallen pijn veroorzaken. Behandelopties omvatten fysiotherapie, orthopedische hulpmiddelen en in ernstige gevallen een operatie. De vooruitzichten voor patiënten met genua vara zijn doorgaans positief.

• Oorzaken van O-benen
• Symptomen van genua vara
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genua vara
• Prognose van genua vara
• Complicaties
• Preventie van genua vara

Oorzaken van O-benen

Fysiologische oorzaak bij baby's

Baby’s worden vaak geboren met genua vara als gevolg van hun “gevouwen” positie in de baarmoeder. De kromming van de benen normaliseert zich meestal wanneer het kind begint te lopen en gewicht op de benen gaat zetten. Dit proces vindt doorgaans plaats rond de leeftijd van twaalf tot achttien maanden. Rond de leeftijd van drie jaar staan de enkels vaak dichter bij elkaar en raken de knieën elkaar aan. Indien de kromming na deze leeftijd nog steeds aanwezig is, kan dit wijzen op een aandoening.

Pathologische oorzaken

O-benen kunnen ook voortkomen uit andere oorzaken, waaronder:

• De ziekte van Blount: Deze aandoening, die zowel bij peuters als adolescenten kan optreden, beïnvloedt de groeiplaat aan de bovenkant van het scheenbeen (tibia). De ziekte veroorzaakt een afwijking van de groeischijven, die normaal gesproken de lengte en vorm van de botten bepalen. De symptomen verergeren met de tijd en kunnen worden bevestigd met een röntgenfoto.
• Abnormale botontwikkeling
• Fracturen die niet goed genezen
• Loodvergiftiging of fluoridevergiftiging
• Rachitis: Deze aandoening, veroorzaakt door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor, kan leiden tot abnormale botgroei. Rachitis is minder gebruikelijk in ontwikkelde landen door verrijking van voedingsmiddelen met deze stoffen, maar kan voorkomen bij genetische afwijkingen.

Overgewicht kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van O-benen. Bij ouderen zijn O-benen vaak een gevolg van artritis (gewrichtsontsteking).

Symptomen van genua vara

Bij patiënten met genua vara raken de knieën elkaar niet aan wanneer de voeten en enkels tegen elkaar staan. De kromming kan symmetrisch of asymmetrisch zijn en blijft vaak aanwezig na de leeftijd van drie jaar. Patiënten met O-benen kunnen moeite hebben met lopen. Hoewel pijn niet altijd voorkomt, kan langdurige kromming vooral in de adolescentie leiden tot pijn in de heupen, knieën en/of enkels.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt het kind door de afstand tussen de knieën te meten terwijl het kind op de rug ligt. Bij kinderen jonger dan twee jaar met symmetrische kromming zijn meestal geen verdere onderzoeken nodig, aangezien dit vaak fysiologisch is. Bij asymmetrische kromming of wanneer de afwijking na de leeftijd van drie jaar aanhoudt of verergert, zijn aanvullende onderzoeken noodzakelijk.

Diagnostisch onderzoek

De arts kan een röntgenfoto van de benen maken en een bloedonderzoek uitvoeren om rachitis of andere onderliggende aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van genua vara

In veel gevallen is behandeling niet noodzakelijk, vooral niet bij milde gevallen. Regelmatige controle door een arts is echter aanbevolen om de voortgang te volgen. Bij ernstige symptomen of bij aanwezigheid van andere aandoeningen kunnen orthopedische hulpmiddelen zoals speciale schoenen of beugels nuttig zijn. Fysiotherapie kan ook worden aanbevolen. Als de symptomen ernstig zijn en de normale beenontwikkeling verstoord dreigt te worden, kan een operatie overwogen worden, vooral na de leeftijd van tien jaar.

Prognose van genua vara

De prognose na chirurgische ingreep is vaak goed, met minimale bewegingsproblemen. De levensverwachting wordt niet beïnvloed door de O-benen zelf, maar onderliggende aandoeningen kunnen mogelijk andere (levensbedreigende) complicaties veroorzaken.

Complicaties

Genua vara kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Hier zijn de belangrijkste complicaties:

Artrose (slijtage van het gewricht)

Bij genua vara kunnen de afwijkende uitlijning van de benen en de gewijzigde belasting van de gewrichten leiden tot artrose. Dit is een aandoening waarbij het kraakbeen in de gewrichten slijt, wat resulteert in pijn, stijfheid en verminderde functie van de aangetaste gewrichten.

Gewrichtspijn en ongemak

Patiënten met genua vara kunnen last krijgen van gewrichtspijn in de knieën, heupen of enkels. De abnormale belasting van de gewrichten door de afwijking kan leiden tot chronische pijn en ongemak tijdens het lopen of staan.

Problemen met de loopgang

De kromming van de benen bij genua vara kan de loopgang bemoeilijken, wat leidt tot moeilijkheden bij het lopen, zoals een afwijkend looppatroon of een verhoogd risico op vallen.

Verhoogd risico op valpartijen

Door de onbalans en het verminderde evenwicht als gevolg van genua vara, kan het risico op valpartijen toenemen. Dit is vooral relevant bij kinderen en ouderen die al kwetsbaar kunnen zijn voor blessures door vallen.

Secondaire botaandoeningen

Langdurige afwijkingen in de stand van de benen kunnen leiden tot secundaire botaandoeningen, zoals afwijkende botgroei of botdeformatie, vooral als de aandoening niet tijdig wordt gecorrigeerd.

Psychosociale impact

De fysieke beperkingen en het ongemak die gepaard gaan met genua vara kunnen een psychosociale impact hebben, zoals verminderd zelfvertrouwen en sociale angst door het uiterlijk of de functionele beperkingen van de benen.

Preventie van genua vara

Hoewel sommige oorzaken van genua vara niet te voorkomen zijn, kunnen de volgende maatregelen bijdragen aan het verminderen van het risico:

• Beperk overgewicht door een gezonde levensstijl en voeding
• Laat kinderen regelmatig controleren op aandoeningen die O-benen kunnen veroorzaken
• Zorg voor een gezonde botontwikkeling door een adequate inname van vitamine D, calcium en fosfor
• Vermijd blootstelling aan giftige stoffen zoals lood en fluoride
• Zorg voor tijdige medische behandeling van onderliggende aandoeningen zoals artritis

Lees verder

• Genua valga (X-benen): Naar binnen geknikte knieën