Loodvergiftiging: Overmatige blootstelling aan lood

Lood is een zwaar metaal en zeer giftig. Loodvergiftiging treedt op wanneer lood zich ophoopt in het lichaam. Na maanden of jaren kunnen de loodwaarden gevaarlijk hoog worden en symptomen veroorzaken. Alle mogelijke lichaamssystemen kunnen mild tot ernstig worden aangetast. Vooral kinderen zijn kwetsbaar voor overmatige blootstelling aan lood. De behandeling bestaat uit het vermijden van lood en het verwijderen van lood uit het lichaam met medicatie of andere behandelingen. Enkele adviezen kunnen de kans op loodvergiftiging verminderen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van loodvergiftiging
• Beroepsmatige blootstelling
• Omgevingsfactoren
• Traditionele geneesmiddelen
• Producten
• Voeding
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Lichaam binnendringen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van loodvergiftiging
• Bron van lood verwijderen
• Chelatietherapie
• Nieuwe behandelingen
• Darmirrigatie en maagspoeling
• Prognose: Slechter bij kinderen
• Complicaties van loodvergiftiging
• Zenuwstelsel
• Nieren
• Voortplantingsstelsel
• Hart- en vaatstelsel
• Bloed en immuunsysteem
• Botten en gewrichten
• Maag-darmstelsel
• Langetermijneffecten en sociale impact
• Preventie van loodvergiftiging

Epidemiologie

Loodvergiftiging is een ernstige aandoening die wereldwijd voorkomt, met name in landen waar loodvervuiling een groter probleem vormt. In ontwikkelingslanden is loodvergiftiging vaak gerelateerd aan blootstelling door verontreinigd water, het gebruik van loodhoudende verf, of door onveilige arbeidsomstandigheden in de mijnbouw of industrie. In meer ontwikkelde landen is de blootstelling aan lood meestal minder, maar risicogroepen, zoals kinderen die in oudere woningen wonen, blijven kwetsbaar voor deze vergiftiging.

Voorkomen wereldwijd
Wereldwijd wordt de prevalentie van loodvergiftiging geschat op miljoenen gevallen, waarbij een aanzienlijk aantal kinderen wordt getroffen door verhoogde bloedloodniveaus. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft recentelijke gegevens gepubliceerd die wijzen op de prevalentie van loodvergiftiging bij kinderen in verschillende regio's, vooral in landen waar loodhoudende materialen veel gebruikt worden. Dit kan variëren afhankelijk van het land, maar in stedelijke gebieden in ontwikkelingslanden is de prevalentie vaak hoger door gebrek aan strikte wetgeving omtrent loodvervuiling.

Loodvergiftiging in ontwikkelde landen
In ontwikkelde landen, zoals de VS en Europese landen, zijn de gevallen van loodvergiftiging afgenomen door strikte regelgeving en de verwijdering van loodhoudende producten uit de consumptieketen, zoals loodverf en lood in benzine. Toch blijven er risicogroepen bestaan, vooral bij oudere huizen die niet gerenoveerd zijn, en bij kinderen die in verwaarloosde omgevingen wonen. Epidemiologische studies tonen aan dat zelfs een lage blootstelling aan lood schadelijk kan zijn voor de ontwikkeling van jonge kinderen.

Mechanisme

Loodvergiftiging ontstaat wanneer een persoon langdurig wordt blootgesteld aan lood, wat leidt tot de accumulatie van lood in het lichaam. Het mechanisme van loodvergiftiging is complex en beïnvloedt verschillende organen en systemen. Lood verstoort enzymen die essentieel zijn voor de normale werking van het lichaam, zoals de enzymen die betrokken zijn bij de productie van hemoglobine en het functioneren van het zenuwstelsel.

Opname van lood in het lichaam
Lood wordt voornamelijk via het maagdarmkanaal, de longen of de huid opgenomen. Wanneer loodhoudende stoffen worden ingeademd of ingeslikt, wordt lood in de bloedbaan opgenomen. Het wordt vervolgens opgeslagen in het bot, de lever en de nieren. Bij kinderen is de opname van lood efficiënter dan bij volwassenen, wat hen bijzonder kwetsbaar maakt voor de effecten van loodvergiftiging.

Effecten op het zenuwstelsel
Lood heeft verwoestende effecten op het zenuwstelsel, zowel in de vroege ontwikkeling als bij volwassenen. Bij kinderen kan loodvergiftiging leiden tot een achteruitgang van de cognitieve en gedragsontwikkeling, terwijl het bij volwassenen kan bijdragen aan neuropsychologische symptomen zoals geheugenverlies, prikkelbaarheid en verminderde concentratie. Lood veroorzaakt schade door het in de hersenen belemmeren van de normale werking van neurotransmitters.

Oorzaken van loodvergiftiging

Loodvergiftiging ontstaat door blootstelling aan lood, een giftig metaal. Hoewel lood in de natuur voorkomt, zijn er verschillende menselijke activiteiten die de kans op loodvergiftiging verhogen.

Beroepsmatige blootstelling

Personen die werken in bepaalde sectoren lopen een verhoogd risico op blootstelling aan lood. Enkele voorbeelden zijn:

• Metaalbewerking: Loodgieters, soldeerders en werknemers in de batterijproductie komen regelmatig in contact met loodhoudende materialen.
• Verfindustrie: Schilders, vooral die werkzaam zijn in oude gebouwen waar loodhoudende verf is gebruikt, kunnen lood inademen of inslikken tijdens het schuren of verven.
• Recycling: Werknemers in recyclingbedrijven die loodhoudende materialen verwerken, zoals oude accu's, lopen ook een verhoogd risico.

Omgevingsfactoren

Naast beroepsmatige blootstelling kan loodvergiftiging ook veroorzaakt worden door:

• Verontreinigde bodem: Vooral in oude, geïndustrialiseerde gebieden kan de bodem verontreinigd zijn met lood afkomstig van oude fabrieken, auto's met loodhoudende benzine of loodhoudende verf. Kinderen die in deze gebieden spelen, lopen een verhoogd risico omdat ze vaak met hun handen in de mond steken.
• Verf: Loodhoudende verf, die tot in de jaren 1970 veel werd gebruikt, is een belangrijke bron van loodvergiftiging, vooral bij jonge kinderen die aan oude meubels of speelgoed likken.
• Water: In sommige gebieden kan het drinkwater verontreinigd zijn met lood, bijvoorbeeld door oude loodgieterinstallaties.

Traditionele geneesmiddelen

Sommige traditionele geneesmiddelen, vooral die afkomstig zijn uit bepaalde regio's in Azië en Latijns-Amerika, kunnen aanzienlijke hoeveelheden lood bevatten. Deze middelen worden vaak gebruikt voor de behandeling van verschillende aandoeningen, waaronder kolieken bij baby's.

Producten

Lood is eveneens aanwezig in batterijen, gebrandschilderd glas, aardewerk, pijpen, sommige cosmetica, dakbedekking en oud speelgoed (gekleurd met op lood gebaseerde verf).

Voeding

Het eten van voedsel of drinkwater dat lood bevat vormt een risicofactor voor loodvergiftiging. Waterleidingen in oudere huizen bevatten namelijk vaak lood.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op loodvergiftiging verhogen, variërend van milieu-invloeden tot bepaalde medische en genetische factoren. Bij kinderen is de grootste risicofactor blootstelling aan lood in het huis, vooral in huizen die voor 1978 zijn gebouwd en die mogelijk loodverf bevatten.

Milieu-invloeden
Blootstelling aan lood komt vaak voor in verontreinigde omgevingen, zoals gebieden nabij industrieën of verkeersknooppunten waar looddeeltjes zich kunnen ophopen. Mensen die wonen in of werken in dergelijke omgevingen lopen een hoger risico op loodvergiftiging, vooral wanneer ze geen adequate bescherming gebruiken.

Medische risicofactoren
Bepaalde medische aandoeningen kunnen ook het risico op loodvergiftiging verhogen. Nierproblemen kunnen bijvoorbeeld het vermogen van het lichaam om lood af te breken verminderen, waardoor het in het lichaam accumuleert. Zwangere vrouwen en jonge kinderen zijn bijzonder kwetsbaar, omdat lood zich kan ophopen in het lichaam van het kind, zelfs via de placenta van de moeder.

Risicogroepen

Bepaalde groepen lopen een hoger risico op loodvergiftiging dan anderen. Deze risicogroepen hebben vaak meer kans om aan verhoogde niveaus van lood blootgesteld te worden door bepaalde omstandigheden in hun omgeving of hun werkomgeving.

Kinderen en jonge kinderen
Kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor loodvergiftiging, vooral omdat hun zenuwstelsel in ontwikkeling is. Ze kunnen lood in hun lichaam opnemen via verontreinigd water, voedsel of stof uit oude huizen die loodverf bevatten. Studies tonen aan dat kinderen met een verhoogd bloedloodgehalte vaak leiden onder cognitieve en gedragsproblemen.

Werknemers in risicovolle beroepen
Werknemers in bepaalde industrieën, zoals de bouwsector, mijnbouw, en fabrikage van batterijen, kunnen een verhoogd risico lopen op loodvergiftiging door langdurige blootstelling aan loodhoudende stoffen. Ze zijn vaak afhankelijk van persoonlijke beschermingsmiddelen, en hun blootstelling kan optreden bij onjuiste veiligheidsmaatregelen.

Lichaam binnendringen

Lood kan het lichaam binnendringen via:

• barstjes in de huid (gebarsten huid)
• de slijmvliezen (bijvoorbeeld door het afschuren van loodhoudende verf)
• inademing van lood
• inname van lood via de mond

Symptomen

Vrijwel alle lichaamssystemen kunnen worden aangetast door loodvergiftiging:

• de botten
• de darmen
• de nieren
• de tanden
• de voortplantingsorganen
• het hart
• het immuunsysteem
• het zenuwstelsel

Vooral (ongeboren) kinderen zijn gevoelig voor de effecten van overmatige blootstelling aan lood. Veelal ontstaan de symptomen geleidelijk, tenzij de patiënt plots wordt blootgesteld aan een enkele hoge dosis lood.

De symptomen zijn zeer variabel en omvatten:

• anemie (bloedarmoede)
• bewusteloosheid
• blauwe verkleuring van de randen van het tandvlees: dit symptoom verschijnt als gevolg van de afzetting van loodsulfide bij sommige patiënten.
• braken
• buikpijn
• coma
• delier
• duizeligheid
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een metaalachtige smaak in de mond
• een verlaagd IQ
• verlies van eetlust en gewichtsverlies
• verlies van vaardigheden
• een verminderd hersenvolume
• verminderd volume en kwaliteit van het sperma
• vertraagde lichaamsgroei
• geheugenverlies en achteruitgang van mentale functies
• gehoorverlies
• gewrichtspijn
• hallucinaties
• hoofdpijn
• klapvoet (voetafwijking met abnormale loopgang): af en toe resulteert een overmatige blootstelling aan lood in een klapvoet, toe te schrijven aan perifere motorische neuropathie
• lusteloosheid
• misselijkheid
• obstipatie
• pica (het eten van niet-eetbare voorwerpen)
• prikkelbaarheid
• slaapproblemen
• spierpijn
• stemmingsstoornissen
• tintelingen, pijn, gevoelloosheid in de ledematen (paresthesieën)
• toevallen
• vermoeidheid
• zwangerschapscomplicaties: miskraam, doodgeboorte of vroeggeboorte bij zwangere vrouwen

Alarmsymptomen

Loodvergiftiging kan zich op verschillende manieren manifesteren, afhankelijk van de mate en duur van de blootstelling. De symptomen kunnen acuut of chronisch zijn en variëren van mild tot ernstig. Het is belangrijk om snel alarm te slaan bij het optreden van bepaalde symptomen, vooral bij risicogroepen zoals kinderen en ouderen.

Algemene symptomen van loodvergiftiging
In de vroege stadia kunnen de symptomen van loodvergiftiging onopvallend zijn en worden vaak verward met andere aandoeningen. Veelvoorkomende algemene symptomen zijn hoofdpijn, vermoeidheid, buikpijn, prikkelbaarheid en spierzwakte. Deze symptomen kunnen de eerste aanwijzingen zijn dat er een verhoogd loodniveau in het lichaam is.

Neurologische symptomen
Neurologische symptomen zijn een van de belangrijkste tekenen van loodvergiftiging, vooral bij kinderen. Verhoogde bloedloodniveaus kunnen leiden tot leerstoornissen, gedragsproblemen en aandachtsproblemen. In ernstigere gevallen kan dit leiden tot geheugenverlies, verwardheid, depressie, angst of zelfs epileptische aanvallen. Bij volwassenen kunnen stemmingswisselingen, geheugenproblemen en concentratieverlies optreden.

Gastro-intestinale symptomen
De maag-darmklachten kunnen variëren van milde buikpijn tot ernstigere symptomen zoals misselijkheid, braken en diarree. In sommige gevallen kunnen mensen met loodvergiftiging ook veranderingen in eetlust ervaren, zoals een afkeer van bepaalde voedingsmiddelen of juist een verlangen naar ongebruikelijke stoffen (bijvoorbeeld krijt of aarde).

Verminderde nierfunctie
Langdurige blootstelling aan lood kan de nierfunctie schaden, wat kan leiden tot symptomen zoals zwelling van de benen en enkels, verhoogde bloeddruk en vermoeidheid. Ernstige gevallen kunnen leiden tot nierfalen, wat medische interventie vereist.

Kleine kinderen en loodvergiftiging
Bij jonge kinderen zijn de symptomen van loodvergiftiging vaak subtiel en kunnen ze gedragsproblemen vertonen, zoals hyperactiviteit, rusteloosheid en een afname in schoolprestaties. Het is belangrijk om regelmatig te controleren of kinderen die in oude huizen wonen of spelen in vervuilde omgevingen, verhoogde bloedloodniveaus vertonen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts stelt vragen aan de patiënt en voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek uit om tekenen van loodvergiftiging op te sporen. Als de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan loodvergiftiging, voert hij een bloedtest uit om de hoeveelheid lood in het bloed te achterhalen. Een bloedloodgehalte van 10 μg/dL of hoger is een bron van zorg bij kinderen. Bij volwassenen beginnen de symptomen bij 40 μg/dL of hoger. Het diagnosticeren van loodvergiftiging is echter moeilijk omdat de symptomen aan vele ziekten kunnen worden toegeschreven. De meeste kinderen met loodvergiftiging hebben geen symptomen totdat de loodwaarden in het bloed erg hoog zijn.

Moderne screeningsmethoden
Recente ontwikkelingen in diagnostische technologie hebben geleid tot de ontwikkeling van snellere en nauwkeurigere tests voor het opsporen van lood in het bloed. Deze methoden maken gebruik van geavanceerde technieken zoals massaspectrometrie om zelfs lage niveaus van lood met een hoge precisie te detecteren.

Behandeling van loodvergiftiging

Bron van lood verwijderen

Het is belangrijk om overmatige blootstelling aan lood te vermijden, bijvoorbeeld door aanpassingen op de werkplek te voorzien, loodhoudende verf professioneel te laten verwijderen of te kiezen voor andere cosmetica.

Chelatietherapie

Patiënten krijgen voorts chelatietherapie om de bloedloodconcentratie te zuiveren. Voor volwassenen waarbij de bloedspiegels van lood boven 45 μg/dL bedragen, zet de arts medicijnen in zoals ethyleendiaminetetra-azijnzuur (EDTA).

Nieuwe behandelingen

Naast traditionele chelatietherapie zijn er nieuwe behandelingen in ontwikkeling, zoals nanodeeltjes-gebaseerde therapieën, die gericht zijn op het selectief binden en verwijderen van lood uit het lichaam zonder de bijwerkingen van conventionele chelatiemiddelen.

Darmirrigatie en maagspoeling

Patiënten die plots een enorm hoge dosis lood hebben ingenomen, zijn gebaat bij darmirrigatie, waarbij de arts het gehele maagdarmkanaal spoelt met grote hoeveelheden polyethyleenglycoloplossing. Soms is een maagspoeling nodig waarbij de arts de maag spoelt via een buis in de keel.

Prognose: Slechter bij kinderen

Volwassenen die een relatief kleine loodvergiftiging hebben opgelopen, herstellen vaak volledig. Bij kinderen is restschade, zoals een permanent laag IQ en ADHD (moeite met aandacht en controle van energie), sneller mogelijk. Soms ontstaat ook onherstelbare schade aan de nieren en zenuwen. Afhankelijk van de ernst kan het herstel maanden tot jaren duren. Zeer hoge loodniveaus veroorzaken epileptische aanvallen, bewusteloosheid en de dood.

Complicaties van loodvergiftiging

Loodvergiftiging kan leiden tot ernstige en soms blijvende complicaties. De complicaties kunnen variëren afhankelijk van de duur en intensiteit van de blootstelling, evenals de leeftijd en de algemene gezondheidstoestand van de persoon die is blootgesteld. Hieronder volgen enkele belangrijke complicaties:

Zenuwstelsel

Loodvergiftiging kan aanzienlijke schade toebrengen aan het zenuwstelsel, met als gevolg:

• Cognitieve stoornissen: Verminderde concentratie, geheugenverlies en een verlaagd IQ.
• Neuropathie: Schade aan de perifere zenuwen, wat kan leiden tot tintelingen, gevoelloosheid en spierzwakte.
• Epileptische aanvallen: Door neurologische schade kunnen epileptische aanvallen optreden.
• Gedragsproblemen: Bij kinderen kunnen gedragsproblemen zoals agressie, impulsiviteit en ADHD zich ontwikkelen.

Nieren

Loodvergiftiging kan leiden tot nierproblemen, waaronder:

• Nierschade: Chronische loodvergiftiging kan leiden tot verminderde nierfunctie en uiteindelijk tot nierfalen.
• Hypertensie: Door schade aan de nieren kan een verhoogde bloeddruk ontstaan.

Voortplantingsstelsel

Loodvergiftiging kan de voortplantingsgezondheid aantasten:

• Verminderde vruchtbaarheid: Zowel bij mannen als vrouwen kan loodvergiftiging leiden tot een verminderde vruchtbaarheid.
• Zwangerschapscomplicaties: Zwangere vrouwen met loodvergiftiging lopen een verhoogd risico op miskramen, doodgeboorte en vroeggeboorte.
• Afwijkingen bij de geboorte: Blootstelling aan lood tijdens de zwangerschap kan leiden tot aangeboren afwijkingen en een vertraagde ontwikkeling van de foetus.

Hart- en vaatstelsel

Loodvergiftiging kan cardiovasculaire problemen veroorzaken, zoals:

• Hypertensie: Verhoogde bloeddruk als gevolg van nierbeschadiging en directe effecten van lood op het cardiovasculaire systeem.
• Hartziekten: Chronische blootstelling aan lood kan het risico op hartziekten verhogen.

Bloed en immuunsysteem

Loodvergiftiging heeft invloed op het bloed en het immuunsysteem:

• Anemie: Lood interfereert met de productie van hemoglobine, wat kan leiden tot bloedarmoede.
• Verzwakt immuunsysteem: Loodvergiftiging kan de werking van het immuunsysteem verzwakken, waardoor de vatbaarheid voor infecties toeneemt.

Botten en gewrichten

Lood wordt opgeslagen in de botten, wat kan leiden tot:

• Botpijn: Loodopslag in de botten kan chronische pijn veroorzaken.
• Osteoporose: Loodvergiftiging kan bijdragen aan het verlies van botmassa en verhoogt het risico op fracturen.

Maag-darmstelsel

Loodvergiftiging kan verschillende gastro-intestinale problemen veroorzaken:

• Buikpijn en krampen: Vaak voorkomende symptomen bij acute en chronische loodvergiftiging.
• Obstipatie en misselijkheid: Lood kan de normale werking van het maag-darmkanaal verstoren.

Langetermijneffecten en sociale impact

Naast de fysieke complicaties kan loodvergiftiging ook langetermijngevolgen hebben op sociaal en economisch gebied:

• Verminderde schoolprestaties en leerproblemen bij kinderen.
• Verlies van werkvermogen en economische moeilijkheden door langdurige gezondheidsproblemen.
• Psychosociale stress en impact op de levenskwaliteit door chronische gezondheidsproblemen.

Preventie van loodvergiftiging

Het is belangrijk om regelmatig de handen, stoffige oppervlakken, vloeren, vensterbanken en speelgoed te wassen of reinigen om een vergiftiging door lood te voorkomen. In huis dragen mensen bij voorkeur geen schoenen, zodat verontreinigde grond buiten blijft. Een zandbak die bedekt is bij niet-gebruik of het planten van gras zijn goede opties om kinderen weg te houden van potentieel met lood verontreinigde bodem. Een gezonde en evenwichtige voeding en regelmatig eten vermindert de absorptie van lood. Kinderen hebben vooral voldoende calcium, vitamine C en ijzer nodig om de opname van lood in het lichaam te voorkomen. Voorts kopen mensen bij voorkeur alleen medicijnen waarvan de inhoud duidelijk vermeld is en waarvan bekend is dat ze veilig zijn. Advies inwinnen van een gekwalificeerde apotheker of arts is verstandig bij twijfel.

Er zijn tot slot nieuwe technologische oplossingen beschikbaar om loodvervuiling in huizen en werkplekken te detecteren en te verminderen. Zo zijn er bijvoorbeeld slimme sensoren die lood in waterleidingen kunnen detecteren en real-time waarschuwingen kunnen geven aan bewoners, waardoor tijdig maatregelen kunnen worden genomen om blootstelling te voorkomen.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)