Loodvergiftiging: Overmatige blootstelling aan lood

Lood is een zwaar metaal en zeer giftig. Loodvergiftiging treedt op wanneer lood zich ophoopt in het lichaam. Na maanden of jaren kunnen de loodwaarden gevaarlijk hoog worden en symptomen veroorzaken. Alle mogelijke lichaamssystemen kunnen mild tot ernstig worden aangetast. Vooral kinderen zijn kwetsbaar voor overmatige blootstelling aan lood. De behandeling bestaat uit het vermijden van lood en het verwijderen van lood uit het lichaam met medicatie of andere behandelingen. Enkele adviezen kunnen de kans op loodvergiftiging verminderen.

• Oorzaken van overmatige blootstelling aan lood
• Oorzaken van loodvergiftiging
• Beroepsmatige blootstelling
• Omgevingsfactoren
• Traditionele geneesmiddelen
• Producten
• Voeding
• Lichaam binnendringen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Moderne screeningsmethoden
• Behandeling van loodvergiftiging
• Bron van lood verwijderen
• Chelatietherapie
• Nieuwe behandelingen
• Darmirrigatie en maagspoeling
• Prognose: Slechter bij kinderen
• Complicaties van loodvergiftiging
• Zenuwstelsel
• Nieren
• Voortplantingsstelsel
• Hart- en vaatstelsel
• Bloed en immuunsysteem
• Botten en gewrichten
• Maag-darmstelsel
• Langetermijneffecten en sociale impact
• Preventie van loodvergiftiging

Oorzaken van overmatige blootstelling aan lood

Oorzaken van loodvergiftiging

Loodvergiftiging ontstaat door blootstelling aan lood, een giftig metaal. Hoewel lood in de natuur voorkomt, zijn er verschillende menselijke activiteiten die de kans op loodvergiftiging verhogen.

Beroepsmatige blootstelling

Personen die werken in bepaalde sectoren lopen een verhoogd risico op blootstelling aan lood. Enkele voorbeelden zijn:

• Metaalbewerking: Loodgieters, soldeerders en werknemers in de batterijproductie komen regelmatig in contact met loodhoudende materialen.
• Verfindustrie: Schilders, vooral die werkzaam zijn in oude gebouwen waar loodhoudende verf is gebruikt, kunnen lood inademen of inslikken tijdens het schuren of verven.
• Recycling: Werknemers in recyclingbedrijven die loodhoudende materialen verwerken, zoals oude accu's, lopen ook een verhoogd risico.

Omgevingsfactoren

Naast beroepsmatige blootstelling kan loodvergiftiging ook veroorzaakt worden door:

• Verontreinigde bodem: Vooral in oude, geïndustrialiseerde gebieden kan de bodem verontreinigd zijn met lood afkomstig van oude fabrieken, auto's met loodhoudende benzine of loodhoudende verf. Kinderen die in deze gebieden spelen, lopen een verhoogd risico omdat ze vaak met hun handen in de mond steken.
• Verf: Loodhoudende verf, die tot in de jaren 1970 veel werd gebruikt, is een belangrijke bron van loodvergiftiging, vooral bij jonge kinderen die aan oude meubels of speelgoed likken.
• Water: In sommige gebieden kan het drinkwater verontreinigd zijn met lood, bijvoorbeeld door oude loodgieterinstallaties.

Traditionele geneesmiddelen

Sommige traditionele geneesmiddelen, vooral die afkomstig zijn uit bepaalde regio's in Azië en Latijns-Amerika, kunnen aanzienlijke hoeveelheden lood bevatten. Deze middelen worden vaak gebruikt voor de behandeling van verschillende aandoeningen, waaronder kolieken bij baby's.

Producten

Lood is eveneens aanwezig in batterijen, gebrandschilderd glas, aardewerk, pijpen, sommige cosmetica, dakbedekking en oud speelgoed (gekleurd met op lood gebaseerde verf).

Voeding

Het eten van voedsel of drinkwater dat lood bevat vormt een risicofactor voor loodvergiftiging. Waterleidingen in oudere huizen bevatten namelijk vaak lood.

Lichaam binnendringen

Lood kan het lichaam binnendringen via:

• barstjes in de huid (gebarsten huid)
• de slijmvliezen (bijvoorbeeld door het afschuren van loodhoudende verf)
• inademing van lood
• inname van lood via de mond

Symptomen

Vrijwel alle lichaamssystemen kunnen worden aangetast door loodvergiftiging:

• de botten
• de darmen
• de nieren
• de tanden
• de voortplantingsorganen
• het hart
• het immuunsysteem
• het zenuwstelsel

Vooral (ongeboren) kinderen zijn gevoelig voor de effecten van overmatige blootstelling aan lood. Veelal ontstaan de symptomen geleidelijk, tenzij de patiënt plots wordt blootgesteld aan een enkele hoge dosis lood.

De symptomen zijn zeer variabel en omvatten:

• anemie (bloedarmoede)
• bewusteloosheid
• blauwe verkleuring van de randen van het tandvlees: dit symptoom verschijnt als gevolg van de afzetting van loodsulfide bij sommige patiënten.
• braken
• buikpijn
• coma
• delier
• duizeligheid
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een metaalachtige smaak in de mond
• een verlaagd IQ
• verlies van eetlust en gewichtsverlies
• verlies van vaardigheden
• een verminderd hersenvolume
• verminderd volume en kwaliteit van het sperma
• vertraagde lichaamsgroei
• geheugenverlies en achteruitgang van mentale functies
• gehoorverlies
• gewrichtspijn
• hallucinaties
• hoofdpijn
• klapvoet (voetafwijking met abnormale loopgang): af en toe resulteert een overmatige blootstelling aan lood in een klapvoet, toe te schrijven aan perifere motorische neuropathie
• lusteloosheid
• misselijkheid
• obstipatie
• pica (het eten van niet-eetbare voorwerpen)
• prikkelbaarheid
• slaapproblemen
• spierpijn
• stemmingsstoornissen
• tintelingen, pijn, gevoelloosheid in de ledematen (paresthesieën)
• toevallen
• vermoeidheid
• zwangerschapscomplicaties: miskraam, doodgeboorte of vroeggeboorte bij zwangere vrouwen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts stelt vragen aan de patiënt en voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek uit om tekenen van loodvergiftiging op te sporen. Als de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan loodvergiftiging, voert hij een bloedtest uit om de hoeveelheid lood in het bloed te achterhalen. Een bloedloodgehalte van 10 μg/dL of hoger is een bron van zorg bij kinderen. Bij volwassenen beginnen de symptomen bij 40 μg/dL of hoger. Het diagnosticeren van loodvergiftiging is echter moeilijk omdat de symptomen aan vele ziekten kunnen worden toegeschreven. De meeste kinderen met loodvergiftiging hebben geen symptomen totdat de loodwaarden in het bloed erg hoog zijn.

Moderne screeningsmethoden

Recente ontwikkelingen in diagnostische technologie hebben geleid tot de ontwikkeling van snellere en nauwkeurigere tests voor het opsporen van lood in het bloed. Deze methoden maken gebruik van geavanceerde technieken zoals massaspectrometrie om zelfs lage niveaus van lood met een hoge precisie te detecteren.

Behandeling van loodvergiftiging

Bron van lood verwijderen

Het is belangrijk om overmatige blootstelling aan lood te vermijden, bijvoorbeeld door aanpassingen op de werkplek te voorzien, loodhoudende verf professioneel te laten verwijderen of te kiezen voor andere cosmetica.

Chelatietherapie

Patiënten krijgen voorts chelatietherapie om de bloedloodconcentratie te zuiveren. Voor volwassenen waarbij de bloedspiegels van lood boven 45 μg/dL bedragen, zet de arts medicijnen in zoals ethyleendiaminetetra-azijnzuur (EDTA).

Nieuwe behandelingen

Naast traditionele chelatietherapie zijn er nieuwe behandelingen in ontwikkeling, zoals nanodeeltjes-gebaseerde therapieën, die gericht zijn op het selectief binden en verwijderen van lood uit het lichaam zonder de bijwerkingen van conventionele chelatiemiddelen.

Darmirrigatie en maagspoeling

Patiënten die plots een enorm hoge dosis lood hebben ingenomen, zijn gebaat bij darmirrigatie, waarbij de arts het gehele maagdarmkanaal spoelt met grote hoeveelheden polyethyleenglycoloplossing. Soms is een maagspoeling nodig waarbij de arts de maag spoelt via een buis in de keel.

Prognose: Slechter bij kinderen

Volwassenen die een relatief kleine loodvergiftiging hebben opgelopen, herstellen vaak volledig. Bij kinderen is restschade, zoals een permanent laag IQ en ADHD (moeite met aandacht en controle van energie), sneller mogelijk. Soms ontstaat ook onherstelbare schade aan de nieren en zenuwen. Afhankelijk van de ernst kan het herstel maanden tot jaren duren. Zeer hoge loodniveaus veroorzaken epileptische aanvallen, bewusteloosheid en de dood.

Complicaties van loodvergiftiging

Loodvergiftiging kan leiden tot ernstige en soms blijvende complicaties. De complicaties kunnen variëren afhankelijk van de duur en intensiteit van de blootstelling, evenals de leeftijd en de algemene gezondheidstoestand van de persoon die is blootgesteld. Hieronder volgen enkele belangrijke complicaties:

Zenuwstelsel

Loodvergiftiging kan aanzienlijke schade toebrengen aan het zenuwstelsel, met als gevolg:

• Cognitieve stoornissen: Verminderde concentratie, geheugenverlies en een verlaagd IQ.
• Neuropathie: Schade aan de perifere zenuwen, wat kan leiden tot tintelingen, gevoelloosheid en spierzwakte.
• Epileptische aanvallen: Door neurologische schade kunnen epileptische aanvallen optreden.
• Gedragsproblemen: Bij kinderen kunnen gedragsproblemen zoals agressie, impulsiviteit en ADHD zich ontwikkelen.

Nieren

Loodvergiftiging kan leiden tot nierproblemen, waaronder:

• Nierschade: Chronische loodvergiftiging kan leiden tot verminderde nierfunctie en uiteindelijk tot nierfalen.
• Hypertensie: Door schade aan de nieren kan een verhoogde bloeddruk ontstaan.

Voortplantingsstelsel

Loodvergiftiging kan de voortplantingsgezondheid aantasten:

• Verminderde vruchtbaarheid: Zowel bij mannen als vrouwen kan loodvergiftiging leiden tot een verminderde vruchtbaarheid.
• Zwangerschapscomplicaties: Zwangere vrouwen met loodvergiftiging lopen een verhoogd risico op miskramen, doodgeboorte en vroeggeboorte.
• Afwijkingen bij de geboorte: Blootstelling aan lood tijdens de zwangerschap kan leiden tot aangeboren afwijkingen en een vertraagde ontwikkeling van de foetus.

Hart- en vaatstelsel

Loodvergiftiging kan cardiovasculaire problemen veroorzaken, zoals:

• Hypertensie: Verhoogde bloeddruk als gevolg van nierbeschadiging en directe effecten van lood op het cardiovasculaire systeem.
• Hartziekten: Chronische blootstelling aan lood kan het risico op hartziekten verhogen.

Bloed en immuunsysteem

Loodvergiftiging heeft invloed op het bloed en het immuunsysteem:

• Anemie: Lood interfereert met de productie van hemoglobine, wat kan leiden tot bloedarmoede.
• Verzwakt immuunsysteem: Loodvergiftiging kan de werking van het immuunsysteem verzwakken, waardoor de vatbaarheid voor infecties toeneemt.

Botten en gewrichten

Lood wordt opgeslagen in de botten, wat kan leiden tot:

• Botpijn: Loodopslag in de botten kan chronische pijn veroorzaken.
• Osteoporose: Loodvergiftiging kan bijdragen aan het verlies van botmassa en verhoogt het risico op fracturen.

Maag-darmstelsel

Loodvergiftiging kan verschillende gastro-intestinale problemen veroorzaken:

• Buikpijn en krampen: Vaak voorkomende symptomen bij acute en chronische loodvergiftiging.
• Obstipatie en misselijkheid: Lood kan de normale werking van het maag-darmkanaal verstoren.

Langetermijneffecten en sociale impact

Naast de fysieke complicaties kan loodvergiftiging ook langetermijngevolgen hebben op sociaal en economisch gebied:

• Verminderde schoolprestaties en leerproblemen bij kinderen.
• Verlies van werkvermogen en economische moeilijkheden door langdurige gezondheidsproblemen.
• Psychosociale stress en impact op de levenskwaliteit door chronische gezondheidsproblemen.

Preventie van loodvergiftiging

Het is belangrijk om regelmatig de handen, stoffige oppervlakken, vloeren, vensterbanken en speelgoed te wassen of reinigen om een vergiftiging door lood te voorkomen. In huis dragen mensen bij voorkeur geen schoenen, zodat verontreinigde grond buiten blijft. Een zandbak die bedekt is bij niet-gebruik of het planten van gras zijn goede opties om kinderen weg te houden van potentieel met lood verontreinigde bodem. Een gezonde en evenwichtige voeding en regelmatig eten vermindert de absorptie van lood. Kinderen hebben vooral voldoende calcium, vitamine C en ijzer nodig om de opname van lood in het lichaam te voorkomen. Voorts kopen mensen bij voorkeur alleen medicijnen waarvan de inhoud duidelijk vermeld is en waarvan bekend is dat ze veilig zijn. Advies inwinnen van een gekwalificeerde apotheker of arts is verstandig bij twijfel.

Er zijn tot slot nieuwe technologische oplossingen beschikbaar om loodvervuiling in huizen en werkplekken te detecteren en te verminderen. Zo zijn er bijvoorbeeld slimme sensoren die lood in waterleidingen kunnen detecteren en real-time waarschuwingen kunnen geven aan bewoners, waardoor tijdig maatregelen kunnen worden genomen om blootstelling te voorkomen.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)