Klapvoet: Voetafwijking met abnormale loopgang

Een klapvoet ontstaat wanneer het voorste deel van de voet niet kan worden opgetild. Dit leidt tot een abnormale looppas waarbij de patiënt de knie hoger optilt en de voet op de punt neerzet. Deze aandoening kan tijdelijk of permanent zijn en wordt vaak aangeduid met termen zoals ‘hanentred’. Een klapvoet is geen op zichzelf staande ziekte, maar een voetafwijking die wijst op een onderliggend neurologisch, musculair of anatomisch probleem. De behandeling varieert afhankelijk van de oorzaak en kan chirurgie, fysiotherapie en het gebruik van hulpmiddelen omvatten. Klapvoeten verhogen het risico op vallen en struikelen, waardoor preventieve maatregelen noodzakelijk zijn.

• Synoniemen
• Oorzaken: Onderliggende problemen
• Aandoeningen aan de wervelkolom
• Bijwerkingen van medicatie en alcohol
• Neurologische aandoeningen
• Spieraandoeningen
• Zenuwschade
• Symptomen: Slepen van de tenen over de grond
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van klapvoet
• Chirurgie
• Fysiotherapie
• Orthopedische hulpmiddelen
• Prognose van klapvoet
• Complicaties van klapvoeten

Synoniemen

Een ‘klapvoet’ staat ook bekend als ‘voetheffersparese’ of ‘dropvoet’.

Oorzaken: Onderliggende problemen

Een klapvoet is doorgaans een symptoom van een tijdelijk of permanent onderliggend probleem. De meest voorkomende oorzaak is zwakte of verlamming van de spieren die verantwoordelijk zijn voor het optillen van de voet.

Aandoeningen aan de wervelkolom

Een verwonding aan de zenuwwortels in de wervelkolom kan een klapvoet veroorzaken. Tumoren of cysten in de wervelkolom kunnen druk uitoefenen op de kuitbeenzenuw, wat kan leiden tot klapvoeten. Daarnaast kan overmatige botgroei in de wervelkolom bijdragen aan deze aandoening. Enkele wervelkolomaandoeningen die een klapvoet kunnen veroorzaken zijn:

• Botbreuken
• Lumbale hernia
• Lumbale spinale stenose (vernauwing van het wervelkanaal met rugpijn en zwakte)
• Spondylolisthesis (verschuiving van een wervel met pijn en zwakte)

Bijwerkingen van medicatie en alcohol

Sommige medicijnen en overmatig alcoholgebruik kunnen leiden tot een klapvoet. Deze bijwerkingen kunnen de zenuwen of spieren aantasten die essentieel zijn voor de voetbeweging.

Neurologische aandoeningen

Neurologische aandoeningen kunnen bijdragen aan het ontstaan van een klapvoet. Voorbeelden zijn:

• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van perifere zenuwen)
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, met zowel mentale als lichamelijke symptomen)
• Ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met tremoren)
• Hersenverlamming (symptomen aan spieren en bewegingen)
• Multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)

Spieraandoeningen

Aandoeningen waarbij de spieren geleidelijk verzwakken of verslechteren kunnen ook leiden tot klapvoeten. Dit omvat:

• Amyotrofische laterale sclerose (ziekte van Lou Gehrig)
• Polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• Spierdystrofie

Zenuwschade

Een klapvoet ontstaat vaak door schade aan de peroneale zenuw (nervus peroneus), een tak van de heupzenuw (nervus ischiadicus) die van de achterkant van de knie naar de voorkant van het scheenbeen loopt. Deze zenuw ligt dicht bij het oppervlak en is daardoor kwetsbaar voor letsel. Schade aan de peroneale zenuw kan gepaard gaan met pijn of gevoelloosheid langs het scheenbeen of de bovenkant van de voet. Veelvoorkomende oorzaken van zenuwschade zijn:

• Bevalling
• Heup- of knievervangingsoperatie
• Compartimentsyndroom (pijn, gevoelloosheid en zwakte door druk op of schade aan spieren, bloedvaten en zenuwen)
• Tumoren of cysten
• Langdurig gebruik van een gipsverband
• Langdurig zitten in kleermakerszit of gehurkt
• Sportletsels
• Diabetes mellitus (suikerziekte)

Symptomen: Slepen van de tenen over de grond

Bij een klapvoet kan de patiënt het voorste deel van de voet niet optillen, wat leidt tot het slepen van de tenen over de grond. Om dit te compenseren, tilt de patiënt de knie hoger op dan normaal of zwaait het been in een wijde boog. Deze abnormale looppas kan resulteren in het ongecontroleerd op de vloer klappen van de voet bij elke stap. Dit kan gebeuren met één voet of beide voeten tegelijk. Sommige patiënten ervaren gevoelloosheid op de bovenkant van de voet en tenen.

Een klapvoet kan optreden zonder andere symptomen zoals voetpijn of beenpijn. Bij andere patiënten kan de voetafwijking het enige symptoom zijn van een onderliggend probleem. Sommige patiënten hebben naast de klapvoet ook pijn of neurologische symptomen zoals tintelingen (paresthesieën) of een brandend gevoel in de voeten. Klapvoeten kunnen ook gepaard gaan met evenwichtsverlies of coördinatieproblemen, waardoor zelfstandig lopen moeilijker wordt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een klapvoet kan doorgaans worden gediagnosticeerd tijdens een lichamelijk onderzoek. De arts beoordeelt de loopgang en test de beenspieren op zwakte. Een snelle manier om een klapvoet te identificeren is door de patiënt op de hielen te laten lopen. Moeite met deze test kan wijzen op een klapvoet. De arts controleert ook op gevoelloosheid in en rond de voet en inspecteert de schoenen van de patiënt, die vaak versleten zijn door het slepen van de voet.

Diagnostisch onderzoek
Beeldvormende onderzoeken worden ingezet om de oorzaak van de klapvoet te bepalen. Dit kan omvatten:

• CT-scan
• Echografie
• Elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit)
• MRI-scan
• Röntgenfoto
• Zenuwgeleidingsonderzoek

Indien de arts vermoedt dat alcoholmisbruik of diabetes mellitus de oorzaak is, kan een bloedonderzoek noodzakelijk zijn.

De klapvoet beïnvloedt meestal de spieren die verantwoordelijk zijn voor het optillen van de enkel en de voet, met name de tibialis anterior, extensor hallucis longus en extensor digitorum longus.

Behandeling van klapvoet

De behandeling van een klapvoet hangt af van de onderliggende oorzaak. Vroegtijdige behandeling vergroot de kans op herstel.

Chirurgie

Bij zenuwschade kan een operatie nodig zijn om een beschadigde zenuw te herstellen of te decompressie (druk op de zenuw verlichten). Bij een permanente voetafwijking kan chirurgie ook nodig zijn om de loopgang en stabiliteit te verbeteren.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen om de voet- en beenspieren te versterken, wat het looppatroon van de patiënt verbetert. In sommige gevallen maakt de fysiotherapeut gebruik van elektronische apparaten om de zenuwen te stimuleren tijdens het lopen (zenuwstimulatie).

Orthopedische hulpmiddelen

Orthopedische hulpmiddelen zoals schoeninzetstukken, spalken en braces kunnen nuttig zijn voor patiënten met een klapvoet.

Prognose van klapvoet

De prognose voor een klapvoet hangt af van de oorzaak. Bij zenuwcompressie herstelt de patiënt meestal binnen drie maanden nadat de druk is verminderd. De prognose na een totale knievervanging is doorgaans goed bij gedeeltelijke peroneale zenuwverlamming. Een volledige verlamming van de peroneale zenuw heeft een variabele prognose, waarbij gedeeltelijke verlamming doorgaans sneller herstelt. Schade aan de nervus peroneus door een penetrerend trauma heeft vaak een gunstigere uitkomst dan schade door bottrauma.

Complicaties van klapvoeten

Klapvoeten verhogen het risico op struikelen en valpartijen. Het is belangrijk dat patiënten voorzorgsmaatregelen treffen om hun veiligheid te waarborgen:

• Elektrische snoeren niet in looppaden plaatsen
• Fluorescerende tape op de bovenste en onderste traptreden aanbrengen
• Geen kleedjes of tapijten gebruiken
• Geen rommel op de grond laten liggen
• Kamers en trappen goed verlichten

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten