Klapvoet: Voetafwijking met abnormale loopgang

Een klapvoet ontstaat wanneer het voorste deel van de voet niet kan worden opgetild. Dit leidt tot een abnormale looppas waarbij de patiënt de knie hoger optilt en de voet op de punt neerzet. Deze aandoening kan tijdelijk of permanent zijn en wordt vaak aangeduid met termen zoals ‘hanentred’. Een klapvoet is geen op zichzelf staande ziekte, maar een voetafwijking die wijst op een onderliggend neurologisch, musculair of anatomisch probleem. De behandeling varieert afhankelijk van de oorzaak en kan chirurgie, fysiotherapie en het gebruik van hulpmiddelen omvatten. Klapvoeten verhogen het risico op vallen en struikelen, waardoor preventieve maatregelen noodzakelijk zijn.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Onderliggende problemen
• Aandoeningen aan de wervelkolom
• Bijwerkingen van medicatie en alcohol
• Neurologische aandoeningen
• Spieraandoeningen
• Zenuwschade
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Slepen van de tenen over de grond
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van klapvoet
• Chirurgie
• Fysiotherapie
• Orthopedische hulpmiddelen
• Prognose van klapvoet
• Complicaties van klapvoeten
• Preventie

Synoniemen

Een ‘klapvoet’ staat ook bekend als ‘voetheffersparese’ of ‘dropvoet’.

Epidemiologie

Klapvoet, of 'drop foot', is een aandoening waarbij de patiënt moeite heeft om de voet omhoog te tillen bij het lopen. Dit resulteert in een abnormale loopstijl, waarbij de voet vaak gesleept wordt. De prevalentie van klapvoet varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, zoals neurologische aandoeningen, verwondingen of andere medische aandoeningen.

Prevalentie van klapvoet
De prevalentie van klapvoet is niet eenduidig, aangezien het vaak een symptoom is van een bredere neurologische of musculaire aandoening, zoals hersenletsel, herseninfarcten of perifere zenuwbeschadiging. In de algemene bevolking wordt klapvoet vaak geassocieerd met neurologische stoornissen, zoals multiple sclerose of beroerte. Het komt vaker voor bij ouderen, vooral als gevolg van aandoeningen zoals beroertes of degeneratieve ziekten van het zenuwstelsel.

Geografische verschillen
De prevalentie van klapvoet kan variëren op basis van geografische locatie, afhankelijk van de prevalentie van de onderliggende aandoeningen zoals beroertes, spinale letsels en degeneratieve aandoeningen. In landen waar neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose vaker voorkomen, is ook een hoger aantal gevallen van klapvoet te zien.

Mechanisme

Klapvoet ontstaat meestal door een verstoring in de zenuw- of spierfunctie die verantwoordelijk is voor het tillen van de voet tijdens het lopen. Dit kan het gevolg zijn van beschadiging aan de zenuwen die de spieren in de voet en onderbenen aansteken, of van een verminderd vermogen van de spieren om zich goed samen te trekken.

Zenuwbeschadiging
Een veel voorkomende oorzaak van klapvoet is schade aan de zenuwen die de voetspieren aansteken, zoals de peroneus zenuw. Wanneer de zenuw beschadigd raakt door trauma, een ziekte of compressie, kan de voetspier niet effectief functioneren, wat resulteert in het onvermogen om de voet op te tillen. Dit mechanisme is te vinden bij aandoeningen zoals hersenletsel, beroerte, of compressie van de zenuw bij de knie.

Spierzwakte of -verlamming
Een andere oorzaak van klapvoet is spierzwakte of -verlamming, wat kan gebeuren door een probleem met de zenuwen die de spieren aansteken, of door een neurologische aandoening zoals spierdystrofie. Deze aandoeningen kunnen het vermogen van de spieren om de voet omhoog te brengen beïnvloeden, wat resulteert in de typische "hangende" voet.

Oorzaken: Onderliggende problemen

Een klapvoet is doorgaans een symptoom van een tijdelijk of permanent onderliggend probleem. De meest voorkomende oorzaak is zwakte of verlamming van de spieren die verantwoordelijk zijn voor het optillen van de voet.

Aandoeningen aan de wervelkolom

Een verwonding aan de zenuwwortels in de wervelkolom kan een klapvoet veroorzaken. Tumoren of cysten in de wervelkolom kunnen druk uitoefenen op de kuitbeenzenuw, wat kan leiden tot klapvoeten. Daarnaast kan overmatige botgroei in de wervelkolom bijdragen aan deze aandoening. Enkele wervelkolomaandoeningen die een klapvoet kunnen veroorzaken zijn:

• Botbreuken
• Lumbale hernia
• Lumbale spinale stenose (vernauwing van het wervelkanaal met rugpijn en zwakte)
• Spondylolisthesis (verschuiving van een wervel met pijn en zwakte)

Bijwerkingen van medicatie en alcohol

Sommige medicijnen en overmatig alcoholgebruik kunnen leiden tot een klapvoet. Deze bijwerkingen kunnen de zenuwen of spieren aantasten die essentieel zijn voor de voetbeweging.

Neurologische aandoeningen

Neurologische aandoeningen kunnen bijdragen aan het ontstaan van een klapvoet. Voorbeelden zijn:

• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van perifere zenuwen)
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, met zowel mentale als lichamelijke symptomen)
• Ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met tremoren)
• Hersenverlamming (symptomen aan spieren en bewegingen)
• Multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)

Spieraandoeningen

Aandoeningen waarbij de spieren geleidelijk verzwakken of verslechteren kunnen ook leiden tot klapvoeten. Dit omvat:

• Amyotrofische laterale sclerose (ziekte van Lou Gehrig)
• Polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• Spierdystrofie

Zenuwschade

Een klapvoet ontstaat vaak door schade aan de peroneale zenuw (nervus peroneus), een tak van de heupzenuw (nervus ischiadicus) die van de achterkant van de knie naar de voorkant van het scheenbeen loopt. Deze zenuw ligt dicht bij het oppervlak en is daardoor kwetsbaar voor letsel. Schade aan de peroneale zenuw kan gepaard gaan met pijn of gevoelloosheid langs het scheenbeen of de bovenkant van de voet. Veelvoorkomende oorzaken van zenuwschade zijn:

• Bevalling
• Heup- of knievervangingsoperatie
• Compartimentsyndroom (pijn, gevoelloosheid en zwakte door druk op of schade aan spieren, bloedvaten en zenuwen)
• Tumoren of cysten
• Langdurig gebruik van een gipsverband
• Langdurig zitten in kleermakerszit of gehurkt
• Sportletsels
• Diabetes mellitus (suikerziekte)

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van klapvoet verhogen. Deze omvatten neurologische aandoeningen, lichamelijke letsels en bepaalde medische behandelingen.

Neurologische aandoeningen
Neurologische aandoeningen zoals beroerte, multiple sclerose en de ziekte van Charcot-Marie-Tooth verhogen het risico op klapvoet. Bij deze aandoeningen is er schade aan de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor de werking van de voetspieren, wat leidt tot zwakte of verlamming van de spieren die de voet omhoog trekken.

Spinale letsels
Letsels aan het ruggenmerg kunnen ook leiden tot klapvoet, vooral als er schade is aan de zenuwen die de onderste ledematen aansteken. Bij ruggenmergletsels kunnen de zenuwen die de voetspieren aansteken beschadigd raken, wat resulteert in het onvermogen om de voet goed te bewegen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van klapvoet, vooral mensen die al lijden aan neurologische aandoeningen, spinale letsels of bepaalde verwondingen.

Ouderen
Ouderen lopen een verhoogd risico op klapvoet, vooral als gevolg van beroertes of andere degeneratieve aandoeningen van het zenuwstelsel. Naarmate de leeftijd vordert, neemt de kans op aandoeningen die de zenuwfunctie aantasten toe, wat het risico op klapvoet vergroot.

Mensen met neurologische aandoeningen
Mensen met neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose, amyotrofische laterale sclerose (ALS), of de ziekte van Parkinson hebben een verhoogd risico op klapvoet. Deze aandoeningen kunnen de zenuwen die de voetspieren aansteken beschadigen of zwakker maken, wat leidt tot het onvermogen om de voet effectief te bewegen.

Symptomen: Slepen van de tenen over de grond

Bij een klapvoet kan de patiënt het voorste deel van de voet niet optillen, wat leidt tot het slepen van de tenen over de grond. Om dit te compenseren, tilt de patiënt de knie hoger op dan normaal of zwaait het been in een wijde boog. Deze abnormale looppas kan resulteren in het ongecontroleerd op de vloer klappen van de voet bij elke stap. Dit kan gebeuren met één voet of beide voeten tegelijk. Sommige patiënten ervaren gevoelloosheid op de bovenkant van de voet en tenen.

Een klapvoet kan optreden zonder andere symptomen zoals voetpijn of beenpijn. Bij andere patiënten kan de voetafwijking het enige symptoom zijn van een onderliggend probleem. Sommige patiënten hebben naast de klapvoet ook pijn of neurologische symptomen zoals tintelingen (paresthesieën) of een brandend gevoel in de voeten. Klapvoeten kunnen ook gepaard gaan met evenwichtsverlies of coördinatieproblemen, waardoor zelfstandig lopen moeilijker wordt.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van klapvoet kunnen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Naast de zichtbare symptomen van klapvoet kunnen er andere tekenen zijn die wijzen op neurologische schade of een herstellende aandoening.

Plotselinge zwakte of verlamming van de voet
Een plotselinge zwakte of verlamming van de voet, vooral als het gepaard gaat met andere neurologische symptomen zoals spraakproblemen of verlamming van andere lichaamsdelen, kan wijzen op een beroerte of een ander ernstig neurologisch probleem. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht.

Pijn en gevoelloosheid
Pijn of gevoelloosheid in het been of de voet, in combinatie met klapvoet, kan wijzen op zenuwbeschadiging of compressie van de zenuwen. Dit kan optreden bij aandoeningen zoals hernia van de tussenwervelschijf of perifere neuropathie, die de zenuwfunctie beïnvloeden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een klapvoet kan doorgaans worden gediagnosticeerd tijdens een lichamelijk onderzoek. De arts beoordeelt de loopgang en test de beenspieren op zwakte. Een snelle manier om een klapvoet te identificeren is door de patiënt op de hielen te laten lopen. Moeite met deze test kan wijzen op een klapvoet. De arts controleert ook op gevoelloosheid in en rond de voet en inspecteert de schoenen van de patiënt, die vaak versleten zijn door het slepen van de voet.

Diagnostisch onderzoek
Beeldvormende onderzoeken worden ingezet om de oorzaak van de klapvoet te bepalen. Dit kan omvatten:

• CT-scan
• Echografie
• Elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit)
• MRI-scan
• Röntgenfoto
• Zenuwgeleidingsonderzoek

Indien de arts vermoedt dat alcoholmisbruik of diabetes mellitus de oorzaak is, kan een bloedonderzoek noodzakelijk zijn.

De klapvoet beïnvloedt meestal de spieren die verantwoordelijk zijn voor het optillen van de enkel en de voet, met name de tibialis anterior, extensor hallucis longus en extensor digitorum longus.

Behandeling van klapvoet

De behandeling van een klapvoet hangt af van de onderliggende oorzaak. Vroegtijdige behandeling vergroot de kans op herstel.

Chirurgie

Bij zenuwschade kan een operatie nodig zijn om een beschadigde zenuw te herstellen of te decompressie (druk op de zenuw verlichten). Bij een permanente voetafwijking kan chirurgie ook nodig zijn om de loopgang en stabiliteit te verbeteren.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen om de voet- en beenspieren te versterken, wat het looppatroon van de patiënt verbetert. In sommige gevallen maakt de fysiotherapeut gebruik van elektronische apparaten om de zenuwen te stimuleren tijdens het lopen (zenuwstimulatie).

Orthopedische hulpmiddelen

Orthopedische hulpmiddelen zoals schoeninzetstukken, spalken en braces kunnen nuttig zijn voor patiënten met een klapvoet.

Prognose van klapvoet

De prognose van klapvoet hangt af van de onderliggende oorzaak en de tijdige behandeling van de aandoening. Bij sommige patiënten kan het herstel optreden na behandeling van de oorzaak, terwijl andere langdurige of blijvende problemen kunnen ervaren.

Herstel na beroerte of letsel
Patiënten die klapvoet ontwikkelen na een beroerte of ruggenmergletsel hebben vaak een langzaam herstel, waarbij therapieën zoals fysiotherapie en spierrevalidatie essentieel zijn voor het verbeteren van de mobiliteit. Bij sommige patiënten kan het herstel gedeeltelijk of volledig zijn, afhankelijk van de ernst van de schade aan de zenuwen.

Langdurige gevolgen van degeneratieve ziekten
Bij patiënten met degeneratieve ziekten zoals multiple sclerose of ALS is de prognose vaak minder gunstig. Klapvoet kan een blijvend symptoom zijn, en hoewel behandeling de symptomen kan verlichten, kunnen de onderliggende neurologische aandoeningen blijven voortduren en zelfs verergeren.

Complicaties van klapvoeten

Klapvoeten verhogen het risico op struikelen en valpartijen. Het is belangrijk dat patiënten voorzorgsmaatregelen treffen om hun veiligheid te waarborgen:

• Elektrische snoeren niet in looppaden plaatsen
• Fluorescerende tape op de bovenste en onderste traptreden aanbrengen
• Geen kleedjes of tapijten gebruiken
• Geen rommel op de grond laten liggen
• Kamers en trappen goed verlichten

Preventie

Preventie van klapvoet richt zich vooral op het vermijden van de onderliggende oorzaken die de zenuwen en spieren aantasten. Het handhaven van een gezonde levensstijl en het beheersen van risicofactoren zoals beroertes of neurologische aandoeningen kan het risico op klapvoet verminderen.

Gezond voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan de algemene gezondheid van de zenuwen en spieren, wat het risico op aandoeningen zoals perifere neuropathie kan verlagen. Het consumeren van een dieet rijk aan antioxidanten, vitaminen en mineralen kan helpen bij het behoud van een gezonde zenuwfunctie.

Vermijden van risicofactoren
Het vermijden van risicofactoren zoals roken, overmatig alcoholgebruik en een ongezonde levensstijl kan het risico op neurologische aandoeningen die leiden tot klapvoet verminderen. Mensen die een verhoogd risico lopen, zoals ouderen of mensen met een voorgeschiedenis van beroerte, moeten regelmatig medische controles ondergaan om vroegtijdige tekenen van zenuwbeschadiging te identificeren.

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten