Anti-emetica: Medicatie tegen braken en misselijkheid

Anti-emetica zijn geneesmiddelen die helpen bij het verlichten van symptomen zoals misselijkheid en braken. Deze medicijnen bestaan in verschillende vormen omdat ze zijn ontworpen om te functioneren in uiteenlopende situaties. Misselijkheid en braken kunnen optreden door reisziekte, na een operatie, tijdens de zwangerschap of door andere omstandigheden. Anti-emetica werken door specifieke neurotransmitters in het lichaam te blokkeren, waardoor misselijkheid en braken worden verminderd. Het is belangrijk om het gebruik van deze medicijnen te bespreken met een arts of apotheker, omdat elk geneesmiddel potentieel bijwerkingen kan veroorzaken en de arts mogelijk de onderliggende oorzaak van misselijkheid en braken moet behandelen.

• Oorzaken van misselijkheid en braken
• Werking van anti-emetica
• Toepassingen van anti-emetica
• Soorten anti-emetica
• Buikgriep
• Kankerpatiënten
• Na een operatie
• Stoornissen met het evenwichtsorgaan
• Zwangerschap
• Toedieningsvormen van anti-emetica
• Veiligheidsaspecten en gebruik van anti-emetica
• Bijwerkingen en complicaties van anti-emetica
• Milde bijwerkingen
• Ernstige bijwerkingen
• Natuurlijke middelen tegen misselijkheid en braakneigingen

Oorzaken van misselijkheid en braken

Misselijkheid en braken kunnen verschillende oorzaken hebben en hebben vaak een tijdelijke impact op het lichaam. Wanneer deze symptomen aanhouden, kunnen ze leiden tot ernstigere gezondheidsproblemen zoals gewichtsverlies, ondervoeding, uitputting, uitdroging, metabole alkalose (te lage zuurgraad van het bloed) en hypokaliëmie (verminderd kaliumgehalte in het bloed). Chronisch braken kan ook leiden tot ernstige complicaties zoals nierproblemen, aspiratiepneumonie (longontsteking door inademen van vreemde stoffen) of bloedbraken. Verder kunnen patiënten die zich misselijk voelen en braken ervaren symptomen vertonen zoals kwijlen, bleekheid, verhoogd zweten, een hogere hartslag (tachycardie) en mogelijk diarree.

Werking van anti-emetica

Anti-emetica zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om misselijkheid en braken te voorkomen of te behandelen. Ze werken door het blokkeren van de signalen in de hersenen of het maag-darmkanaal die de brakenreflex stimuleren. Er zijn verschillende mechanismen waarop anti-emetica kunnen inwerken, afhankelijk van het type medicijn.

Inwerken op het centrale zenuwstelsel
Veel anti-emetica beïnvloeden het centrale zenuwstelsel, specifiek de hersenen, door receptoren te blokkeren die betrokken zijn bij het braken. Dit zijn onder andere de dopamine-, serotonine- en histaminereceptoren. Geneesmiddelen zoals ondansetron, die serotonine-receptoren blokkeren, zijn effectief in het voorkomen van misselijkheid, bijvoorbeeld na chemotherapie.

Inwerken op het gastro-intestinale systeem
Sommige anti-emetica werken direct op de maag en darmen om de misselijkheid te verminderen. Ze kunnen de activiteit van de maagspieren reguleren of de prikkelbaarheid van de maagwand verminderen, wat helpt om misselijkheid te verlichten. Geneesmiddelen zoals metoclopramide werken op deze manier en kunnen ook helpen bij maaglediging.

Effectiviteit van verschillende middelen
Afhankelijk van de oorzaak van misselijkheid kunnen bepaalde anti-emetica effectiever zijn. Zo zijn middelen die werken via serotonine-receptoren vaak effectiever bij misselijkheid veroorzaakt door chemotherapie, terwijl antihistaminica beter helpen bij reisziekte of misselijkheid door een infectie.

Toepassingen van anti-emetica

Anti-emetica worden voorgeschreven voor een breed scala aan aandoeningen die misselijkheid en braken veroorzaken. Ze worden veelal gebruikt bij patiënten met chronische ziekten, na operaties, of bij acute infecties.

Chemotherapie en bestraling
Patiënten die chemotherapie ondergaan, ervaren vaak ernstige misselijkheid en braken. Anti-emetica zijn dan essentieel om de kwaliteit van leven te verbeteren en complicaties te voorkomen. Deze middelen worden vaak voorafgaand aan de behandeling toegediend om de symptomen te voorkomen.

Postoperatieve misselijkheid en braken (PONV)
Na een operatie ervaren veel patiënten misselijkheid en braken als bijwerking van de anesthesie of de ingreep zelf. Het gebruik van anti-emetica wordt vaak aanbevolen om deze postoperatieve complicaties te verminderen. Geneesmiddelen zoals ondansetron en dexamethason worden vaak ingezet om deze symptomen te beheersen.

Misselijkheid bij gastro-intestinale aandoeningen
Anti-emetica kunnen ook worden gebruikt bij patiënten die lijden aan gastro-intestinale aandoeningen, zoals gastritis, refluxziekte of obstipatie, die misselijkheid en braken veroorzaken. Deze middelen helpen de symptomen te verlichten, zodat patiënten zich comfortabeler voelen tijdens hun behandeling.

Soorten anti-emetica

Anti-emetica zijn onderverdeeld in verschillende klassen, elk gericht op specifieke oorzaken van misselijkheid en braken.

Buikgriep

Bij patiënten met gastro-enteritis (buikgriep), die vaak last hebben van misselijkheid en braken, kunnen anti-emetica nuttig zijn. Braken helpt om irriterende stoffen uit het lichaam te verwijderen, maar overmatig braken kan het spijsverteringskanaal beschadigen. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals natriumcitraat / dextrose / fructose (Nauzene), fosforzuur (Emitrol) en bismut-subsalicylaat (Pepto-Bismol) kunnen maag- en buikklachten verzachten terwijl het lichaam de infectie bestrijdt.

Kankerpatiënten

Patiënten met kanker die chemotherapie ondergaan, ervaren vaak misselijkheid en braken. Artsen schrijven anti-emetica voor vóór en na de chemotherapie om deze symptomen te voorkomen en de levenskwaliteit te verbeteren. Dit omvat serotonine- en dopamine-receptorblokkers, NK1-receptorblokkers en corticosteroïden. Patiënten die bestralingstherapie (radiotherapie) ondergaan, kunnen ook baat hebben bij anti-emetica.

Voor kankerbehandelingen worden vaak de volgende anti-emetica voorgeschreven:

• aprepitant (Emend)
• dexamethason (DexPak)
• dolasetron (Anzemet)
• granisetron (Kytril)
• ondansetron (Zofran)
• palonosetron (Aloxi)
• prochlorperazine (Compazine)
• rolapitant (Varubi)

Na een operatie

Na een operatie onder anesthesie ervaren patiënten vaak misselijkheid en braken. Anti-emetica zoals serotoninereceptorblokkers, dopaminereceptorblokkers en sommige corticosteroïden kunnen nuttig zijn. Veelgebruikte anti-emetica na een operatie zijn:

• dexamethason (Decadron)
• droperidol (Inapsine)
• granisetron
• metoclopramide (Reglan)
• ondansetron (Zofran)

Stoornissen met het evenwichtsorgaan

Reisziekte
Bij reisziekte, ook wel bewegingsziekte genoemd, kunnen bepaalde antihistaminica en anticholinergica effectief zijn. Deze medicijnen onderdrukken de braakreflex en maken het binnenoor minder gevoelig voor beweging. Voorbeelden van anti-emetica die effectief kunnen zijn bij reisziekte zijn:

• difenhydramine (Benadryl)
• dimenhydrinate (Dramamine, Gravol)
• meclizine (Bonine)
• promethazine (Phenergan)

Andere problemen
Anti-emetica kunnen ook nuttig zijn bij aandoeningen die het binnenoor aantasten, zoals duizeligheid, migraine (met aura of eenzijdige hoofdpijn), de ziekte van Ménière (met symptomen zoals duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies) en labyrintitis.

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap kunnen vrouwen last hebben van ochtendmisselijkheid (braken en misselijkheid). In gevallen van ernstige misselijkheid, zoals bij hyperemesis gravidarum, kunnen anti-emetica worden voorgeschreven. Deze geneesmiddelen helpen ook bij vrouwen bij wie misselijkheid en braken hun dagelijks leven beïnvloeden. Veelvoorkomende anti-emetica voor ochtendmisselijkheid zijn:

• dimenhydrinate (Dramamine)
• prochlorperazine (Compazine)
• promethazine (Pentazine)
• vitamine B6

Soms kan metoclopramide (Reglan) worden voorgeschreven aan vrouwen die niet goed reageren op andere behandelingen. Het gebruik van cannabis of marihuana tijdens de zwangerschap wordt afgeraden, omdat dit schadelijk kan zijn voor de ontwikkelende foetus.

Toedieningsvormen van anti-emetica

Anti-emetica zijn beschikbaar in verschillende toedieningsvormen, afhankelijk van de ernst van de symptomen en de voorkeur van de patiënt. De keuze van de toedieningsvorm kan het effect van het medicijn beïnvloeden.

Tabletten en capsules
De meest gebruikelijke toedieningsvorm van anti-emetica zijn tabletten en capsules. Deze zijn eenvoudig in te nemen en kunnen zowel voor als na een maaltijd worden ingenomen, afhankelijk van het specifieke middel. Bij milde gevallen van misselijkheid kunnen orale vormen van anti-emetica effectief zijn.

Injecties en infusen
In ernstigere gevallen, zoals bij chemotherapie of postoperatieve misselijkheid, kunnen injecties of infusen nodig zijn om de effecten van het medicijn sneller te laten werken. Deze toedieningsvormen zijn vaak meer geschikt voor ziekenhuisomgevingen, waar snel handelen vereist is.

Zetpillen
Zetpillen zijn nuttig voor patiënten die niet in staat zijn om orale medicatie in te nemen, bijvoorbeeld vanwege ernstige misselijkheid of braken. Ze bieden een snelle en efficiënte manier om het medicijn in het lichaam te brengen, zonder dat de effectiviteit wordt beïnvloed door maagproblemen.

Veiligheidsaspecten en gebruik van anti-emetica

Hoewel anti-emetica vaak effectief zijn, zijn er belangrijke aandachtspunten met betrekking tot hun veilig gebruik, vooral bij langdurig gebruik of bij patiënten met onderliggende gezondheidsproblemen.

Interactie met andere geneesmiddelen
Anti-emetica kunnen interageren met andere geneesmiddelen die de patiënt mogelijk gebruikt, zoals geneesmiddelen voor hoge bloeddruk, depressie of angst. Het is belangrijk om de arts te informeren over alle medicijnen die worden ingenomen om mogelijke bijwerkingen of interacties te voorkomen.

Langdurig gebruik en risico’s
Langdurig gebruik van sommige anti-emetica kan leiden tot bijwerkingen zoals slaperigheid, constipatie, of uitdroging. Bij patiënten die herhaaldelijk anti-emetica nodig hebben, is het belangrijk om de behandeling regelmatig te evalueren en alternatieve benaderingen te overwegen.

Speciale populaties: Ouderen en kinderen
Ouderen kunnen gevoeliger zijn voor de bijwerkingen van anti-emetica, zoals duizeligheid of sedatie. Bij kinderen moeten anti-emetica voorzichtig worden voorgeschreven, aangezien niet alle middelen veilig zijn voor jongere patiënten. De dosering moet altijd aangepast worden aan de leeftijd en het gewicht van de patiënt.

Bijwerkingen en complicaties van anti-emetica

Hoewel anti-emetica effectief kunnen zijn bij het verlichten van misselijkheid en braken, kunnen ze ook bijwerkingen en complicaties veroorzaken.

Milde bijwerkingen

De bijwerkingen van anti-emetica kunnen variëren afhankelijk van het type medicijn:

• antihistaminica: slaperigheid, een droge mond (xerostomie)
• bismut-subsalicylaat: een donker gekleurde tong, een grijszwarte ontlasting
• cannabinoïden: veranderingen in perceptie, duizeligheid
• corticosteroïden: indigestie (maagklachten), acne, verhoogde eetlust en dorst (polydipsie)
• dopamine-antagonisten: een droge mond, vermoeidheid, constipatie, tinnitus (oorsuizen), spierspasmen, rusteloosheid
• neurokininereceptoragonisten: minder plassen (oligurie), een droge mond, brandend maagzuur
• serotonine-5-HT3-receptorantagonisten: obstipatie, een droge mond, vermoeidheid

Ernstige bijwerkingen

Wanneer ernstige symptomen optreden, moet medische hulp worden ingeroepen. Deze kunnen zijn:

• onduidelijke spraak
• verergering van misselijkheid of braken ondanks medicatie
• gehoorverlies
• psychologische problemen, zoals hallucinaties of verwardheid
• slaperigheid die het dagelijks leven beïnvloedt
• spierzwakte, spasmen of convulsies (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in bewustzijn)
• veranderingen in de hartslag, zoals hartkloppingen of een snelle hartslag (tachycardie)

Natuurlijke middelen tegen misselijkheid en braakneigingen

Sommige patiënten kiezen voor natuurlijke remedies om misselijkheid en braakneigingen te verlichten. Gemberwortel, beschikbaar in snoepjes, drankjes en thee, kan bij sommige mensen verlichting brengen. Etherische oliën van kruiden zoals pepermunt, groene munt, citroen en gember kunnen ook nuttig zijn bij de behandeling van misselijkheid en braken.

Lees verder

• Kokhalzen: Oorzaken en behandelingen van 'droog braken'
• Misselijkheid: Oorzaken en behandeling van misselijk gevoel
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Projectielbraken: Explosief (heftig) braken
• Cyclisch braken syndroom: Braken zonder oorzaak