Anti-emetica: Medicatie tegen braken en misselijkheid

Anti-emetica zijn medicijnen die symptomen van misselijkheid of braken helpen verlichten. Anti-emetica bestaan in diverse soorten omdat elk medicijn ontworpen is om te werken in bepaalde situaties. Misselijkheid en braken verschijnen bijvoorbeeld door reisziekte, maar ook na een operatie, tijdens de zwangerschap of in andere omstandigheden. Anti-emetica blokkeren specifieke neurotransmitters in het lichaam, waardoor misselijkheid en braken niet meer tot stand komen. Het is belangrijk om het gebruik van deze medicijnen met een arts of apotheker te bespreken want elk geneesmiddel veroorzaakt potentieel bijwerkingen en daarnaast moet de arts mogelijk de onderliggende oorzaak van misselijkheid en braken aanpakken.

• Symptomen bij misselijkheid en braken
• Soorten medicijnen
• Buikgriep
• Kankerpatiënten
• Na een operatie
• Stoornissen met het evenwichtsorgaan
• Zwangerschap
• Bijwerkingen en complicaties door anti-emetica
• Milde klachten
• Ernstige klachten
• Natuurlijke middelen tegen misselijk gevoel en braakneigingen

Symptomen bij misselijkheid en braken

Tijdelijk lijden aan misselijkheid of braken vormt meestal geen probleem voor het lichaam. Wanneer de problemen echter aanhouden, gaan patiënten minder eten en drinken. Dit leidt tot onder andere gewichtsverlies, ondervoeding, uitputting, uitdroging, metabole alkalose (te lage zuurgraad van het bloed) en hypokaliëmie (verminderd kaliumgehalte in het bloed). Ook ontstaan soms ernstige problemen door constant braken, zoals nierproblemen, aspiratiepneumonie (longontsteking door vreemde stoffen) of bloedbraken. Verder verschijnen afhankelijk van de oorzaak nog andere symptomen bij patiënten die zich misselijk voelen en moeten braken. Ze kwijlen, zien er bleek uit, zweten meer, hebben een hogere hartslag (tachycardie) en hebben mogelijk ook diarree.

Soorten medicijnen

Er zijn veel verschillende oorzaken van misselijkheid en braken en daarom zijn verschillende klassen van anti-emetica beschikbaar.

Buikgriep

Sommige patiënten met gastro-enteritis (buikgriep) hebben veel last van misselijkheid en braken en dan zijn anti-emetica nuttig. Braken is wel goed om irriterende stoffen te verwijderen, maar overmatig braken tast het spijsverteringskanaal aan. Daarnaast gaan patiënten die misselijk zijn, minder goed of niet meer eten terwijl het lichaam juist voedingsstoffen nodig heeft. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals natriumcitraat / dextrose / fructose (nauzene), fosforzuur (emitrol) of bismut-subsalicylaat (pepto-bismol) verzachten maag- en buikklachten terwijl het lichaam de infectie bestrijdt.

Kankerpatiënten

Patiënten met kanker die een behandeling krijgen met chemotherapie, krijgen vaak te maken met misselijkheid en braken. Artsen schrijven verschillende medicijnen vóór en na de chemotherapiebehandeling voor om symptomen te voorkomen, zodat de levenskwaliteit van de patiënt verbetert. Verschillende soorten medicijnen zijn hierbij nuttig, zoals serotonine- en dopamine-receptorblokkers, NK1-receptorblokkers en corticosteroïden. Ook patiënten die een behandeling via bestraling (radiotherapie) krijgen, kampen soms met een misselijk gevoel en braakneigingen waarvoor anti-emetica nuttig zijn.

Sommige anti-emetica voor kankerbehandelingen zijn onder andere:

• aprepitant (Emend)
• dexamethason (DexPak)
• dolasetron (Anzemet)
• granisetron (Kytril)
• ondansetron (Zofran)
• palonosetron (Aloxi)
• prochlorperazine (Compazine)
• rolapitant (Varubi)

Na een operatie

Patiënten die een operatie onder anesthesie ondergaan, klagen vaak na misselijkheid en braken na de operatie. Een paar verschillende soorten medicijnen zijn hierbij nuttig, zoals serotoninereceptorblokkers, dopaminereceptorblokkers en sommige corticosteroïden. Anti-emetica die artsen kunnen voorschrijven na een operatie omvatten:

• dexamethason (Decadron)
• droperidol (Inapsine)
• granisetron
• metoclopramide (Reglan)
• ondansetron (Zofran)

Stoornissen met het evenwichtsorgaan

Reisziekte
Sommige antihistaminica en anticholinergica verminderen misselijkheid en braken als gevolg van bewegingsziekte (reisziekte). Deze geneesmiddelen onderdrukken namelijk de braakreflex. De medicijnen maken het binnenoor ongevoeliger voor de beweging van het hoofd. Het binnenoor speelt een belangrijke rol in het evenwicht van een persoon. Wanneer een persoon in een rijdende auto zit of op een boot vertoeft, is het binnenoor soms namelijk aangetast waardoor reisziekte ontstaat.

Voorbeelden van anti-emetica voor reisziekte omvatten:

• difenhydramine (Benadryl)
• dimenhydrinate (Dramamine, Gravol)
• meclizine (Bonine)
• promethazine (Phenergan)

Andere problemen
Duizeligheid, migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn), de ziekte van Ménière (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies) en labyrintitis zijn andere aandoeningen waarbij het binnenoor getroffen is en waarvoor anti-emetica nuttig zijn.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen met ochtendmisselijkheid (braken en misselijkheid) gebruiken anti-emetica om deze symptomen te verminderen. De arts schrijft deze medicijnen enkel voor bij vrouwen met ernstige misselijkheid, wat voorkomt bij hyperemesis gravidarum. Ook leidt de misselijkheid en het braken bij sommige vrouwen tot problemen in het dagelijks leven. Zij zijn dan ook gebaat met deze geneesmiddelen. Een paar verschillende medicijnen werken mogelijk als antibraakmiddel tijdens de zwangerschap. De arts bespreekt steeds alle eventuele bijwerkingen van anti-emetica want deze veroorzaken soms effecten bij zowel de moeder als de baby.

Sommige anti-emetica voor ochtendmisselijkheid omvatten:

• dimenhydrinate (Dramamine)
• prochlorperazine (Compazine)
• promethazine (Pentazine)
• vitamine B6

Soms schrijven artsen soms metoclopramide (Reglan) voor aan vrouwen die niet goed reageren op andere behandelingen. Het gebruik van cannabis of marihuana tijdens de zwangerschap is niet veilig, omdat hierdoor schade ontstaat aan de ontwikkelende foetus.

Bijwerkingen en complicaties door anti-emetica

Antibraakmiddelen verlichten de lastige symptomen van misselijkheid en braken, maar soms veroorzaken ze bijwerkingen en complicaties.

Milde klachten

Bijwerkingen van anti-emetica
De bijwerkingen van antibraakmiddelen hangen af van het type anti-emeticum:

• antihistaminica: slaperigheid, een droge mond (xerostomie)
• bismut-subsalicylaat: een donker gekleurde tong, een grijszwarte ontlasting
• cannabinoïden: veranderingen in perceptie, duizeligheid
• corticosteroïden: indigestie (maagklachten na het eten of drinken), acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren), een verhoogde eetlust en verhoogde dorst (polydipsie)
• dopamine-antagonisten: een droge mond, vermoeidheid, constipatie, tinnitus (oorsuizen), spierspasmen, rusteloosheid
• neurokininereceptoragonisten: minder plassen (oligurie), een droge mond, brandend maagzuur
• serotonine-5-HT3-receptorantagonisten (onderdrukken signalen van en naar het braakcentrum in de hersenen): obstipatie, een droge mond, vermoeidheid

Ernstige klachten

Symptomen die medisch advies vereisen, zijn onder meer:

• een onduidelijke spraak
• een verergering van misselijkheid of braken, zelfs tijdens het gebruik van medicijnen
• gehoorverlies
• psychologische problemen, zoals hallucinaties of verwardheid
• slaperigheid die het dagelijks leven verstoort
• spierzwakte, spasmen of convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)
• veranderingen in de hartslag, zoals hartkloppingen of een snelle hartslag (tachycardie)

Natuurlijke middelen tegen misselijk gevoel en braakneigingen

Sommige patiënten opteren voor een natuurlijke manier om het misselijk gevoel en de braakneigingen te doen verlichten. Zij opteren bijvoorbeeld voor gemberwortel. Gemberwortel is verkrijgbaar in snoep, drankjes en thee en verlicht bij een aantal patiënten de lastige symptomen. De etherische oliën van sommige kruiden zijn ook nuttig voor de behandeling van misselijkheid en braken. Pepermunt, groene munt, citroen en gember etherische olie zijn inzetbaar bij veel patiënten.

Lees verder

• Kokhalzen: Oorzaken en behandelingen van 'droog braken'
• Misselijkheid: Oorzaken en behandeling van misselijk gevoel
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Projectielbraken: Explosief (heftig) braken
• Cyclisch braken syndroom: Braken zonder oorzaak