Pijn in de bil: symptomen en oorzaken van pijnlijke billen

Pijn in de bil of billen is een vervelende klacht. Veel aandoeningen en ziekten kunnen pijn in de bil veroorzaken. Oorzaken van pijn in de bil variëren van tijdelijke ergernissen, zoals bursitis (een ontsteking van de slijmbeurs in een gewricht), blauwe plekken, piriformis syndroom (waarbij vooral sprake is van een stekende pijn in de bilregio), spierspanning, spierpijn en gordelroos, tot meer ernstige ziekten met gevolgen op de lange termijn, zoals kanker, artrose, hernia en ischias. Vaak wordt pijn in de bil diep in de billen gevoeld en de pijn ontstaat vaak geleidelijk. Alle symptomen die verband houden met pijn in de bil moet worden beschouwd naar intensiteit, duur, locatie en verzwarende of verlichtende factoren. Bijvoorbeeld of de pijn verandert tijdens het lopen, tijdens het zitten of in rust (tijdens het liggen). Pijn in de billen kan na het hardlopen optreden als gevolg van overbelasting. Raadpleeg tijdig de huisarts als de klachten verergeren of aanhouden.

• Oorzaken en symptomen van pijn in de bil
• Aandoeningen
• Alarmsymptomen
• Symptomen
• Pijnlijke billen door blauwe plekken
• Pijnlijke billen door spierpijn of spierknopen
• Spierpijn of pijnlijke bilspieren
• Triggerpoints of spierknopen
• Bilpijn door zenuwen
• Zenuwpijn in bil en been door ischias
• Pijn in de linkerbil of rechterbil door hernia
• Pijn in de billen door het piriformis syndroom
• Degeneratieve discopathie
• Bilpijn door artrose
• Heupartrose
• Artrose van de wervelkolom
• SI-gewricht dysfunctie
• Abces of cyste
• Perianaal abces
• Sinus pilonidalis (haarnestcyste)
• Pijn in bil door vasculaire aandoeningen
• Pijnlijke billen tijdens de zwangerschap
• Zwangerschapsischias
• Bekkenpijn
• Aambeien
• Weeën
• Bursitis of slijmbeursontsteking
• Pijn in zitbeenknobbel
• Pijn in zitvlak door reuma
• Reumatoïde artritis
• Ziekte van Bechterew
• Bilpijn door een fractuur
• Avulsiefractuur (apofysiolyse) van het tuber ischiadicum
• Femurhalsfractuur (gebroken heup)
• Diagnose en behandeling
• Huisarts raadplegen
• Medische behandeling

Oorzaken en symptomen van pijn in de bil

Aandoeningen

Veel mensen besteden weinig aandacht aan hun billen, totdat je last krijgt van pijnlijke billen of pijn in de bil. De billen zijn voornamelijk samengesteld uit vetweefsel en een aantal spieren of spiergroepen die het bekken stabiliseren en beweging geven aan de heupen; de billen kunnen gevoelig zijn voor letsel en ziekte. Een aantal aandoeningen kan pijn in de bil veroorzaken, variërend van kleine spierspanningen tot infecties. De meeste van deze aandoeningen zijn niet ernstig, maar sommige rechtvaardigen een bezoek aan de huisarts.

Alarmsymptomen

Neem contact op met je huisarts als de pijn niet weggaat, erger wordt of als pijn in de bil gepaard gaat met een van de volgende symptomen:

• gevoelloosheid, tintelingen of zwakte in je linkerbeen of rechterbeen
• problemen met het ophouden van je plas (urine-incontinentie)
• problemen met het ophouden van je ontlasting (ontlastingsincontinentie)
• een zweer of wond die niet geneest
• scherpe of stekende pijn
• koorts van 40°C of hoger
• pijn die je alleen voelt als je loopt en je beperkt in je bewegingen

Symptomen

Pijn in de bil(len) kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• een doffe pijn in de bil
• een scherpe pijn in de bil
• een stekende bilpijn
• pijn is steeds aanwezig
• de pijn komt en gaat
• pijn langs de achterkant van de dij, de kuit en de voet (ischias)
• pijn bij het lopen op trappen of hellingen
• verhoogde pijn na langdurig zitten
• beperkt bewegingsbereik van het heupgewricht
• klachten die erger worden na langdurig zitten, lopen of rennen
• klachten kunnen na het liggen op de rug beter aanvoelen
• pijn in de billen die 's ochtends erger is en geleidelijk verbetert met activiteit en beweging

Pijnlijke billen door blauwe plekken

Blauwe plekken zijn een veel voorkomende oorzaak van pijn in de bil. De zwart-blauwe kleur van een blauwe plek wordt veroorzaakt door bloed van beschadigde bloedvaten dat zich onder de huid ophoopt. Je kunt een blauwe plek krijgen als je gewond bent geraakt aan de billen, bijvoorbeeld als je tijdens het skaten, snowboarden of skiën valt of als je hard geraakt wordt tijdens het spelen van een contactsport zoals voetbal of basketbal. Vaak zie je een zwelling verschijnen en is het gekneusde gebied gevoelig.

Pijnlijke billen door spierpijn of spierknopen

Spierpijn of pijnlijke bilspieren

Spierpijn of pijnlijke bilspieren is een veel voorkomende klacht. Je billen bestaan uit drie spieren:

• de musculus gluteus maximus (grote bilspier)
• de musculus gluteus medius (middelste bilspier)
• de musculus gluteus minimus (kleine bilspieren)

Daarnaast is er de piriformis-groep, een aantal dieper liggende bilspieren. Je kunt een van deze spieren belasten of verrekken. Dit kan leiden tot zwelling, gevoeligheid, pijn en stijfheid en problemen bij het gebruiken van de aangedane spier.


Oorzaken
Veel voorkomende oorzaken van spierpijn is overbelasting, het overslaan van de warming-up voordat je gaat sporten, of plotseling bewegen of op een ongemakkelijke manier bewegen.

Triggerpoints of spierknopen

Triggerpoints of spierknopen zijn harde, goed voelbare verdikkingen in een spier. Een triggerpoint is een pijnlijke plek in een spier. Triggerpoints zijn vaak de oorzaak van bilpijn. Triggerpoints in de gluteus medius en/of piriformis-spieren kunnenin pijn in de bil of lage rug veroorzaken die zich naar andere gebieden kan verspreiden

Bilpijn door zenuwen

Zenuwpijn in bil en been door ischias

Ischias oftewel zenuwpijn is geen aandoening, maar een symptoom. Het duidt op een uitstralende zenuwpijn in de bil en/of het been die ontstaat door een irritatie of ontsteking. Het gaat bij ischias om een scherpe of vlammende dan wel brandende pijn die begint in de rug en via de bil doorloopt tot in je been. De pijn is niet continu aanwezig, maar kan bij verschillende bewegingen worden opgewekt. Je kunt ook gevoelloosheid of tintelingen krijgen in het aangedane been.

Oorzaken
Ischias ontstaat als gevolg van druk van de grote beenzenuw, die ook wel nervus ischiadicus wordt genoemd. Het kan optreden tijdens een zwangerschap en bevalling of door zwaar tillen. Ischias kan ook worden veroorzaakt door een hernia of een vernauwing van delen van de wervelkolom die vervolgens op de nervus ischiadicus drukken.

Pijn in de linkerbil of rechterbil door hernia

Een lage rughernia is een uitstulping van de tussenwervelschijf en dit kan de oorzaak zijn van pijn in de linkerbil of rechterbil. Een uitstulping kan namelijk op nabijgelegen zenuwen drukken en pijn, gevoelloosheid en zwakte veroorzaken. Als de aangedane tussenwervelschijf zich in je onderrug (lumbale wervelkolom) bevindt, voel je waarschijnlijk pijn in een van je billen. De pijn kan ook uitstralen naar een been. Andere symptomen zijn onder meer een doof gevoel, tintelingen en zwakheid. Je hebt meer kans op een hernia naarmate je ouder wordt, omdat tussenwervelschijven degenereren naarmate je ouder wordt. Andere risico's zijn overgewicht en obesitas en het verrichten van werkzaamheden waarbij je je rug belast.

Pijn in de billen door het piriformis syndroom

Het piriformis syndroomeen kenmerkt zich door stekende pijn in de bilregio. De piriformis is een spier die langs je onderrug naar de bovenkant van je dij loopt. Je hebt ook een zenuw die van je onderrug door je billen naar de achterkant van je dij loopt, de nervus ischiadicus of heupzenuw genoemd. Verwondingen of overmatig gebruik kunnen de piriformisspier kunnen ervoor zorgen dat deze op de heupzenuw drukt. Deze druk kan een vorm van pijn veroorzaken, ischias genaamd, die van je billen langs de achterkant van je been loopt. De pijn kan erger worden als je naar boven loopt, rent of zit. Je kunt ook gevoelloosheid of tintelingen hebben.

Degeneratieve discopathie

Degeneratieve discopathie (of slijtage van de tussenwervelschijf) is een andere mogelijke oorzaak van pijn aan de billen. Naarmate je ouder wordt, kunnen de tussenwervelschijven in je rug verslijten. Naarmate de schijven kleiner worden, verliest deze de demping die ervoor zorgt dat de botten van je wervelkolom niet tegen elkaar wrijven. Degeneratie van schijven in de onderrug kan pijn in de bil en dijen veroorzaken. De pijn kan erger worden als je gaat zitten, buigen of optillen. Lopen of andere bewegingen kunnen de pijn verlichten. Je kunt ook gevoelloosheid en tintelingen in je benen ervaren.

Bilpijn door artrose

Artrose duidt op het dunner en zachter worden van het kraakbeen. Artrose in de lage rug kan leiden tot pijn in de bil. Het is bij artrose belangrijk om te blijven bewegen, maar overbelasting te voorkomen.

Heupartrose

Bij heupartrose ontstaan de klachten vaak geleidelijk, maar ze kunnen ook acuut optreden. Vaak manifesteert de pijn zich in de lies, de bilstreek en eventueel met uitstraling naar het bovenbeen tot aan de knie.

Artrose van de wervelkolom

Artrose van de wervelkolom is een aandoening die zich meestal op latere leeftijd voordoet en normaal gesproken na de 50 wordt vastgesteld en het wordt vaak veroorzaakt door letsel aan de wervelkolom of slijtage van de tussenwervelschijven door (fors) overgewicht. Bij artrose van de wervelkolom kun je last krijgen van pijn, brandend of tintelend gevoel dat naar de schouder of arm uitstraalt, of naar de billen of benen.

SI-gewricht dysfunctie

Je sacro-iliacale (SI) gewricht (twee kuiltjes boven je billen) verbindt het heiligbeen of os sacrum - het driehoekige bot aan de basis van je wervelkolom - met je bekken. Wanneer dit gewricht ontstoken raakt, kan het pijn in de onderrug veroorzaken, die door je billen naar het bovenbeen kan uitstralen. Activiteiten zoals lopen, rennen of traplopen kunnen de pijn verergeren, Fysiotherapie kan helpen de kracht te verbeteren en de flexibiliteit in het gewricht te handhaven.

Abces of cyste

Perianaal abces

Een perianaal abcesgenoemd is een met pus gevulde holte die zich vormt in een klier nabij de anus, de opening waardoor de ontlasting het lichaam verlaat. Het abces wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie. Dit type abces komt veel voor bij baby's. Volwassenen hebben meer kans op een infectie als ze diarree, obstipatie of een ander probleem met de stoelgang hebben. Sommige mensen hebben een abnormale verbinding tussen de binnenkant van hun anus en hun huid. Dit wordt een fistel genoemd. Bacteriën kunnen vast komen te zitten en een abces veroorzaken. De arts kan een operatie aanbevelen om de fistel te verwijderen.

Sinus pilonidalis (haarnestcyste)

Een cyste is een niet eerder bestaande holte die zich in verschillende delen van je lichaam kan vormen. Cysten bevatten vaak vloeistof, maar een haarnestcyste bevat kleine stukjes haar en huid. Deze cysten vormen zich in de bilnaad of bilspleet. Je kunt een dergelijke cyste krijgen als er een haar in je huid groeit (ingegroeide haar). Naast pijn kun je last krijgen van een rode huid, pus of bloed dat uit de opening stroomt en een vieze geur. Een haarnestcyste komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en bij mensen die langdurig zitten. Je kunt ze ook door wrijving krijgen, bijvoorbeeld tijdens het fietsen.

Pijn in bil door vasculaire aandoeningen

Vasculaire aandoeningen zijn ziektebeelden waarvan de oorzaak ligt bij de bloedvaten van hersenen of het ruggenmerg. De aorta is het belangrijkste bloedvat uit het hart. Het splitst zich in twee kleinere vaten, de iliacale slagaders genoemd, die vervolgens kleiner worden en bloed naar de benen transporteren. Een blokkade in deze bloedvaten als gevolg van atherosclerose (slagaderverkalking) kan pijn in de bil veroorzaken. De pijn doet zich tijdens het lopen voor. Het kan je dwingen om te stoppen met lopen, waarna de pijn wegtrekt.

Pijnlijke billen tijdens de zwangerschap

Er zijn meerdere mogelijke redenen waarom je tijdens de zwangerschap last kunt krijgen van pijn in je linkerbil of rechterbil of beide billen.

Zwangerschapsischias

Tijdens de zwangerschap is ischias (een zenuwpijn die begint in de rug en via de bil doorloopt tot in je been) een vaak voorkomend probleem. Zwangerschapsischias wordt veroorzaakt door een beknelde zenuw.

Bekkenpijn

Bekkenpijn is een veel voorkomend verschijnsel in de zwangerschap. Grofweg de helft van de zwangere vrouwen heeft in meer of mindere mate last van bekkenpijn of lage rugpijn. Het wordt veroorzaakt door de toenemende druk van de groeiende baarmoeder op de structuren in het bekken en door rek aan banden en spieren die deze organen in het bekken fixeren. Mogelijke klachten zijn pijn links en/of rechts onder in de rug ter hoogte van de twee kuiltjes, welke kan uitstralen over de hele bil, naar de lies, de achterzijde van het bovenbeen en soms ook het onderbeen.

Aambeien

Het komt vaak voor dat vrouwen tijdens de zwangerschap aambeien ontwikkelen. Een aambei is een uitstulping aan de binnenkant van de anus en kan soms bloedverlies bij de ontlasting geven. Naarmate de baarmoeder zich tijdens het tweede en derde trimester groter wordt, oefent het meer druk en spanning uit op de anus, waardoor aambeien kunnen ontstaan. Obstipatie en langdurig staan kunnen de kans op het ontwikkelen van aambeien tijdens de zwangerschap vergroten.

Weeën

Weeën zijn ongecontroleerde samentrekkingen van de baarmoeder. Echte weeën treden op tijdens het laatste deel van het derde trimester, net voor de geboorte. Sommige vrouwen voelen samentrekkingspijn in de billen. Andere symptomen die gepaard gaan met weeën zijn: bloederige of bruine afscheiding uit de vagina, pijn in onderrug en buik en het breken van de vliezen. Voorafgaand aan de bevalling ervaren veel vrouwen valse weeën, bekend als Braxton-Hicks-weeën of -contracties. Deze kunnen pijnlijk zijn en kunnen verward worden met echte weeën.

Bursitis of slijmbeursontsteking

Een bursitis is een ontsteking van een slijmbeurs, oftewel een slijmbeursontsteking. Gebieden zoals de schouder, heup, elleboog en knie worden het vaakst getroffen. Je hebt ook een Bursa of slijmbeurs - de ischial bursa - in je billen. Bursitis die deze slijmbeurs aantast, wordt ischiadica bursitis genoemd. Symptomen zijn onder meer:

• pijn als je zit of gaat liggen
• pijn die naar de achterkant van je dij uitstraalt
• zwelling en roodheid

Pijn in zitbeenknobbel

De zitbeenknobbels bevinden zich onderaan beide billen. Pijn rond de zitbeenknobbels, vooral bij het zitten, kan wijzen op een tendinopathie van de hamstrings. De hamstrings zitten vast op de zitbeenknobbels. Hamstrings die geblesseerd zijn kunnen daarom pijn in de zitbeenknobbels veroorzaken.

Pijn in zitvlak door reuma

Reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis (RA) is een chronische ontstekingsziekte die niet alleen de gewrichten kan treffen, maar bij sommige mensen kan de aandoening ook een waaier aan lichaamssystemen beschadigen, waaronder de huid, ogen, longen, hart en bloedvaten. RA is een auto-immuunziekte, waarbij je immuunsysteem ten onrechte je eigen lichaamsweefsels aanvalt. Mensen met deze aandoening hebben last van pijn en stijfheid van de gewrichten, waardoor een pijnlijke zwelling ontstaat die uiteindelijk kan leiden tot boterosie en gewrichtsvervorming. De aandoening tast de kleinere gewrichten aan (zoals die in de handen en voeten), maar de symptomen verspreiden zich soms naar de heupen wat onder meer bilpijn of pijn in het zitvlak kan veroorzaken.

Ziekte van Bechterew

De ziekte van Bechterew is een vorm van ontstekingsreuma. Na verloop van tijd kunnen de ruggenwervels hierdoor samensmelten. Dit maakt de wervelkolom minder flexibel en kan resulteren in een voorovergebogen houding. Als ribben worden aangetast, kan het moeilijk zijn om diep te ademen. De ontstekingen veroorzaken chronische pijn en stijfheid, vooral rond je heupen, je bilstreek en onderin je rug. De ziekte van Bechterew komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. de klachten beginnen meestal in de vroege volwassenheid. Ontsteking kan ook voorkomen in andere delen van je lichaam, meestal de ogen. Er is geen op genezing gerichte behandeling voor deze ziekte, doch behandeling kan de klachten verminderen en mogelijk de progressie van de ziekte vertragen.

Bilpijn door een fractuur

Avulsiefractuur (apofysiolyse) van het tuber ischiadicum

In het Nederland Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) van 7 mei 2020 wordt een casus besproken van een 14-jarige jongen die naar de SEH kwam vanwege pijn in zijn rechter bil na een breakdancemove. De pijn was acuut ontstaan bij gelijktijdige hyperflexie (overmatig diep buigen) van de heup en extensie (strekken) van de knie. Sindsdien was zitten extreem pijnlijk. Een röntgenfoto van het bekken liet een avulsiefractuur (een fractuur ontstaan door grote trekkracht van een pees aan het bot) van het rechter tuber ischiadicum zien. Dit is het deel van het bekken waar de hamstringpezen op aanhechten en waarin zich een apofyse (botgroeikern waar een pees zich aan hecht) bevindt. Een avulsiefractuur van het tuber ischiadicum is volgens het NTvG zeldzaam en ontstaat door een plotselinge rek of contractie van de hamstringpezen. Dit type letsel komt voor bij jongeren van 13-25 jaar bij wie de apofyse nog niet volledig gefuseerd is met de rest van het bekken.[1]

Femurhalsfractuur (gebroken heup)

Bij een femurhalsfractuur (een type heupfractuur) ontstaat de breuk in het bovenste gedeelte van het dijbeen. Deze breuk ligt binnen het heupkapsel die rondom het heupgewricht zit. Bij een een femurhalsfractuur ervaar je meestal plotse scherpe, intense pijn in de heup, lies, bil of dij op het moment van het trauma.

Diagnose en behandeling

Huisarts raadplegen

Raadpleeg bij aanhoudende of verergerende klachten de huisarts. Deze zal vragen stellen over je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna zal hij of zij lichamelijk onderzoek doen.

Medische behandeling

De huisarts kan je zo nodig doorverwijzen naar een reumatoloog, orthopedisch specialist of fysiotherapeut. Andere behandelingen kunnen zijn:

• injecties met corticosteroïden om ontstekingen te verminderen
• het verwijderen van een cyste
• het draineren van een abces
• chirurgisch herstel van een beschadigde tussenwervelschijf
• vervanging van een versleten gewricht

Noten:

1. Wesley W.E.S. Theunissen, Frank Jonkers en Arnold T. Besselaar. Een jongen met acute pijn in de bil. Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D4777

Lees verder

• Pijn in onderrug: pijnlijke onderrug links, rechts en midden
• Pijn aan de benen: oorzaken van pijnlijke benen of beenpijn