Genua valga (X-benen): Naar binnen geknikte knieën

Genua valga is een aandoening waarbij de knieën elkaar raken, maar de enkels niet. Door de naar binnen geknikte knieën ontstaat een X-vorm van de benen, wat de afwijking ook de naam X-benen geeft. Deze aandoening komt meestal voor tijdens de kindertijd en verdwijnt vaak vanzelf naarmate het kind ouder wordt. Echter, in sommige gevallen blijft de afwijking bestaan en kan dit leiden tot veranderingen in de loopgang, pijn en andere symptomen. Diverse behandelingsopties zijn beschikbaar om de symptomen te verlichten. Het is belangrijk om genua valga te behandelen om verdere botproblemen te voorkomen. X-benen zijn moeilijk te voorkomen.

• Synoniemen van genua valga
• Epidemiologie van de aandoening
• Oorzaken van naar binnen geknikte knieën
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van genua valga
• Prognose van genua valga
• Complicaties van genua valga
• Preventie van genua valga

Synoniemen van genua valga

De afwijkende stand van de benen staat ook bekend als:

• Bakkersbenen
• X-benen

In het enkelvoud wordt de aandoening aangeduid als ‘genu valgum’ of ‘genu introrsum’.

Epidemiologie van de aandoening

Genua valga komt relatief vaak voor en treft meer dan één op de vijf driejarigen. Bij de meeste jonge kinderen corrigeert de aandoening zich vanzelf. Slechts ongeveer één procent van de zevenjarigen vertoont nog steeds de symptomen.

Oorzaken van naar binnen geknikte knieën

Genua valga is meestal aangeboren en wordt vaak als een fysiologische skeletafwijking beschouwd die vanzelf kan herstellen naarmate het kind ouder wordt. De natuurlijke X-stand is normaal bij kinderen tussen de twee en zes jaar oud. Genua valga kan ook optreden als gevolg van erfelijke aandoeningen. In deze gevallen is de afwijking vaak aangeboren en verdwijnt niet vanzelf. In sommige gevallen kan de skeletafwijking zich op latere leeftijd ontwikkelen.

Risicofactoren

Risicofactoren voor genua valga zijn onder meer:

• Artrose (: reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen)
• Artritis ([ARTIKEL=196450]: gewrichtsontsteking), vooral in de knie
• Botinfecties ([ARTIKEL=171264])
• Letsels zoals breuken of ziektes van het been of de knie ([ARTIKEL=191533])
• Tekorten aan vitamine D ([ARTIKEL=184459]: vitamine D-deficiëntie) en calcium ([ARTIKEL=192715]: hypocalciëmie)
• Verkeerde kruipgewoonten bij baby’s ([SPECIAL=9653])
• Verkromming van het dijbeen of scheenbeen
• Genetische aandoeningen en stofwisselingsaandoeningen, zoals:
• Carpenter-syndroom ([ARTIKEL=173359]): ziekte met afwijkingen aan schedel en skelet
• Morquio-syndroom ([ARTIKEL=177279]): aandoening met afwijkingen aan gezicht en skelet
• Nail patella syndroom ([ARTIKEL=172315]): ziekte met afwijkingen aan nagels en knieschijven
• Homocystinurie ([ARTIKEL=173153]): erfelijke stofwisselingsaandoening
• Lamellaire ichthyosis ([ARTIKEL=179972]): huidaandoening met schubben op huid
• Schnyder kristallijn corneadystrofie ([ARTIKEL=166010]): oogaandoening
• Ziekte van Camurati-Engelmann ([ARTIKEL=166728]): botaandoening
• Groeiafwijkingen
• W-zit (bij kinderen)
• Hypermobiliteit ([ARTIKEL=183203]: erg soepele gewrichten met gewrichtspijn)
• Rachitis ([ARTIKEL=180537]: tekort aan vitamine D, calcium of fosfaat)
• Zwaarlijvigheid ([SPECIAL=9479])

Symptomen

Bij genua valga komen de knieën tegen elkaar aan terwijl er een aanzienlijke opening tussen de enkels is. Dit resulteert in een X-vorm van de benen. De loopgang van de patiënt kan veranderd zijn, wat kan leiden tot de volgende symptomen:

• Gebrek aan evenwicht bij het staan
• Pijn in de enkels ([ARTIKEL=187289]: enkelpijn)
• Pijn in de heupen ([ARTIKEL=189051]: heuppijn)
• Pijn in de knieën ([ARTIKEL=191218]: kniepijn)
• Pijn in de voeten ([ARTIKEL=191730]: voetpijn)
• Stijve gewrichten ([ARTIKEL=186189]: gewrichtsstijfheid)
• Zwakte tijdens het lopen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

Naar binnen geknikte knieën komen vaak voor bij jonge kinderen, vooral in de vroege ontwikkeling. De diagnose wordt vaak pas gesteld bij oudere kinderen of volwassenen. De arts onderzoekt de oorzaak van de X-benen en bepaalt of een corrigerende behandeling nodig is. Hierbij wordt gekeken naar de medische geschiedenis van de patiënt, familiegeschiedenis en andere bestaande aandoeningen die mogelijk bijdragen aan X-benen. De arts bevraagt de patiënt ook over bijkomende klachten, zoals pijn.

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek kijkt de arts naar:

• De aanwezigheid van ongelijkmatige slijtagepatronen op de schoenzolen
• De knieuitlijning bij het staan
• De lengte van de benen en eventuele verschillen daartussen
• De loopgang

Diagnostisch onderzoek

In sommige gevallen kan de arts besluiten om een [ARTIKEL=170348]MRI-scan of röntgenfoto aan te vragen om de botstructuur te onderzoeken en de mate van afwijking in de stand van de benen te beoordelen.

Behandeling van genua valga

De behandeling van genua valga hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening.

Chirurgie

Chirurgie kan nodig zijn bij patiënten met ernstige X-benen waarbij oefeningen en gewichtsverlies niet voldoende verlichting bieden. Bij kinderen kan geleide groeichirurgie worden toegepast. Hierbij plaatst de chirurg een metalen plaat in de knie om de groei in de juiste richting te sturen. Zodra het bot op de juiste positie is gegroeid, wordt de plaat verwijderd. Bij volwassenen en oudere tieners kan een osteotomie worden uitgevoerd, waarbij een metalen plaat permanent in de knie wordt geplaatst om de stand te corrigeren. In zeldzame gevallen kan een knievervangende operatie noodzakelijk zijn, waarbij een kunstknie (knieprothese) wordt geplaatst om de aandoening te verhelpen.

Gewichtsverlies

[Overgewicht] ([SPECIAL=9479]) is een risicofactor voor genua valga omdat het extra druk uitoefent op de benen en knieën. Gewichtsverlies door een combinatie van een aangepast dieet en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de symptomen te verlichten.

Medicijnen en supplementen

De arts kan medicijnen en supplementen voorschrijven om onderliggende ziekten of tekorten te behandelen die bijdragen aan genua valga.

Regelmatige lichaamsbeweging

Een fysiotherapeut kan eenvoudige rek- en gewichtsoefeningen aanbevelen om de spieren van de benen te versterken en de knieën beter uit te lijnen.

Steunzolen

Steunzolen (podotherapeutische zolen) in stevige schoenen kunnen helpen de loopgang te verbeteren door de manier waarop de voeten de grond raken te corrigeren. Dit is vooral nuttig voor patiënten met een lengteverschil tussen de benen. Sommige kinderen kunnen ook orthopedische hulpmiddelen zoals spalken dragen om de botten in de juiste positie te laten groeien, soms in combinatie met steunzolen.

Prognose van genua valga

Bij de meeste patiënten met genua valga verdwijnt de aandoening vanzelf voordat een kind de adolescentie bereikt. Voor oudere kinderen en volwassenen kunnen fysiotherapie en orthopedische hulpmiddelen de meeste klachten verlichten. In ernstige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn, maar dit wordt meestal als laatste redmiddel beschouwd omdat andere therapieën vaak effectief zijn. Het is belangrijk om genua valga te behandelen bij volwassenen en oudere kinderen om verdere gezondheidsproblemen aan gewrichten en spieren te voorkomen, zoals osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken).

Complicaties van genua valga

Indien onbehandeld kan genua valga leiden tot:

• Artrose in de knieën en andere gewrichten door overmatige belasting
• Spier- en peesblessures als gevolg van een afwijkende loopgang
• Verhoogd risico op botbreuken door ongelijke verdeling van krachten op de botten
• Chronische pijn in de knieën, heupen of enkels door aanhoudende stress op de gewrichten

Preventie van genua valga

Hoewel het niet altijd mogelijk is om genua valga volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Gezonde voeding met voldoende vitamine D en calcium om botten sterk te houden
• Regelmatige lichaamsbeweging om een gezond gewicht te behouden en de spieren rondom de knieën te versterken
• Vroegtijdige medische controle bij kinderen om afwijkingen vroeg te detecteren en te behandelen
• Correcte kruip- en zitgewoonten bij jonge kinderen om skeletafwijkingen te voorkomen
• Het monitoren van erfelijke aandoeningen en het tijdig behandelen van genetische of stofwisselingsaandoeningen die het risico kunnen verhogen

Lees verder

• Genua vara (O-benen): Naar buiten geknikte knieën
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)