Fosfortekort: symptomen en behandeling tekort aan fosfor

Fosfor of fosfaat is een mineraal en samen met het mineraal calcium geeft het stevigheid aan de botten en de tanden. De belangrijkste voedselbronnen zijn melk(producten), kaas, vis, vlees, peulvruchten en volkoren producten. Groenten en fruit bevatten slechts kleine hoeveelheden fosfor. Over het algemeen zal iemand niet zo snel een fosfortekort krijgen, omdat het zo ruim beschikbaar is in het dagelijkse eten. Symptomen van een fosfortekort zijn onder meer pijn in spieren, gewrichten en botten en een gebrek aan eetlust. Behandeling van een fosfortekort kan bestaan uit orale suppletie. Buitensporig hoge niveaus van fosfor in het bloed is een zeldzaam verschijnsel.

• Fosfor/fosfaat
• Functie van fosfor
• In welke voeding zit fosfor?
• Fosfortekort oorzaak
• Redistributie
• Verminderde darmabsorptie
• Renaal verlies
• Alcoholgebruik
• Gevolgen en symptomen van een fosfortekort
• Wanneer huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een fosfortekort
• Teveel fosfor
• Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

Fosfor/fosfaat

Fosfor is een mineraal dat in totaal ongeveer 1% van het lichaamsgewicht een mens uitmaakt. Het is aanwezig in elke cel van het lichaam, maar het merendeel van de fosfor in het menselijk lichaam is aanwezig in botten en tanden.

Functie van fosfor

De belangrijkste functie van fosfor is in de vorming van botten en tanden. Tevens is fosfaat betrokken bij de energiestofwisseling in het lichaam. Het mineraal is nodig voor de koolhydraat-, vet- en eiwitstofwisseling. Fosfor activeert vitamine uit het vitamine B complex. Het verhoogt het uithoudingsvermogen en gaat vermoeidheid tegen. Het helpt ook bij het samentrekken van spieren. Het is voorts nodig om de nieren goed te laten werken, voor het behoud van een regelmatige hartslag en het speelt een rol in de zenuwgeleiding. Het is al met al een veelzijdig mineraal.

In welke voeding zit fosfor?

De belangrijkste voedselbronnen zijn melk(producten), kaas, vis, vlees, peulvruchten en volkoren producten. Groenten en fruit bevatten slechts kleine hoeveelheden fosfor.

Om een beeld te krijgen van de hoeveelheid fosfor in voeding:

• 1 glas halfvolle melk (150 ml) bevat 140 mg fosfor;
• Een plak kaas (20 gram) bevat 100 mg fosfor;
• 100g vis bevat maar liefst 200 mg fosfor;
• 75g vlees (75 gram) bevat 185 mg fosfor;
• 50g peulvruchten bevat 80 mg fosfor.

Fosfortekort oorzaak

Over het algemeen zal iemand niet zo snel een fosfortekort krijgen, omdat het zo ruim beschikbaar is in het voedsel dat een mens dagelijks tot zich neemt. Volgens het Voedingscentrum komt een fosfortekort vooral voor bij overmatig gebruik van geneesmiddelen, waaronder maagzuurremmers. Ook onder alcoholisten komt het nogal eens voor.

Er zijn vier belangrijke mechanismen waarbij hypofosfatemie kan optreden:

• Redistributie van fosfaat van de extracellulaire vloeistof naar de cellen;
• Verminderde darmabsorptie van fosfaat;
• Verhoogde urinefosfaatuitscheiding (renaal verlies);
• Alcoholgebruik: alcohol belemmert fosfaatabsorptie (de opname van fosfaat).

Redistributie

• Respiratoire alkalose (een te hoge basiciteit van je bloed door te snel of te diep ademen):
• Beademde patiënten;
• Astma;
• Sepsis;
• Salicylaatintoxicatie of salicylaatvergiftiging (salicylaat is de werkzame stof in aspirine);
• Hyperthermie (een warmtebehandeling die soms wordt gebruikt bij kanker).
• Refeeding-syndroom (welke kan ontstaan wanneer ernstig ondervoede patiënten te snel starten met volledige voeding);
• Hungry bone-syndroom;
• Herstel van diabetische ketoacidose (een complicatie van diabetes type 1);
• Medicatie:
• Insuline;
• β2-agonisten (worden gebruikt in astmamedicijnen).

Verminderde darmabsorptie

• Fosfaatdeficiënte voeding;
• Alcoholisme;
• Chronische diarree;
• Vitamine D-tekort;
• Misbruik van antacida (maagzuurremmers).

Renaal verlies

• Hyperparathyreoïdie, een aandoening waarbij door overactiviteit van de bijschildklieren te veel parathyreoïdhormoon (PTH) geproduceerd wordt;
• Vitamine D-tekort;
• Eerste periode na niertransplantatie;
• Fanconisyndroom, waarbij de nierbuisjes door een gendefect zijn getroffen;
• Alcoholisme.

Alcoholgebruik

Overmatig alcohol drinken kan leiden tot een fosfortekort.

Gevolgen en symptomen van een fosfortekort

Een tekort aan fosfor uit zich in de volgende klachten:

• pijn in spieren, gewrichten en botten;
  Niersteen / Bron: Tsester, Wikimedia Commons (CC0)
• gebrek aan eetlust;
• het ontstaan van nierstenen;
• gevoel van slapte;
• algehele malaise;
• prikkelbaarheid;
• concentratieverlies;
• neurologische symptomen
• spraakproblemen
• verwardheid;
• verlaagde weerstand tegen infecties.

Wanneer huisarts raadplegen?

Als je je de laatste tijd vermoeid, zwak, en misschien zelfs een beetje verward voelt, kan er meer aan de hand zijn dan alleen een paar slechte nachten. Een fosfortekort zou wel eens de oorzaak kunnen zijn, want dit mineraal is cruciaal voor de energieproductie in je lichaam.

Fosfor is essentieel voor de productie van ATP, de energiebron van elke cel in je lichaam. De eerste tekenen van een tekort kunnen subtiel zijn: spierzwakte, botpijn, of moeite met concentreren. Het voelt alsof de batterij van je lichaam leeg is, en je gewoon niet de energie hebt die je gewend bent. Raadpleeg dan je huisarts voor onderzoek.

Onderzoek en diagnose

Bij een vermoeden van fosfortekort laat je een eenvoudige bloedtest doen. Hierin wordt het fosfaatgehalte in je bloed gemeten. Normaal gesproken ligt dit tussen de 0,8 en 1,5 mmol/L. Als jouw waarden daaronder liggen, is er reden tot zorg.

Blijkt uit de test dat je fosfaatgehalte inderdaad laag is? Dan is het tijd om de oorzaak te achterhalen. Dit kan van alles zijn, van een tekort in je voeding of problemen met je spijsvertering tot alcoholmisbruik, of zelfs een verhoogde uitscheiding via je nieren. Soms zijn aanvullende tests nodig, zoals nierfunctietests, of onderzoeken naar je spijsvertering, of een botdensitometrie als er zorgen zijn over botontkalking.

Als je bloedwaarden laag zijn en je klachten overeenkomen, is de diagnose fosfortekort waarschijnlijk. Gelukkig is de oplossing vaak eenvoudig: suppletie met fosfaat en het aanpakken van de onderliggende oorzaak kunnen ervoor zorgen dat je energie snel terugkomt.

Behandeling van een fosfortekort

Bij een mild verlaagd fosforgehalte in het bloed waarbij je veder geen klachten hebt, is een behandeling niet altijd nodig. In dat geval zal de arts een afwachtend beleid volgen. Orale of intraveneuze suppletie van fosfor wordt gedaan bij milde of ernstige hypofosfatemie, waarbij je ook duidelijk klachten ervaart.

Teveel fosfor

Buitensporig hoge niveaus van fosfor in het bloed is een zeldzaam verschijnsel. Met een normale voeding bij een normale gezondheid kan iemand nooit te veel fosfor binnenkrijgen. Een overschot komt vrijwel alleen voor bij mensen met een ernstige nierziekte, waarbij deze te weinig fosfaat uitscheiden. Op den duur kan hierdoor botontkalking ontstaan.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

Hieronder staan de aanbevelingen van de Nederlandse Gezondheidsraad over hoeveel fosfor iemand dagelijks ongeveer zou moeten binnenkrijgen (in milligram).

ADH fosfor Kinderen

• 6-11 maanden: 420
• 1-2 jaar: 470
• 2-5 jaar: 470
• 6-9 jaar: 540

ADH fosfor Mannen

• 9-13 jaar: 700
• 14-20 jaar: 700
• 21-50 jaar: 600
• 50-70 jaar: 600
• > 70 jaar: 600

ADH fosfor Vrouwen

• 9-13 jaar: 700
• 14-20 jaar: 700
• 21-50 jaar: 600
• 50-70 jaar: 600
• > 70 jaar: 600
• Zwangere vrouwen: 700
• Vrouwen die borstvoeding geven: 900

Lees verder

• Fosfor: functie, fosfor in voeding en gezondheidsvoordelen
• Vitamine B-complex: symptomen B-tekort, functie en voeding
• Kalium: kaliumtekort symptomen + te hoog en kalium voeding
• Vitamine E-tekort: symptomen, oorzaken en behandeling
• Vitamine K-tekort: symptomen en vitamine K-gebrek aanvullen