Alkalose: Te lage zuurgraad van het bloed

Alkalose is een aandoening waarbij de patiënt lichaamsvloeistoffen heeft die overmatig basisch (alkalisch) zijn. Mensen met gezonde nieren en longen hebben normaliter geen ernstige alkalose, maar wanneer problemen ontstaan bij deze organen, ontwikkelt een patiënt sneller alkalose. Van een neutrale pH (zuurgraad) in het bloed is sprake wanneer deze 7,35-7,45 bedraagt. Bij alkalose is de pH 7,5 of hoger. Dit houdt in dat in het lichaam een verlies van zuur of een ophoping van alkali ontstaat. Alkalose bestaat in diverse vormen en kent bijgevolg diverse oorzaken. Braken, duizeligheid en verwardheid zijn enkele symptomen van de aandoening. De behandeling is individueel bepaald en afgestemd op de precieze oorzaak van alkalose. Meestal zijn de vooruitzichten voor patiënten met alkalose uitstekend wanneer de arts de behandeling snel inzet. Wanneer de snelle behandeling niet gebeurt, zijn diverse (levensbedreigende) complicaties mogelijk.

• Oorzaken te lage zuurgraad van het bloed
• Soorten alkalose
• Symptomen: Braken, spierkrampen en verwardheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Oorzaak verhelpen
• Prognose is uitstekend
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken te lage zuurgraad van het bloed

Alkalose is het tegenovergestelde van acidose, waarbij de zuurgraad in van het bloed te hoog is. De nieren en longen handhaven de juiste balans (juiste pH) van zuren en basen in het lichaam. Een verminderd kooldioxidegehalte (een zuur) of verhoogd bicarbonaatgehalte (een base) maakt het lichaam te alkalisch waardoor alkalose tot stand komt.

Soorten alkalose

Alkalose bestaat in diverse soorten:

• gecompenseerde acidose
• hypochleremische alkalose
• hypokaliëmische alkalose
• metabole alkalose
• respiratoire alkalose

Gecompenseerde alkalose

Gecompenseerde alkalose ontstaat wanneer het lichaam het zuur-base evenwicht weer normaal maakt in geval van alkalose, maar de bicarbonaat- en kooldioxidegehaltes blijven hierbij wel abnormaal.

Hypochloremische alkalose

Bij hypochloremische alkalose ontstaat een extreem tekort aan of het verlies van chloride. Dit komt bijvoorbeeld voor bij langdurig braken.

Hypokaliëmische alkalose

Hypokaliëmische alkalose is het gevolg van de reactie van de nieren op een extreem gebrek aan of een verlies van kalium. Bepaalde plaspillen (diuretica) veroorzaken dit type alkalose.

Metabole alkalose
Metabole alkalose is de meest voorkomende zuur-base verstoring die voorkomt bij ziekenhuispatiënten, goed voor ongeveer 50% van alle zuur-base stoornissen. Dit type alkalose is te wijten aan te veel bicarbonaat in het bloed (bicarbonaat is te vinden in zuiveringszout). Het komt ook voor als complicatie van bepaalde nierziekten zoals het Bartter-syndroom. Ook bij een bijnieraandoening (zoals de ziekte van Cushing), het gebruik van laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie) en alcoholmisbruik komt metabole alkalose tot stand.

Respiratoire alkalose

Respiratoire alkalose is te wijten aan een laag kooldioxidegehalte in het bloed. Dit is het gevolg van:

• een leveraandoening
• een longaandoening, waardoor de patiënt sneller ademt (zoals bij hyperventilatie)
• koorts
• pijn
• vergiftiging met aspirine
• zich op grote hoogte bevinden
• zuurstoftekort

Symptomen: Braken, spierkrampen en verwardheid

Volgende symptomen van alkalose komen voor; ze zijn wel niet bij iedereen aanwezig.

• bevingen aan de handen
• braken
• duizeligheid
• gevoelloosheid of tintelingen in het gezicht, de handen of de voeten
• langdurige spierkrampen als onderdeel van tetanie
• misselijkheid
• prikkelbaarheid
• spierkrampen
• spiertrekkingen
• verwardheid, wat soms resulteert in stupor of coma. Bij stupor is het lichaam onbeweeglijk in combinatie met een sterke vermindering of totale opheffing van de geestelijke functies.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de symptomen en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Een bloedonderzoek is nodig om de diagnose van alkalose te bevestigen. Dit onderzoek onthult soms hypofosfatemie (verlaagd fosfaatgehalte in het bloed). Soms is nog een urineonderzoek nodig om de oorzaak van alkalose te bepalen

Behandeling: Oorzaak verhelpen

De arts moet eerst de oorzaak kennen van alkalose en hierop stemt hij dan een geschikte behandeling af. Bij hyperventilatie helpt het om de ademhaling te vertragen door een helper luidop het tempo van de ademhaling te laten zeggen en dit ademhalingstempo dan te volgen. Op deze manier verhoogt het kooldioxidegehalte in het lichaam waardoor de symptomen van alkalose verbeteren. Wanneer het zuurstofgehalte in het bloed laag is, krijgt de patiënt extra zuurstof. Geneesmiddelen herstellen het tekort van chloride of kalium. Verder volgt de arts de vitale functies van de patiënt grondig op. Hij controleert met andere woorden regelmatig de temperatuur, de hartslag, de snelheid van de ademhaling en de bloeddruk.

Prognose is uitstekend

De meeste patiënten met alkalose reageren goed op de behandeling.

Complicaties

Onbehandelde of niet goed behandelde alkalose leidt tot volgende complicaties

• ademhalingsproblemen
• bewustzijnsverlies
• coma
• een elektrolytenonbalans (zoals een laag kaliumgehalte = hypokaliëmie)
• een verminderde mentale toestand
• epileptische aanvallen
• ernstige ademhalingsmoeilijkheden
• hartritmestoornissen (hartslag is te snel, te langzaam of onregelmatig)
• snel verslechterende symptomen van alkalose

Volgens de website van Emedicine overlijden 45% van de patiënten met een pH-waarde van 7,55 en 80% van de patiënten wanneer de pH groter is dan 7,65.

Preventie

Een gezonde en evenwichtige voeding en voldoende drinken behoudt de elektrolytenbalans en voorkomt uitdroging.

Lees verder

• Acidose: Te hoge zuurgraad van het bloed
• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Verwardheid: Desoriëntatie in tijd, plaats en persoon