Hypernatriëmie: Te veel natrium in het bloed

Hypernatriëmie verwijst naar een verhoogd natriumgehalte in het bloed, meestal veroorzaakt door een tekort aan water, een verlies van water of een overmatige inname van natrium. Bij een milde verhoging van het natriumgehalte kunnen algemene symptomen zoals vermoeidheid, misselijkheid, koorts en zwakte optreden. Bij ernstige hypernatriëmie kunnen ernstigere complicaties zoals convulsies en coma optreden. Het is cruciaal om hypernatriëmie tijdig te diagnosticeren en te behandelen om ernstige hart- en hersenproblemen te voorkomen, die mogelijk fataal kunnen zijn.

• Oorzaken van hypernatriëmie
• Overmatige toediening van natrium
• Tekort aan water
• Verlies van water
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Hypernatriëmie
• Prognose van hypernatriëmie
• Complicaties van verhoogd natriumgehalte in het bloed
• Preventie

Oorzaken van hypernatriëmie

Hypernatriëmie is veel minder frequent dan hyponatriëmie (een tekort aan natrium in het bloed). De belangrijkste oorzaken van hypernatriëmie zijn:

1. Overmatige toediening van natrium
2. Tekort aan water
3. Verlies van water

Overmatige toediening van natrium

Een overmatige inname van natrium kan bijdragen aan het ontstaan van hypernatriëmie. Hoewel hypernatriëmie doorgaans voortkomt uit waterverlies, kan het ook veroorzaakt worden door het consumeren van zout zonder adequate waterinname of door de toediening van hypertonische natriumoplossingen. Tevens kan het gebruik van geneesmiddelen met een hoog natriumgehalte, zoals piperacilline, hypernatriëmie veroorzaken. Het gebruik van 8,4% natriumbicarbonaat, bijvoorbeeld tijdens de behandeling van een hartstilstand, kan ook leiden tot een verhoogd natriumgehalte in het bloed.

Tekort aan water

Hypernatriëmie ontstaat vaak door een tekort aan water in het lichaam. Dit kan gebeuren wanneer vochtverlies niet wordt aangevuld omdat water niet beschikbaar is, wanneer de patiënt onvoldoende drinkt, of wanneer de patiënt niet in staat is om water te verkrijgen, bijvoorbeeld door een verminderd bewustzijn. Bij aandoeningen zoals dementie en schade aan de hypothalamus in de hersenen, kan het dorstgevoel ontbreken, wat leidt tot onvoldoende vochtinname. Hypernatriëmie door watertekort staat ook bekend als ‘uitdroging’.

Verlies van water

Abnormale waterverliezen, zoals die bij diabetes insipidus, kunnen snel leiden tot hypernatriëmie. Andere oorzaken van waterverlies zijn onder andere brandwonden, overmatig zweten (bijvoorbeeld bij marathonlopers in warme omstandigheden), ernstige diarree, of langdurig braken. Chronische nierziekten, verhoogde urineproductie (polyurie), en sommige diuretica (plaspillen) kunnen ook bijdragen aan waterverlies. Hoewel hypernatriëmie zeldzaam is bij grote waterverliezen, komt het voor als het dorstgevoel intact is, water beschikbaar is, en de patiënt in staat is om water te drinken. Het Netherton-syndroom, gekenmerkt door huid-, haar- en immuunsysteemproblemen, kan ook leiden tot waterverlies via de huid, wat bijdraagt aan hypernatriëmie.

Symptomen

De symptomen van hypernatriëmie zijn niet altijd specifiek en kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening. Mogelijke symptomen zijn onder andere:

Milde symptomen

• Misselijkheid
• Braken
• Koorts
• Slaapzucht
• Vermoeidheid

Ernstige symptomen

• Verwardheid
• Convulsies (stuipen: oncontroleerbare bewegingen en veranderingen in bewustzijn)
• Coma

Diagnose en onderzoeken

Diagnostische criteria
Hypernatriëmie wordt gediagnosticeerd wanneer de serumnatriumconcentratie hoger is dan 145 mEq/L.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Tijdens het medische consult zal de arts vragen stellen over symptomen zoals langdurige polyurie (grote hoeveelheden plassen), polydipsie (excessief drinken) en dorst, wat kan wijzen op diabetes insipidus. De arts zal ook onderzoeken of er aanwijzingen zijn voor een onderliggende hersenaandoening, vooral in de hypofyse. Een medicijngeschiedenis kan helpen om nefrotoxische geneesmiddelen (medicijnen die schadelijk zijn voor de nieren) te identificeren. Een grondig lichamelijk onderzoek en een beoordeling van de mentale status van de patiënt zijn ook noodzakelijk.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn essentieel om de diagnose hypernatriëmie te bevestigen en om de oorzaak vast te stellen.

Behandeling van Hypernatriëmie

De behandeling van hypernatriëmie richt zich eerst op het aanpakken van de onderliggende oorzaak van de verhoogde natriumconcentratie. Behandeling kan omvatten:

• Toediening van water: Water kan via de mond of via een infuus worden toegediend om het natriumgehalte te verlagen. Bij minder ernstige hypernatriëmie (bijvoorbeeld natriumconcentraties > 150 mmol/L) kan de arts de patiënt behandelen met dextroseoplossingen. Bij ernstige gevallen (> 170 mmol/L) wordt glucose toegediend om het natriumgehalte te verlagen.
• Langzame correctie: Bij chronische hypernatriëmie moet de serumnatriumconcentratie langzaam worden verlaagd, idealiter over een periode van 48 uur. Een te snelle daling kan leiden tot hersenzwelling (cerebraal oedeem). Bij acute, symptomatische hypernatriëmie dient de correctie echter binnen 24 uur te worden uitgevoerd.

Prognose van hypernatriëmie

De prognose van hypernatriëmie hangt af van de ernst van de aandoening en de onderliggende oorzaak. Bij ernstige gevallen kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals een hersenbloeding, hersenoedeem, of permanente hersenschade. Hoewel sommige patiënten overlijden aan de gevolgen van hypernatriëmie, is het vaak moeilijk om te bepalen of het overlijden direct door het verhoogde natriumgehalte of door de onderliggende oorzaak wordt veroorzaakt. Bij ouderen met ernstige hypernatriëmie kan de sterftegraad oplopen tot 40-70%.

Complicaties van verhoogd natriumgehalte in het bloed

Overmatig veel natrium in het bloed resulteert in een verminderd bloedvolume. Het hart moet bijgevolg harder werken (pompen) zodat alle organen voldoende zuurstof krijgen. Een hersenbloeding, hersenoedeem of permanente hersenschade zijn andere mogelijke complicaties van hypernatriëmie. Af en toe komen patiënten hieraan te overlijden maar de prognose hangt af van de ernst van hypernatriëmie en de onderliggende oorzaak. Ernstige hypernatriëmie heeft een sterftecijfer van ongeveer 40-70% bij ouderen, maar vaak is het wel moeilijk om in te schatten of het overlijden het gevolg is van het onderliggend probleem of van het verhoogd natrium in het bloed zelf.

Preventie

Preventie van hypernatriëmie omvat maatregelen zoals:

• Voldoende vochtinname: Zorg ervoor dat voldoende water wordt ingenomen, vooral in situaties waarbij verhoogd risico op waterverlies bestaat, zoals bij overmatig zweten of bij ziekte.
• Monitoring van zoutinname: Beperk de inname van natriumrijke voeding en controleer bij gebruik van natriumbevattende medicijnen.
• Behandelen van onderliggende aandoeningen: Behandel aandoeningen die bijdragen aan waterverlies of natriumretentie, zoals diabetes insipidus of nierziekten.